Schizofrenia - objawy, leczenie i diagnostyka schizofrenii

Schizofrenia cechuje się występowaniem mniej lub bardziej nasilonych epizodów psychotycznych, w trakcie których u pacjenta zmienia się postrzeganie świata i zaczyna on inaczej odczuwać emocje. Może doświadczać halucynacji, omamów wzrokowych i słuchowych oraz urojeń. Towarzyszy temu lęk i trudna dla niego do opanowania sinusoida nastrojów. Chory przechodzi przez różne etapy choroby, m.in. fazę zwiastującą atak schizofrenii, fazę ostrą, nawrót choroby i powrót do stabilizacji po napadzie.  

Czym jest schizofrenia ?

Schizofrenia (SCZ, ang. schizophrenia) to przewlekła choroba psychiczna, która zaburza procesy logicznego myślenia, oceny sytuacji i odczuwania emocji. U chorego występują objawy psychotyczne typu: urojenia, omamy, halucynacje czy chłód emocjonalny. Na ryzyko rozwoju schizofrenii wpływają zarówno czynniki biochemiczne, środowiskowe jak i genetyczne. Dodatkowo wyzwalaczami ataków choroby mogą być środki odurzające, narkotyki i alkohol. 

To zaburzenie psychiczne, które wpływa na procesy myślenia, samopoczucie i zachowanie pacjenta. W zależności od stopnia ciężkości zaburzeń upośledza codzienne funkcjonowanie i wiele obszarów życia. Destabilizuje kontakty rodzinne, negatywnie wpływa na relacje międzyludzkie i ocenę rzeczywistości. Bardzo często też powoduje wykluczenie społeczne, zawodowe i problemy ekonomiczne.  

Przyczyny schizofrenii

Czynnikami ryzyka, tzw. wyzwalaczami choroby u osoby ze skłonnością do schizofrenii są:  

- silny, przewlekły stres (bezdomność, przemoc fizyczna, przemoc psychiczna); 

- traumatyczne przeżycia (żałoba, rozwód, utrata pracy, wypadek); 

- konopie indyjskie (schizofrenia jest przeciwskazaniem do stosowania terapii marihuaną medyczną); 

- narkotyki i alkohol. 

Objawy schizofrenii

Według definicji P. E. Bleulera szwajcarskiego psychiatry żyjącego na przełomie XIX/XX wieku są 4 podstawowe objawy schizofrenii (tzw. 4A): zaburzenia asocjacji myślenia, afektu, autyzm oraz ambitendencja (czyli sprzeczność działań). Natomiast współcześnie wyróżniamy następujące symptomy schizofrenii: 

• wytwórcze/pozytywne (np. halucynacje i urojenia, poczucie bycia śledzonym, prześladowanym); 
• objawy negatywne (chłód emocjonalny, zobojętnienie, wycofywanie się z relacji i codziennych aktywności, zaniedbanie wyglądu zewnętrznego, nieumiejętność odczuwania przyjemności); 
• zaburzenia koncentracji i uwagi; 
• zaburzenia nastroju/zaburzenia afektu;
• trudności w zrozumieniu wypowiedzi i postępowania innych osób;
• poczucie zagubienia w świecie;
• myślenie magiczne;
• dezorganizacja i chaotyczne zachowanie. 

Początek schizofrenii (przebieg choroby)

Schizofrenia może ujawnić się nagle i na podstawie objawów klinicznych zostać zdiagnozowana od razu, ale może też rozwijać się powoli, a tym samym opóźnić wczesne rozpoznanie. Sygnałem, że należy udać się do psychiatry bądź psychologa, są uporczywe myśli, nieustający lęk, wahania nastrojów, czy niekontrolowane wybuchy złości.

Nie można bagatelizować pierwszych objawów choroby, ponieważ mogą się nasilać i doprowadzić do depresji, myśli samobójczych oraz agresywnego zachowania. To z kolei stanowi zagrożenie dla pacjenta, ale też jego otoczenia. 

Jak zachowuje się człowiek chory na schizofrenię?

Atak choroby (fazę ostrą i nawrót choroby) poprzedza zmiana nastroju i zachowania, po których następują urojenia i omamy. Chory czuje się obserwowany, oceniany, podsłuchiwany czy śledzony. Może mieć problemy z mówieniem i logicznym odpowiadaniem na pytania. Z taką osobą trudno nawiązać kontakt, cokolwiek jej wytłumaczyć, zdaje się być w innym świecie, ogarnięta lękiem, czasem nadmiernie pobudzona i zachowująca się nieadekwatnie do danej sytuacji, np. może się śmiać, będąc na pogrzebie.  

Osoby ze schizofrenią mogą mieć wrażenie, że słyszą głosy, czy widzą coś, czego inni nie dostrzegają. Opiekunowie w tym czasie powinni powstrzymać się od krytykowania, a raczej zachować spokój i choć bywa to trudne, utwierdzać chorego w poczuciu bezpieczeństwa. To właśnie wsparcie jest w tym momencie dla niego najważniejsze, ponieważ jest zdezorientowany i nie wie, co się z nim dzieje. 

Sprawdź badanie >> Diagnoza psychologiczna

Czy schizofrenia jest dziedziczna?

Szacuje się, że ryzyko zachorowania na schizofrenię wynosi 40 proc., jeśli oboje rodzice są chorzy, a 10-15 proc. gdy chory jest jeden z nich. Przy czym sam czynnik genetyczny nie warunkuje rozwoju choroby, a kompilacja jeszcze kilku innych czynników ryzyka. Jest ono też duże dla bliźniąt jednojajowych, ponieważ jeśli jedno z nich zachorowało, u drugiego dziecka prawdopodobieństwo rozwinięcia się choroby wynosi niemal 50 proc. 

Jak leczyć schizofrenię?

Obecnie leczenie schizofrenii polega na psychoterapii połączonej z farmakoterapią. Stosuje się leki przeciwpsychotyczne I generacji, czy też atypowe leki II generacji, (np. klozapiny). Niekiedy dla złagodzenia objawów konieczne jest też wdrożenie leków przeciwdepresyjnych. Pewna grupa pacjentów może słabiej odpowiadać na leczenie, dlatego ich stan zdrowia powinien być stale monitorowany. W sytuacji zaostrzenia objawów pacjent powinien być hospitalizowany. 

W leczeniu schizofrenii pomocna może być też suplementacja witaminy B12 i kwasu foliowego, które wspierają rozwój mózgu i są odpowiedzialne za utrzymywanie dobrego nastroju psychicznego oraz prawidłową pracę neuroprzekaźników. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że suplementacja tych witamin może mieć korzystny wpływ na terapię schizofrenii. 

Czy schizofrenia jest uleczalna?

Schizofrenia na ten moment nie jest uleczalna, ale dzięki farmakologii i monitorowaniu stanu zdrowia pacjenta, chorobę można utrzymywać pod kontrolą i starać się nie dopuścić do rozwinięcia fazy ostrej oraz nawrotów. 

Natomiast naukowcom z Broad Institute i Harvardu udało się zidentyfikować geny, których mutacje mogą zwiększać ryzyko wystąpienia schizofrenii (niekiedy nawet 20-krotnie). Badania nad genetycznymi uwarunkowaniami schizofrenii nadal trwają, na pewno jednak odkrycie to daje nadzieję na opracowanie w przyszłości terapii przyczynowej i leku na schizofrenię. 

Źródła: 

1. Roffman, J. L., Brohawn, D. G., Nitenson, A. Z., Macklin, E. A., Smoller, J. W., & Goff, D. C. Genetic variation throughout the folate metabolic pathway influences negative symptom severity in schizophrenia. Schizophrenia bulletin 2013, 39(2), 330–338.  

2. Roffman, J. L., Lamberti, J. S., Achtyes, E., Macklin, E. A., Galendez, G. C., Raeke, L. H., Silverstein, N. J., Smoller, J. W., Hill, M., & Goff, D. C. (2013). Randomized multicenter investigation of folate plus vitamin B12 supplementation in schizophrenia. JAMA psychiatry 2013, 70(5), 481–489.

3. https://www.broadinstitute.org/news/two-large-studies-reveal-genes-and-genome-regions-influence-schizophrenia-risk (dostęp: 24.01.2024)

4. https://cordis.europa.eu/article/id/436164-genetic-approach-to-identifying-schizophrenia-risk/pl (dostęp: 24.01.2024)

5. https://www.nhs.uk/mental-health/conditions/schizophrenia/causes/ (dostęp: 24.01.2024)

6. https://www.nimh.nih.gov/health/topics/schizophrenia (dostęp: 24.01.2024)

7. https://online.synapsis.pl/Schizofrenia-podstawowe-informacje/Epidemiologia-schizofrenii.html (dostęp: 24.01.2024)

8. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/schizophrenia (dostęp: 24.01.2024)