Elektuur 312 1989-10

f 7,25/Bfrs.
150
nr. 312 oktober 1989
maandblad voor elektronica
, eter
CD-kwaliteitsm
hoe gaaf zijn uw CD's?
logic analyzer
voor Atari ST
doka-klok
geeft tijd in
't donker
elektuur
oktober 1989
ti
De Nieuwsbrief
VIDEO AKKU'S
1% DALE WEERSTANDEN
HIGH-DENSITY D-KONNEKTOREN
191111,111115
11111,6111,.
-0111111111Kompakte 3,5 inch diskdrive. Kapaciteit
maximaal 1Mb (720Kb geformateerd). Tevens is een adapterbehuizing leverbaar
voor inbouw in 51/4" behuizingen of montage-gaten.
Teac 3 1/2"-diskdrive f 289,00
artikelnummer: 12.95.1001
VARTA hightech akku-packs voor elke

Camcorder. In onze filialen ligt een kompleet overzicht, zodat u het juiste type akku bij uw camcorder kunt zoeken.
Varta V22 8mm Camcorder 82,90
De bekende Dele RH-weerstanden met

een vermogen van 25W en een tolerantie
die niet boven de 1% komt. Leverbaar van
0,1 Ohm tot en met 100 Ohm (E6-reeks).
Dale weerstand 1%-25W 15,90
artikelnummer: 51.25. + waarde
VINGERKOELERS
Een 15-polige high-density D-konnektor

in een 9-polige behuizing. Leverbaar in
soldeer, print en krimp uitvoering, zowel
male als female. Zie De Katalogus pagina
5-29.
15p. High D-konnektor Fem. 6,75
artikelnummer: 05.50.4415F
LCD DISPLAYS
BERNSTEIN KOFFER
_e
rin
11;1;1;1;1;;IiIRIM41;INIMI;l0
Uit voorraad leverbaar zijn meer dan 25

verschillende profielen en lengtes voor de
juiste koeling. Tevens zijn micaplaatjes,
silikonenplaatjes, isolatiebusjes en koelpasta leverbaar.
Vingerkoeler laag 8,0C/W f 2,95
Een uitgebreid programma LCD's van 31/2

tot 8 digits, met een cijferhoogte van 7,6
tot 17.8mm. Tevens zijn leverbaar komplete modules tot 2x40 karakters.
31/2-digit LCD 12,7mm f 14,95
artikelnummer: 71.51.N3513R.L0
AFWRIJFSYMBOLEN
KWIKSCHAKELAARS
Grote vellen afwrijfsymbolen, 90x250mm,

van SENO. Voorzien van een schutblad
voor optimale bescherming van de symbolen. In diverse uitvoeringen.
Diverse printsymbolen 3,95
artikelnummer: 04.50.2005V180
Sinds kort heeft Display Elektronika een

drietal kwikschakelaars in haar programma. Uitermate geschikt voor het detekteren van helling en bewegingen.
Kwikschakelaar radiaal f 6,95
EPROMWISSER
Kompakte epromwisser voorzien van een

12V-4W UV-lamp. Ingebouwde timer voor
de instelling van de wistijd. Ook grotere
wissers leverbaar (tot 48 eproms).
Epromwisser 1930 119,00
Een degelijke met aluminium versterkte koffer, welke

vanuit de praktijk is samengesteld voor de meest uitgebreide elektronika-montage en reparatie. Voorzien van
o.a. een reparatie spiegel, desoldeerhulpstuk, mesjes,
tinschraper, veerhaak, 16 verschillende schroevendraaiers waaronder een hoekschroevendraaier en horlogeschroevendraaiers, diverse tangen (van slimline zijkniptang tot waterpomptang), IC-trekker, een set sleutelvijlen, een rode en zwarte testpen, een klemschaar, 6
pincetten, diverse steeksleutels en vele accessoires.
Berstein koffer Technik 6400 1 1894,00
TV-VERLENGHASPEL
Als u uw televisietoestel tijdelijk of permanent op een andere plaats wilt hebben,

dan kan een TV-verlenghaspel uitkomst
bieden. Lengte 10 meter.
TV-verlenghaspel 21,95
DE FILIALEN
Bedrijven: Stuur ons een
brief, fax of telex en u
krijgt hem toegestuurd.
Partikulieren: Stuur een bankof girobetaalkaart f 17.75
aan ons op. (f 12,50 - f 5,25
verzendkosten)
Apeldoorn
Arnhem
Eindhoven
Enschede
Haarlem
Utrecht
Zwolle
Hoofdstraat 44
Jansbuitensingel 2
Kleine Berg 39-41
De Heurne 30
Kampervest 53
Lange Jufferstraat 12-18
Jufferenwal 1
055 - 21 43 98
085 - 45 45 18
040 - 44 88 27
053 - 31 51 69
023 - 32 24 21
030 - 31 56 55
038 - 21 38 04
ELEKTRONIKA DISTRIBUTIE CENTRUM

COLORADODREEF 18 - 3565 BT UTRECHT
TEL. 030-611 855 FAX. 030-623464
Alle prijzen zijn inkt. BTW. Wijzigingen voorbehouden.
elektuur
29e jaargang nr. 10, oktober 1989

ISSN 0013-5895
Elektuur is een uitgave van:

Uitgeversmij. Elektuur B.V.,
Peter Treckpoelstraat 2-4, Beek IL)
Telefoon: 04490-89444, Telex 56617, Fax 70161
Korrespondentie-adres: Postbus 75, 6190 AB Beek IL)
Kantoortijden: 8.30-12.00 en 12.30-16.00 uur
Direkteur: M.M.J. Landman,
Bourgognestraat 13, Beek IL)
Elektuur verschijnt de eerste van elke maand, behalve in juli en augustus waarin een dubbelnummer verschijnt, de halfgeleidergids.
Onder de naam Elektor wordt Elektuur ook uitgegeven in het Duits,
Frans, Engels, Spaans, Portugees en Grieks.
Elektuur-databank:
24 uur per dag beschikbaar (behalve op maandagmiddag tussen 12.30 en 16.00 h) voor informatie en
bestellingen via computer, modem en telefoon
IViditel-systeem). Tel.: 04490-71850.
Internationaal hoofdredakteur/
chef ontwerp:
ing. K.S.M. Walraven
Hoofdredakteur:
P.E.L. Kersemakers bc.
Redaktie:
ing. P.H.M. Baggen leindred.), ing. H.D. Lubben,
ing. J.P.M. Steeman, J.F. van Rooij,
E. de Ruiter bc., B.M.P. Romijn bc.
Ontwerpafdeling/laboratorium:
J. Barendrecht, ing. A.A.J.N. Giesberts,
ing. A.M.J. Rietjens, ing. P.J. Ruiters,
ing. M.J. Wijffels
Redaktiesekretariaat:
G.W.P. v. Linden, M. Pardo
Dokumentatie: P.J.H.G. Hogenboom

Vormgeving/graf. prod.: G.B.S. Beek IL)
Abonnementen: Th.H. Dewitte
Jaarabonnement:
Nederland f 72,50; Belgi Bfrs. 1500;
buitenland f 98,
studie-abonnement f 58, (Bfrs. 1200)
Een abonnement kan op ieder gewenst tijdstip ingaan en loopt
automatisch door, tenzij het 2 maanden voor de vervaldatum
schriftelijk is opgezegd.
De snelste en goedkoopste manier om een nieuw abonnement (ij
te geven is die via de antwoordkaart in dit blad.
Reeds verschenen nummers op aanvraag leverbaar (huidige losse
nummerprijs geldt).
Losse-nummerprijs:
Nederland f 7,25; Belgi Bfrs. 150
Adreswijzigingen:
s.v.p. minstens 3 weken van tevoren opgeven met
vermelding van het oude en het nieuwe adres en
abonnee-nummer.
Commercile zaken:
H.J. Ulenberg
Hoofd advertentie-exploitatie:
R.F.G.G. Troquet
Advertentie-verkoop:
M.H. Bertram-Meijering
Advertentie-orderbehandeling:
P.J.M. Kunkels
Advertentietarieven, nationaal en internationaal, op
aanvraag.
Druk: N.D.B., Zoeterwoude

Auteursrecht
Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, mikrofilm of op
welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgeefster.
De auteursrechtelijke bescherming van Elektuur strekt zich mede
uit tot de illustraties met inbegrip van de printed circuits, evenals
tot de ontwerpen daarvoor.
In verband met artikel 30 Rijksoktrooiwet mogen de in Elektuur
opgenomen schakelingen slechts voor partikuliere of wetenschappelijke doeleinden vervaardigd worden en niet in of voor een
bedrijf.
Het toepassen van schakelingen geschiedt buiten de verantwoordelijkheid van de uitgeefster.
De uitgeefster is niet verplicht ongevraagd ingezonden bijdragen,
die zij niet voor publikatie aanvaardt, terug te zenden.
Indien de uitgeefster een ingezonden bijdrage voor publikatie aanvaardt, is zij gerechtigd deze op haar kosten te (doen) bewerken;
de uitgeef ster is tevens gerechtigd een bijdrage te (doen) vertalen
en voor haar andere uitgaven en aktiviteiten te gebruiken tegen de
daarvoor bij de uitgeefster gebruikelijke vergoeding.
Uitgeversmaatschappij Elektuur B.V. - 1989

Printed in the Netherlands.
lid NOTU, Nederlandse Organisatie van
Tijdschrift-Uitgevers
volgende maand
in Elektuur
audio-schakelcentrale
Er zijn tegenwoordig zoveel apparaten
in de woonkamer die een geluidssignaal in hifi-kwaliteit kunnen
leveren, dat een gewone
voorversterker meestal niet genoeg
ingangen heeft om alles hierop aan te
kunnen sluiten. Bovendien zijn er
behoorlijk wat geluidsliefhebbers die
twee band- of cassette-recorders
bezitten, voor deze mensen zijn dus
twee paar tape-inen uitgangen een
noodzaak. De audio-schakelcentrale is
een eerste-klas voorversterker met
acht ingangen, twee tape-uitgangen
en twee lijn-uitgangen. Mechanische
schakelaars zijn zoveel mogelijk
vermeden om kontaktproblemen te
vermijden; de volume- en balansregelaar bestaan zelfs uit digitaal
bestuurde verzwakkers.
digitale energiemeter
Ieder huis heeft ergens in een kastje
een kWh-meter hangen die voor het
plaatselijke elektriciteitsbedrijf het
energieverbruik bijhoudt. Die meter
geeft echter weinig informatie over de
energiekonsumptie per apparaat. Met
behulp van deze kompakte schakeling
die eenvoudig tussen een wandkontaktdoos en de netsteker van een
apparaat wordt opgenomen, kan men
het energieverbruik nauwkeurig
aflezen op een viercijferig display.
Verder biedt deze energiemeter de
mogelijkheid om het opgenomen
vermogen van een apparaat te meten
(max. 2500 W met een resolutie van
1 W).
frekwentiemeter voor PC
Een frekwentiemeter is een meetapparaat dat naast een toongenerator
en skoop maar moeilijk gemist kan
worden in het hobby-lab. Aangezien
de meeste hobbyisten ook wel een
PC bezitten, ligt het voor de hand om
deze ook voor meetdoeleinden te
gebruiken. De in het volgende
nummer voorgestelde frekwentiemeter bestaat uit een relatief
goedkope insteekkaart waarop een
ingangstrap met delers etc. aanwezig
is. De computer zorgt voor het
verwerken van de meetgegevens en
het zichtbaar maken van de
resultaten op een nette manier.
35
30
25
:7
", 29
15
10
5
Cenir. -mon.tof
leleloonit ,1451er 005-15105 VOOr PC Lelltnet.abyfoon mapnerostaten
gemiddelde waardering september-nummer: 7,3

~ovens 035.50 aan tezers1535050)
elektuur
oktober 1989
nummer 312
23 elektronica aktueel
Met onder andere: Supersnelle microcontrolIer van Intel - Ontwikkelingen op de markt
van konsumenten-elektronica - Nieuwe computers van Atari.
dokaklok
blz. 50
38 logic analyzer voor Atari ST

Een betaalbaar meetinstrument met 8 kanalen en 2 MHz sample-frekwentie.
42 CD-kwaliteitsmeter
Deze schakeling geeft een goede kwaliteitsindikatie van een CD.
decibel-meter
blz. 62
47 computer-muizen
Hier wordt verteld hoe een computer- muis
werkt en hoe hij is opgebouwd.
50 dokaklok
Deze dokaklok geeft op gezette tijden piepjes, zodat tijdmetingen in de doka zowel optisch als akoestisch mogelijk zijn.
56 LinCMOS
Een nadere kennismaking met deze nieuwe
lineaire familie in CMOS-techniek.
60 joystick-naar-muis-konverter
Een muis kan gemakkelijk worden nagebootst met losse druktoetsen.
62 decibel-meter
Een draagbaar meetinstrument dat geschikt
is voor het meten van omgevingslawaai en
frekwentiekurves van luidsprekerboxen.
68 UHF-sperfilter
Storingen veroorzaakt door sterke zenders
kunnen hiermee worden onderdrukt.
70 printen etsen
Er zijn diverse manieren om printen te etsen,
waarvan hier enkele worden bekeken.
73 kanttekeningen
Philips-band-tweeter blijft leverbaar Tuimelschakelaar in de juiste stand.
74 HF-zelfinduktiemeter
Deze schakeling bepaalt de zelfinduktie van
spoelen van 50 nH tot 4 mH.
HF-zelfinduktiemeter
blz. 74
8 adverteerdersindex
dblad voor elektronliiical

maan
0, 1 of fout?
e-campagnes van
Ondanks
vroegere neklam
CD-speler-fabrikanten
blijkt de CD toch wel
een kwetsbaar schijtje te zijn waarop men
beter geen krassen ed. kan maken. Om te
kontroleren hoe gaat uw CDs zijn, presenteren
we in dit nummer een teller die vrij eenvoudig
op de CD-speler kan worden aangesloten en
vervolgens het aantal "laser-missers" telt.
t
vaiitalitei
alla xxm,
aiz
elektuur
oktober 1989
6
867 Octopus 65
monitorprogramma
in 1 x 2732 EPROM
44, 867 onmogelijke schakel535
klok in
1 x 2732 EPROM
536
44, 867 gP-gestuurde frekwentiemeter met
U665B-prescaler in
1 x 2732
537*
28,552 modelbaanbesturing
in 1 x 2716
539'
49, 965 jumbo-klok in
2 x 2716 EPROM
543
14,276 grafische kleurenkaart in
2 x 82S123 PROM
544'
20, 394 veelzijdige printerbuffer in
1 x 2716
550
25, 493 digitale sinusgenerator in
1 x 2764
551
52, - 1024 MSX-EPROMmer in
1 x 27128
552
52, - 1024 referentietijd-klok
in 1 x 2764
560
44, 867 karaktergenerator
LCD-scherm in
1 x 2764 EPROM
701
25, 493 EPROM-simulator in
1 x 8748H
700
25, 493 DCF-staafklok
in 1 x 8748H
565
24, 473 radio-synthesizer in
1 x 27C64
566
16,315 mini MIDI-keyboard in
1 x 2764
568
24, 473 CD-toerenregelaar in
1 x 2764
570
32,630 MIDI-control-unit in
1 x 27C64
572
48,946 EDiTS-systeembesturing in 1 x 2764
574
24, 473 MIDI-keyboard
582
24, 473 dokaklok in
1 x27C128
584
24, 473 MIDI-keyboard
* In verband met een afwijkende programmeerspanning kunnen wij 2716-EPROM's van
Texas Instruments niet programmeren.
533-NL
Zo bestelt u
Elektuur-produkten kunnen worden besteld via de handel, via de bestelkaart achterin
dit blad of via de Elektuur-databank (zie kolofon). U kunt ze ook rechtstreeks en tegen
vooruitbetaling bestellen bij Elektuur B.V., Beek (L) met duidelijke vermelding van het
(de) bestelnummer(s) op uw overschrijvingsformulier. Per (gekombineerde) bestelling
dient f 5,- (Bfrs. 991 extra voor verzenden administratiekosten te worden overgemaakt.
Postgiro 124.11.00 of bank-nr. 57.83.41.883 (voor Belgi
PCR 000-017-70.26-01).
103
25, - 493 programma voor

facsimile-interface,
voor Acorn
Archimedes (geformatteerde 3%"diskette opsturen)
25,493 Listing EDiTSsysteembesturing
op 360-K-floppy,
IBM-formaat
28,552 programma voor
Atari-logic-analyzer
(geformatteerde
3%"-diskette
opsturen)
104
111
Lezers die moeilijkheden ondervinden bij
het opbouwen van Elektuurschakelingen, kunnen telefonische vragen stellen op elke maandagmiddag
tussen 12.30 en 16.00 uur, tel.
04490-71850.
Om een snelle afhandeling van uw vragen te bewerkstelligen, verzoeken wij u
bij het stellen van uw vragen aan de
volgende punten te houden:
Alleen vragen die betrekking hebben
op in de laatste drie jaar in het
maandblad Elektuur gepubliceerde
schakelingen komen voor beantwoording in aanmerking.
Houd uw vraag kort, stel deze op
een zakelijke manier en vermeld
eventueel gemeten spanningen, stromen of gebruikte onderdelen die afwijken van de opgaven in Elektuur.
Wanneer bepaalde onderdelen bij u
in de buurt niet verkrijgbaar zijn, kijk
dan eerst de advertenties in Elektuur
na alvorens ons te bellen. Meestal
vindt u daarin wat u zoekt.
Vragen die niet te maken hebben
met de gepubliceerde schakeling
zelf, maar met speciale individuele
wensen (zoals bijv. aanpassing van
onze ontwerpen op fabrieksapparatuur of een bepaalde, door ons nooit
beproefde samenvoeging van deelschakelingen) komen niet voor
beantwoording in aanmerking. Hetzelfde geldt voor aanvullende technische gegevens van komponenten en
theoretische informatie over
Elektuur-schakelingen.
Informatie over Elektuurschakelingen kunt u ook vinden in
de Elektuur-databank (zie kolofon,
pag. 31.
0020:
00SO:
0040:
0050:
0060:
0070:
0080:
5C
A6
B7
24
06
81
BI
509*
28,-
511
512*
513*
514'
PWS-3 10,30
PWS-5 20,-
Bfrs. omschrijving
516*
197 ESS-511 softwaredokumentatie:
wijzigingen/
aanvullingen
ESS-507-N
203 aanvullende informatie universele
terminal
394 listings
computer-skoop
521*
522*
523
525
526'
527*
/Soft
bestelnr.
102
ervice
gulBfrs. omschrijving
dens
25, - 493 programma voor
facsimile-interface,
voor Atari 520/
1040 ST (geformatteerde 31/:"diskette opsturen)
5C DO 18 71 CD IA E2 80 A6 FO 87 0,
3F 01 3F OB 3F 2F A6 27 87 20 6 OE
63 10 2F CD IA E2 SE 20 FD A6 F7 48
2F F9 98 B6 00 AD OC 2F 07 2E FE AD
SF 00 811 AE FF 21 FE 21 FE 5A 26 F9
BI DE CC 18 BI DO CC 18 BI OB CC IS
BI BD CC 18 BI BB CC 8 BI 7E CC 113
guldens
IC
guldans
10,-
EF
05
19
00
99
Ie
18
bestelnr.
515
bestelnr.
PWS-1
20
B7
CO
B7
FA
CC
CC
(E)PROM's kunt u door Elektuur B.V. laten

programmeren. Stuur de (E)PROM1's) in een
deugdelijke verpakking naar Elektuur B.V.,
Postbus 75, 6190 AB Beek (L) met duidelijke
vermelding van het gewenste Elektuurprogramma + bestelnummer en maak gelijktijdig het verschuldigde bedrag
1+ f 5,-/Bfrs. 99 voor verzenden administratiekosten) over op bovenstaand post- of
bankrek.nr. met vermelding van het bestelnummer.
(Elektuur B.V. kan niet aansprakelijk worden
gesteld voor verlies of beschadiging, in welke
vorm dan ook, van toegezonden IC's.)
514-N
/Paper
5C
OF
2E
12
2E
EE
BE
528'
529
530*
531
532
[Chip service
De onderstaande programma's voor Elektuurschakelingen worden inklusief het bijbehorende
IC geleverd. Hiervoor hoeft u dus gn IC op
te sturen.
Bfrs. programma
552 tijdsein-processor
in 1 x 2716 EPROM
28, 552 junior-disassembler,
-EPROM- programmeer-software en
-systeemvektoren
1+ hex dump) in
1 x 2716 EPROM
28,552 autonome schakelklok
in 1 x 2716 EPROM
28,552 keysoft polyfoon
keyboard
in 1 x 2716 EPROM
28, 552 doka-computer
in 1 x 2716EPROM
28,552 doka-computer
(vlg. jan. '831
in 1 x 2716 EPROM
20, 394 DOS-software
in 1 x 2708
21,414 sprekende dobbelsteen
in 1 x 2716 EPROM
55, - 1084 karaktergenerator en
video-routines voor
DOS-Junior
in 1 x 2732 +
1 x 2716 EPROM
75,- 1478 karaktergenerator
en video-routines
voor uitgebreide
Junior in 1 x 2732
+2 x 2716 EPROM
44, 867 karaktergenerator
in 1 x 2732 EPROM
44, 867 universele terminal
in 1 x 2732 EPROM
28, 552 windrichtingsmeter
in 1 x 2716 EPROM
28,552 Elabyrint in
1 x 2716 EPROM
28, 552 EPROM-duplikator
in 1 x 2716 EPROM
13, 256 multimeetmonitor
in 1 x 82523 PROM
44,867 typemachineinterface
in 2 x 2716 EPROM
44, 867 pP-gestuurde
frekwentiemeter in
1 x 2732 EPROM
44, 867 X-Y-plotter in
1 x 2732 EPROM
44, -
bestelnr.
guldens
702
150,- 2955 8751 (geprogrammeerd) voor pCgestuurde voeding

30,591 PAL 16L8 voor
PC-I/O-kaart
30,591 PAL16R4 voor
Centronics-interface
voor dia-presentator
150,- 2955 8751 (geprogrammeerd) voor
1/0-controller
561
562
704
Bfrs. omschrijving
De 8751 kan alleen verzonden worden aan lezers in de Benelux. Voor de leverbaarheid in
andere landen dient men de Elektor-uitgave
van het desbetreffende land te raadplegen.
FronfPlaten
bestelgulBfrs. frontplaten
nr.
dens
82178-F
9,90
195 labvoeding
84012-F 20,50 404 kapaciteitsmeter
84024-F 29,50
581 terts-analyzer
84111-F 19,90 392 funktiegenerator
draagbaar mengpaneel:
85047-F 59,50 1172 onmogelijke schakelklok
86012-3F 20,10 396 uitgangsmodule 1
86012-4F 20,45 403 voedingsmodule
86012-5F 18,90 372 uitgangsmodule 2
86012-6F 13,80 272 blindplaat
86041-F 14,10 278 LS-impedantiemeter
86461-F 18,20 359 high resolution
toerenteller
87001-F 21,80 430 digitale sinusgenerator
86111-F 22,40 441 the preamp:
frontplaat
86111-F2 17,70 349 the preamp:
achterzijde
86120-F 25,40 500 RMS-millivoltmeter

86124-F 62,70 1235 referentietijd-klok
87099-F
7,95 157 autoranging DMM
880016-F 98,90 1948 pC-gestuurde
voeding
880132-F 28, 552 puristische voorversterker
880184-F 32,65 643 autonome 1/0controller
890035-F 29,40 579 analoge universeelmeter
Wanneer u een printten) bestelt, kunt u

desgewenst het (de) bijbehorende nummer(s) van Elektuur meegeleverd krijgen
door bij uw bestelling per nummer f 7,25
(Bfrs. 150) extra over te maken (voor Halfgeleidergidsen: f 14,50, Bfrs. 300). Vermeldt u dan bij uw bestelling "plus
tijdschrift maand/jaar" (voor maand/jaar
zie onderstaande lijst). De meeste - echter niet alle - reeds verschenen nummers
zijn nog beschikbaar. Indien het (de) door
u bestelde tijdschriftlen) niet meer leverbaar is (zijn), ontvangt u kopien van het
(de) desbetreffende artikel(en).
Deze pagina geeft een overzicht van de
meest courante Elektuur-printen. Regelmatig wordt een uitgebreide lijst van het
komplete aanbod gepubliceerd.
bestelgulBfrs. omschrijving
nr.
dans
1989
OKTOBER 1989
600 HF-zelfinduktiemeter
890119 30,45
890126 21,85
431 Atari-logic-analyzer
890131 25,10
494 CD-kwaliteitsmeter
545 dokaklok
894027 27,65
SEPTEMBER 1989
polyfoon MIDI-keyboard:
890105-1 29,35 578 keyboard-print
890105-2 22,60 445 dekoder-print
890123 23,80 469 Centronics-monitor
Lichtnet-babyfoon:
890124-1 25,65 505 zender
890124-2 26,20 516 ontvanger
JULI/AUGUSTUS 1989
87291-10 17,05 336 EDiTS-rijtuig-dekoder
894005 27, 532 kleine 1/0-kaart
894024 15,45 304 geluidsdrukmeter
894040 23,90 471 hoofdtelefoonversterker
894055 16,15
318 vertragingsschakeling
894063 16,35 322 ruisarme voorversterker
894078 23,55 464 vervanger voor
TCA 280
894082 35,80 705 printer-omschakelaar
JUNI 1989
EDiTS-adres-display:
87291-9 15,35
303 viervoudige set
87291-9A 11,50
227 drievoudige set
890044 24,40 480 stereo-viewer
MEI 1989
87291-8 19,55
385 EDiTS-terugmeld-unit
Triplet-LS-systeem:
890013-1 26,55
523 subwoofer-f liter
890013-2 27,10
534 satelliet-filter
890060 27,55 543 DTMF-decoder
APRIL 1989
890007-1 78,15 1540 grote printer-buffer:
hoofdprint
890007-2 8,50 168 toetsenbord-print
890007-3 33,35
657 uitbreidingsprint
890035 35,65 702 analoge universeelmeter
890046 37,40 737 BASICODE-modem
MAART 1989
87291-7 35,30 696 EDiTS-toetsenbord
afstandsbediening-verlenger:
890019-1 13,70 270 zender
890019-2 16,05 316 ontanger
FEBRUARI 1989
87291-5 173,50 3418 EDiTS-hoofdprint
880178-1 34,70
683 MIDI-control-unit:
hoofdprint
880178-2 25,50 503 keyboard- en
display-print
JANUARI 1989
87291-6 26,75
527 EDiTS-booster
880109
28,30
558 serile facsimileinterface
880130 51,15 1008 patroongenerator
880189 24,40 480 lichtnet-modem
1
DECEMBER 1988
LFA 150:
880092-3 24,55
483 beveiligingsprint
880092-4 24,80 489 voedingsprint
pakketprijs: zie nov. 1988
880165 44,15 869 CD-toerenregelaar
880167 21,60 425 harmonie enhancer
1380184 58,85 1159 hoofdprint autonome
1/0-controller
Van de met aangeduide produkten is de
leverbaarheid niet gegarandeerd.
ii
Veiligheid
(bron: NEN3544 Elektronische en aanverwante toestellen met netvoeding
voor huishoudelijk en soortgelijk algemeen gebruik veiligheidseisen.)
De wet schrijft (terechtl) voor dat alle
elektrische apparaten veilig moeten zijn,
met name wat betreft elektrische veiligheid en brandgevaar. Dat geldt natuurlijk
ook voor zelfgebouwde apparaten. Er is
een Europese norm die grotendeels ook
door Nederland is overgenomen. Niet
iedereen is in het bezit van de norm en
bovendien is het interpreteren hiervan
geen eenvoudige zaak. Het lijkt ons
daarom verstandig deze NEN3544 die we verder "de norm" zullen noemen
kompakt samen te vatten, waardoor
het ook voor de niet-ingewijde beter
mogelijk is op verantwoorde wijze een
toestel op te bouwen.
De eisen ten aanzien van de veiligheid
hebben voor een groot deel te maken
met de netspanning, 220 volt, maar ook
met de temperatuur van aanraakbare
onderdelen en de brandveiligheid. Alle
problemen die samenhangen met een
netvoeding kunt u vermijden door, als
dat mogelijk is, gebruik te maken van
veilige (goedgekeurde) net-adapters. U
bouwt dan geen direkt uit het net gevoed toestel en u hoeft zich geen zorgen meer te maken over kruipwegen en
doorslagspanningen. Wij raden u daarom aan zoveel mogelijk adapters met
een geschikt vermogen toe te passen bij
zelfgebouwde schakelingen.
Als het om direkt uit het net gevoede
toestellen gaat, zijn voor de bouwer
twee soorten isolatie van belang: klasse
I (enkele isolatie, en altijd voorzien van
een steker met randaarde en drie-aderig
snoer) en klasse II (dubbel gesoleerd en
voorzien van een euro-netsteker die n
geheel vormt met het netsnoer, in de
wandelgangen ook wel platte steker genoemd). U ziet dus dat er altijd een dubbele beveiliging wordt geist, enkele isolatie met randaarde of dubbele isolatie.
Waar het op aan komt, is dat bij een
gesloten behuizing alle aanraakbare delen (dus kast, inen uitgaande leidingen
of stekerbussen, knoppen, bedieningshefbomen enzovoort) geen gevaarlijke
spanning kunnen voeren.
Klasse I
Kort samengevat komt de norm op het
volgende neer: Klasse-l-isolatie vereist
een isolatie tussen de netspanning en
ieder aanraakbaar deel, die een testspanning van minstens 2120 V (topwaarde) doorstaat. Om te voorkomen
dat doorslag optreedt door de lucht of
over het isolatiemateriaal, moet er tussen netspanning voerende delen en de
aanraakbare delen een lucht- of kruipweg worden aangehouden van tenminste 3 mm. Verder moeten alle geleidende aanraakbare delen deugdelijk
worden geaard.
Klasse II
Ook hier in het kort de eisen: een isolatie die 4240 Vt doorstaat, hetgeen een
lucht- of kruipweg vereist van tenminste
6 mm (203 mm).
De praktijk
De lucht- of de kruipweg is de kortste
afstand (door de lucht of over de isolatie) tussen het deel waar de netspanning op staat en het deel dat aangeraakt kan worden. Nergens in een apparaat mag deze afstand kleiner zijn dan
de norm eist. De genoemde testspanningen zullen dan in de praktijk geen problemen Opleveren.
Een van de belangrijkste vuistregels is
het zoveel mogelijk gescheiden houden
van het gedeelte van de schakeling dat
de gevaarlijke spanning (meestal dus
220 V) voert en het overige gedeelte.
Probeer het deel met gevaarlijke spanningen zo kompakt mogelijk te houden.
Wij raden u aan om een net-entree te
gebruiken waarin de zekering, en liefst
ook de netschakelaar, gentegreerd is.
Figuur 1 geeft enkele voorbeelden van
deze zogeheten euro-chassisdelen en
een bijbehorende euroapparaatsteker.
Denk eraan dat deze
materialen op zich
ook veilig moeten
zijn, dus liefst voorzien van KEMA-keur
of VDE-keur (dat is
het Duitse keurmerk).
Wees hier kritisch,
het kan zijn dat op
bijvoorbeeld een tuimelschakelaar staat dat hij geschikt is
voor 250 V, maar dat deze toch niet veilig is omdat de lucht- en kruipwegen op
geen enkele wijze voldoen aan de norm
van 3 mm voor enkele isolatie en al helemaal niet aan de norm van 6 mm voor
dubbele isolatie. De fabrikant bedoelt
iets heel anders, n.l. dat de schakelaar
niet stuk gaat bij 250 volt!
Gebruikt u geen speciale net-entree,
maar sluit u het netsnoer direkt aan op
het apparaat, dan moet dit zijn voorzien
van een deugdelijke trekontlasting. Figuur 2 geeft twee voorbeelden van trekontlastingen die voldoende bescherming
bieden tegen trek op de bevestigingspunten, schuren en torsie. Denk eraan
dat u apparaten van klasse I altijd voorziet van een steker mat randaarde en
drie-aderig snoer en hiervoor nooit een
snoer met aangegoten euro-netsteker
gebruikt) De euro-netstekers passen zowel in stopkontakten (wandkontaktdozen) mat als zdnder randaarde en mogen daarom alleen voor dubbel gesoleerde (klasse-II-)apparaten werden gebruikt. Voor de duidelijkheid: figuur 3
toont een steker met randaarde (links)
en een euro-netsteker (rechts).
Toestellen die niet voldoen aan de drie
hierna te noemen voorwaarden moeten
worden voorzien van een dubbelpolige
netschakelaar.
EMA
KEUR
Figuur 1. Enkele euro-chass,sdelen en een eurmapparaatsteker. Hiermee is de netspanning op een veilige manier aan te sluiten. Deze zijn overigens bedoeld voor klasse-I-
apparaten. Bij klasse-g-apparaten mag er geen aardpen in het chassis-deel zitten.
Figuur 2. Een ne
11 Een enkelpolige netschakelaar is toegestaan voor toestellen die worden

gevoed door voedingstransformatoren
met gescheiden primaire en sekundaire
wikkelingen.
21 Een funktieschakelaar (hiermee wordt
een aan/uitschakelaar bedoeld die
niet in het 220-V-circuit is aangebracht)
is toegestaan als de voedingstransformotor gescheiden wikkelingen heeft en
het verbruik van het toestel in de "uit'stand niet meer dan 10 W bedraagt. Wel
moet er voor zijn gezorgd dat duidelijk
zichtbaar is (bijvoorbeeld d.m.v. een
LED) wanneer de netspanning aanwezig
is (de steker in het stopkontakt zit).
31 Er is geen netschakelaar vereist als
het opgenomen vermogen bij normaal
gebruik niet meer dan 10 W bedraagt of
het toestel bedoeld is voor kontinubedrijf (klok, antenneversterker).
Smeltveiligheden en spoelen, kondensatoren en weerstanden voor storingsonderdrukking hoeven echter niet te worden uitgeschakeld. Hoewel het niet verplicht is, is het in dit verband wel aan te
bevelen om een primaire zekering voor
de schakelaar te monteren. Een defekte
netschakelaar is dan ook beveiligd.
Bij de bedrading van het 220-V-gedeelte
moet men zeer zorgvuldig te werk gaan.
Gebruik netsnoer of montagesnoer van
tenminste 0,75 mm', met een isolatie
van tenminste 0,4 mm. De draad moet
ook mechanisch stevig zijn bevestigd;
alleen solderen is niet voldoende! De
draad dient u door een soldeeroogje te
steken, om te buigen en dan te solderen. Ontbreken soldeeroogjes, dan kunt
u na het solderen een extra versteviging
aanbrengen met krimpkous. Geschikt is
in veel gevallen ook het gebruik van kabelschoentjes die met een speciale tang
worden dichtgeknepen en dan niet meer
hoeven te worden gesoldeerd. U mag de
draden van het netsnoer nooit direkt op
de print vastsolderen.
Wie een klasse-l-apparaat bouwt, moet
ook speciale aandacht besteden aan de
randaarde. Gebruik een geel/groene gesoleerde draad, die zo lang moet zijn
dat, als er aan de bedrading wordt getrokken, de aarddraad als laatste wordt
losgetrokken. De randaarde moet deugdelijk zijn verbonden met alle elektrisch
geleidende delen die aanraakbaar zijn.
"Deugdelijk" kan dus inhouden dat u
bijvoorbeeld de frontplaat wel degelijk
moet voorzien van een eigen aarddraad
die met de binnenkomende randaarde is
verbonden. Is de frontplaat echter d.m.v.
metalen schroeven en metalen delen
verbonden met een deel van de behuizing dat al geaard is, dan kunt u dit
achterwege laten omdat er al een goede
geleidende verbinding bestaat. Let vooral ook op metalen assen van potmeters
of schakelaars. Ook die mogen geen gevaar voor aanraking opleveren)
Bij alle professionele apparaten ziet u
steeds diverse opschriften. Verplicht zijn
de volgende: Bij iedere zekering (ook als
die op een print zit) moet de stroomwaarde staan vermeld en of het een
snelle (F) danwel een trage (T) zekering
moet zijn. Verder dient men op de buitenzijde (maar niet op de bodem) te vermelden: de identiteit van het toestel
(bijv. Elektuur-voeding uit nummer 1871,
de netspanning (bijv. 220 V) en de
frekwentie (bijv. 50 Hzl. Mag het apparaat alleen op wisselspanning worden
aangesloten, dan moet u het wisselspanningssymbool 1-1 vermelden.
Ook als er een storing optreedt, mag
geen gevaar voor de gebruiker ontstaan.
Kortgesloten uitgangen, defekte gelijkrichterbruggen en andere fouten die
kunnen optreden in het apparaat, mogen geen gevaar opleveren. De temperatuur van aanraakbare delen mag niet te
hoog worden en er worden ook eisen
gesteld aan de brandveiligheid. Dit alles
kan worden bereikt door een juiste keuze van zekeringen (smeltveiligheden),
een voldoend stevige mechanische opbouw, de keuze van juiste isolatiematerialen en voldoende koeling (d.m.v. ventilatie, koellichamen). Laat dus geen zekeringen weg die wel in het schema staan.
Voor het zelf dimensioneren van de primaire zekering kunt u als vuistregel aanhouden dat de waarde van de trage zekering niet meer mag zijn dan 1,25 x
'nominaal. Bij meerdere sekundaire wikkelingen kan het nodig zijn om, met het
oog op brandgevaar of een te hoge temperatuur, ook sekundair (snelle) zekeringen aan te brengen ((zekering = inominael). Zit er een elke achter de sekundaire zekering, dan is het beter een trage
zekering te gebruiken in verband met de
optredende laadstromen.
Apparaten moeten stevig worden gebouwd. Een val op de tafel van 5 cm
hoogte moet ook na meerdere keren
geen enkele schade opleveren. Ook na
flink rammelen moeten de trafo, de vondingselko en andere essentile komponenten nog vast op hun plaats zitten.
Gebruik geen twijfelachtige of brandbare materialen waaruit gassen kunnen
vrijkomen (zoals limonaderietjes als isolatie voor blanke draad, of hout en papier). Schroeven die te lang zijn, moet u
inkorten; soms komen die gevaarlijk
dicht bij andere komponenten. En om
nog even terug te komen op ventilatie:
Figuur 3. Een steker met rendeerde

'00(Zien zijn van een goede trekontlasting.
(links) en een euro-netsteker (rechts).
elektuur
oktober 1989
Memel
eantIgItare geleidende delen

(letholtIng, schakelaars, etc.)
Figuur 4. Het gaat hier om een klasse-l-toestel dat via een dubbel gesoleerde transformator wordt gevoed. Alle aanraakbare en geleidende delen moeten worden geaard.
De uitgangen hoeven in dit geval niet te worden geaard.
Masse II
Figuur 5. Voor een klasse 11-toestel is het voor wat betreft de trafo erg simpel: ti monteert een dubbel gesoleerde trafo. U kunt hier-ook zien dat de isolatie tussen punten
die deel uitmaken van het 220-V-circuit, niet vergroot hoeft te werden.
Houd punten die de netspanning voeren
ver van ventilatiegaten, want ook een
naar binnen gestoken schroevedraaier of
een naar binnen vallende metalen ketting mag niet in aanraking komen met
spanningvoerende delen.
Transformatoren
In de figuren 4 en 5 hebben we getekend hoe een transformator met inachtneming van de veiligheidseisen kan worden aangesloten. Met de aanduiding 1
en 2 geven we respektievelijk aan of er
tussen de aangegeven punten een enkele of een dubbele isolatie moet worden
toegepast. In principe mogen de in de
figuren getekende netschakelaars enkelpolig zijn, omdat alle getekende trafo's
gescheiden wikkelingen hebben. Als we
er van uitgaan dat deze trafo's kortsluitvast zijn, dan verklaart dat ook de afwezigheid van een primaire zekering. Als u
een "gewone", niet kortsluitvaste trafo
gebruikt, dan is een primaire zekering
noodzakelijk.
veilig werken
Het voorgaande verhaal gaat vooral over
de veiligheid van het apparaat tijdens

gebruik, maar zodra u de kast open
schroeft ontstaat een heel andere situatie. Uiteraard raden we u aan de steker
uit het stopkontakt te trekken voordat
de kast wordt opengeschroefd. Maar
aangezien er dan niets te meten valt, zal
toch de steker weer aangesloten moeten worden. Voor uw persoonlijke veiligheid is het dan prettig als de lichtinstallatie is uitgerust met een aardlekschakelaar van hoogstens 30 mA. Het
is ook mogelijk om een steker of tafelkontaktdoos te gebruiken met een ingebouwde aardlekschakelaar. Aardlekschakelaars die gevoeliger zijn dan 30 mA
zijn alleen nodig indien te verwachten is
dat de lekstroom kleiner blijft dan
30 mA. In de praktijk zal dit zelden
voorkomen.
De volledige norm kan worden besteld
bij het Nederlands Normalisatie Instituut, telefoon: 015-690255.
Dit uittreksel is door de redaktie met
zorg samengesteld. Toch kunnen wij
geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden ten aanzien van de juistheid van de
informatie, noch de eventueel daaruit
voortvloeiende gevolgen.
Figuur 6. Het meest praktische is het bouwen van een klasse-II-toestel. In deze figuur
hebben we de knelpunten van kommentaar voorzien.

1) Gebruik een netsnoer met aangegoten euro-netsteker.
2) Het netsnoer wordt via een deugdelijke trekontlasting naar binnen gevoerd.
3) De zekeringhouder. De omgeving van de zekering is ook een prima plaats om type,
"soort" netspanning, en de waarde van de zekering te vermelden (uiteraard aan de
buitenzijde van de kast).
4) De netschakelaar De lucht- en kruipweg tussen de kontakten en het chassis moet
minstens 6 mm zijn. Gebruik geen metalen knoppen, deze zijn in de meeste gevallen
onvoldoende geisoleerd.
5) De draden d66r de soldeerogen steken en solderen.
6) Breng een kous aan voor dubbele isolatie.
7) De afstand tussen de primaire kontakten tot de kern en de rest van de omgeving
moet minstens 6 mm (lucht- of kruipweg) zijn.
8) Gebruik snoer met tenminste 0,4 mm isolatie en een kerndoorsnede van 0,75 mm.
9) Aan de print en de schakeling worden geen bijzondere eisen gesteld. Uiteraard
moet de print wel stevig worden bevestigd.
101 De massa van de schakeling mag worden aangeraakt, omdat de nettrafo voor voldoende veiligheid zorgt (als dit tenminste een veiligheidstrafo is).
111 De kast mag best van metaal zijn, immers het primaire circuit is met een dubbele
isolatie van de omgeving gescheiden. Kunststof heeft echter de voorkeur.
elektuur
oktober 1989
ADVERTEERDERS-INDEX
Air Parts
Alopex
Amplimo
Aselcom
Geleiders
Gentronics
HEC
HTS/MTS Rens & Rens
Hacav
Hecke
8 Hermac
34
88
34 Idemax
24
84 Kon P.B.N.A
Koning en Hartman
Kon P.B.N.A
36
30
97
30
99
BNS
Baas Elektronica
Bergsoft
Binel)
Bloemveiling Berkel p a
Brutech
C.E.R
Elak
Elra
EI Contronic
Elacom
Eltex
83
86
87
17
88
,
Sc
im
i eanct o
30, 79
91
94
89
90
Speakerland, Speaker & Co.
36 Stuut en Bruin
26
Telec
28, 85
5 i
T mtronix
26, 49
18, 93
10, 11, 12, 13
19, 20, 21, 22, 98 v.d. Donk

28 Velleman
Verder Vleuten
84 Vogelzang
Vogel's p.a
16 Vogel's
Meek-It
92 Microtech
89
9
Neumerkel
2 36
DIL
Digit Printservice
Dirksen
Display
81 Radio Ab
84 Reinaert
97 Reset
24
Othec
103 Post Electronics
28
95
93
14, 15
24
32, 93
104 Wegwijzer v/d Vakhandel

Weka Uitgeverij
84 Westerveld
87
87 Q-Tronic B.V.
BNS
SOUNDCOLUMN
Muziekbeleving in zijn mooiste vorm.
BNS Vandenberghe B.V. Nederland: Loon op Zand, tel. 04166-2434
80, 81
100
89
LUIDSPREKERS
ZOALS 'T WERKELIJK HOORT
SPECIALE ELEKTUUR-UITGAVE
meten & testen

Een greep uit de inhoud:
-ontwerpen:
zeltbouw
bvoeng
ule)aure eiane
luxe wg
digitale
skusgter
iene
zii0d,e
en
kna eeg
Veelzijdige frekwentiemeter
Skoopgeheugen
Zelfinduktiemeter
Digiprobe
Transistor- en FET-tester
Luxe regelbare labvoeding
Soldeerboutregeling
VHF/UHF-ruisgenerator
Verder in deze special:

Nieuwe ontwikkelingen op het gebied van meetapparatuur
Testrapporten van multimeters en funktiegenerators
intormotie over:
muliti mernteors
begef"''
tUtptale osaboskoPe,
En de prijs? Deze bedraagt slechts f 14,75/Bfrs. 290,
BESTELLEN: voor Nederland: rechtstreeks bij Elektuur door het bedrag van deze special over te maken
op gironummer 124.11.00 t.n.v. Elektuur b.v. Beek (L) onder vermelding van
"meten en testen"
of door gebruik te maken van onze databank, tel.: 04490-71850,
of door de bestelkaart in het blad in te vullen en op te sturen
Verzendkosten f 2,50/Bfrs. 50.
bij Kluwer Technische Boeken, Santvoortbeeklaan 21- 23, 2100 Deurne voor Belgi:
Antwerpen, tel.: 03 - 3600422 en 3600423.
Deze uitgave is ook verkrijgbaar bij boekhandel en elektronica-speciaalzaak.
ELEKTUUR BOEKEN
elektuur
oktober 1989
Wat gisteren nog nieuw was

is vandaag al hopeloos verouderd
Vooral in de elektronica voltrekken de verande Basis- en Middelbaar elektronicus: algemene
ringen zich zo snel, dat bijblijven voortdurend
opleidingen met o.a. elektriciteitsleer, versterkergeboden is.
techniek, digitale techniek en meettechniek.
Dirksen opleidingen heeft bijna 25 jaar
KTV- en Videotechnicus: praktijkgerichte opervaring in de elektronica.
leidingen voor de service-monteur.
Dirksen kent de praktijk, volgt de laatste
Industrile Automatisering: complete en
ontwikkelingen. Met helder en systematisch
gerichte opleidingen voor technici.
opgezet lesmateriaal en docenten uit de
(Micro)computertechnicus: uitgebreide
elektrcinica-praktijk. En met voor elke cursist
opleidingen voor technici die te maken hebben
efficinte begeleiding, gericht op examen
met (micro)computers .
en praktijk.
Datacommunicatie/Telematica-. opleiVul daarom nu de bon in voor gradingen voor de technicus, de ontwerper,
tis informatie. Of bel even, 085-544644,
de programmeur en de adviseur.
ook voor vrijblijvend studieadvies.
sen Diverse bijscholingscursussen:
Des te eerder studeer je in je eigen
o.a. digitale techniek,
tempo om een waardevol diploma
microprocessors, PLC-techniek,
te behalen.
motorregelingen.
Specialist in
Informatica & Elektronica
oplei
Parkstraat 25, 6828 JC Arnhem. Telefoon (085) 544644.
i BON voor gratis studiegids

Zend mij gratis en vrijblijvend:
E de studiegids elektronica-cursussen.
informatie over de cursus
Erkend door de Minister van Onderwijs & Wetenschappen

in het kader van de Wet op de Erkende Onderwijsinstellingen.
Naam.
Adres.
Postcode/Plaats.
(in gesloten envelop, zonder postzegel, zenden
naar: Dirksen opleidingen, antwoordnummer 677,
6800 WC Arnhem).
00
k
elektuur
oktober 1989
10
Onze nieuwe gratis prijslijst 1989 is uit! Uitsluitend aan te vragen per brief/briefkaart. Beslist niet telefonisch!
Tnonix
Z80-A-CPU
Z80-A-P10
2716 450 ns
2732 250 ns
2764 250 ns
27128 250 ns
27C 128 250 ns
27256 250 ns
27512 250 ns
4164 120 ns
41464 I20 ns
41256 100 ns
41256 120 ns
6116 150 ns Cmos
6264 120 ns Cmos
62256 100 ns Cmos
6502
6510
6520
6522
6526
6551
6532
6569
6581
6845
AM 7910
AM 7911
8031
8087 5 MC
8087 8MC
82 S 100
8250
8255 8MC
MB 8877
3,75
3,75
12,95
11,95
8,95
10,95
9,95
13,75
29,95
8,95
25,00
15,95
14,95
12,95
29,95
49,95
8,75
27,85
6,95
8,75
29,95
7,50
10,95
59,00
49,00
11,95
29,95
37,50
11,95
289,00
489,00
35,00
15,95
6,95
19,95
HD 61830 B (Aanstuur IC t b.v. LCD

DOT MATRIX DISPLAY,
zie Elektuur 4/88)
25,00
BC 5468, BC 547B, BC 549B

25 stuks
4,95
100 stuks
14,95
BC 556B, BC 557B, BC 559B
25 stuks
4,95
100 stuks
14,95
100 x BC 547 B
100 x BC 557 B samen
BC 327C 10 stuks
BC 337C 10 stuks
BC 516 10 stuks
BC 517 10 stuks
BC 550C 10 stuks
BC 560C 10 stuks
BC 639 10 stuks
BC 640 10 stuks
19,95
2,25
2,25
5,25
5,25
2,25
2,25
4,95
4,95
2N3055 RCA
elektronicacomponenten
SPECIALE AANBIEDINGEN geldig zolang de voorraad strekt
LM 324 5 stuks
NE 555 5 stuks
UA 741 5 stuks
ELEKTRONICA
BOUWPAKKETTEN
Nieuw bij Timtronix, meer dan 100
interessante schakelingen om zelf
te bouwen. Het programma bestaat
o.a. uit: Voedingen, Meet- en testinstrumenten, Auto- en motorelektronica, Schakelaars, Alarm-
0,1 - I - 10 - 100 Hz schakelbaar.

10 Hz - 100 Mhz: uitlezing
1 - 10 - 100 - 1000 Hz schakelbaar.
Poorttijd:
0,01 s - 0,1 s - 1 s schakelbaar.
Ingangsgevoeligheid: 25 mV eff.
(ingeb. verzwakker 1:1, 1:20).
Ingangsimpedantie:
1 Mohm, 0.<35pF.
Kanaal 2
100 MHz - 1 GHz: uitlezing
100 Hz, 1000 Hz, 10 kHz
schakelbaar.
Poorttijd:
0,027 s - 0,27 s - 2,7 s schakelbaar.
Ingangsgevoeligheid: 15 mV eff.
Ingangsimpedantie: 50 ohm.
1 stuks
2,05
18,95
Tijdbasis: 10 MHz en 3,90625 MHz.

Kristaloven: ingebouwd!
Zelftest: interne test van 10 MHz
2,50
tijdbasis.
8-voudig LED-DISPLAY, rood 7 mm,
met decimale punt.
Spanning: 220 V, 45 - 75 Hz.
Rood, groen, geel 3 of 5 mm

10 stuks per kleur
100 stuks rood 5 mm
100 stuks groen 5 mm
100 stuks geel 5 mm
100 stuks rood 3 mm
100 stuks groen 3 mm
100 stuks geel 3 mm
I N4001 25 stuks
I N4003 25 stuks
1 N4004 25 stuks
I N4007 25 stuks
1N4 I 48 100 stuks
I N5401 10 stuks
I N5404 10 stuks
I N5408 10 stuks
14,95
18,95
18,95
14,95
18,95
18,95
2,25
2,35
2,35
2,45
4,95
2,75
2,95
3,50
systemen, Spelletjes, Telefoonschakelingen, Video/TV-schakelingen,

VU-meters, Versterkers, Ontvangers
etc. etc.
Vraag de brochure met het totale
overzicht.
DIGITALE LCR
METER MIC 4060 D
10 stuks
LEDS-LEDS-LEDS-LEDS
IC VOETEN:
(DUBBELGEVEERD)
DIGITALE KT9050
CAPACITEITSMETER
Een degelijk en betrouwbaar
meetinstrument met maar liefst
negen meetbereiken (200 pF, 2 nF,
20 n F, 200 n F, Z.J.F, 20 ,uF,
200J,
2.000 g F,
59
.
200
0.0
1.LF)
9
FREQUENTIETELLER
FC-9000 1 GHz
Kanaal I
10 Hz - 10 Mhz: uitlezing
Afmeting:
205 x 76 x 267 mm (b x h x d).
Verdere funkties: Periodeteller,
Ereignisteller, event.
ext. triggerbaar
645,-
WELLER
SOLDEERSTATIONS
W.T.C.P.S.
W.E.C.P. 20
regelbare temperatuur
E.C. 2002
regelb. temp./ digsuitlezing
198,298,469,-
3,50
3,25
2,85
5 x 8 pens
5 x 14 pens
5 x 16 pens
5 x 18 pens
5 x 20 pens
5 x 24 pens
5 x 28 pens
5 x 40 pens
1,00
1,50
1,75
2,00
2,20
2,65
2,95
3,95
REGULATORS TO-220 1,5 A

7805 3 stuks
2,50
7809 3 stuks
2,50
7812 3 stuks
2,50
7815 3 stuks
2,50
7818 3 stuks
2,50
7824 3 stuks
2,50
7905 3 stuks
2,50
7912 3 stuks
2,50
7915 3 stuks
2,50
7918 3 stuks
2,50
7924 3 stuks
2,50
REGULATORS TO-220 2A
78505 3 stuks
78509 3 stuks
78510 3 stuks
78512 3 stuks
78515 3 stuks
78518 3 stuks
78S24 3 stuks
Met dit nauwkeurige

apparaat meet
u zelfinducties tot
2 H in 5 bereiken,
capaciteiten tot 200
btF in 7 bereiken
en tenslotte
weerstanden tot
20 MO in ,,dmi
6 bereiken
J .17
TELEFOONCENTRALE
PTT-GOEDGEKEURD
Met deze mini-centrale kunt u
4 toestellen op 1 buitenlijn
aansluiten. Toegestaan door de
PTT (nr. 89051201)!
Uiterst simpel aan te sluiten.
Met o.a. de volgende mogelijkheden:
geschikt voor elk type telefoon.
Ook gecombineerd (toon/puls)
wachtstand
complete huiscommunicatie
* beveiligd tegen stroomuitval
alle randapparatuur aansluitbaar
etc. etc.
445,-
BF 199 10 stuks
2NI613 5 stuks
2N1711 5 stuks
2N2219A 5 stuks
2N2222A 5 stuks
2N2905 5 stuks
BC 107B 10 stuks
BC 108B 10 stuks
BC 109B 10 stuks
BC I778 10 stuks
BC 140-16 5 stuks
BC 141-16 5 stuks
BC 160-16 5stuks
BC 161-16 5 stuks
BC 303 5 stuks
BSX 20 4 stuks
S x BD 135
5 x BD 136
5 x BD 137
5 x BD 138
5 x BD 139
5 x BD 140
5 x BD 237
5 x BD 238
5 x BD 437
5 x BD 438
5 x BF 469
5 x 8F 470
BUW II
BUZ I I
BD 249C
BD 250C
BU 508A Philips
BU 806
Tip 31C 5 stuks
Tip 32C 5 stuks
Tip 41C 5 stuks
Tip 42C 5 stuks
Tip 2955
Tip 3055
2N3772 RCA
2N3773 RCA
4,25
4,50
4,50
4,25
4,25
4,75
4,75
2,95
3,50
3,50
3,50
2,50
3,25
5,50
5,50
5,50
5,25
3,25
3,25
3,50
3,50
5,95
3,40
3,00
3,00
3,00
3,00
3,00
3,00
3,00
3,00
4,50
4,50
3,95
4,95
3,50
6,75
3,25
3,25
3,75
2,25
4,75
4,75
5,75
5,75
1,75
1,75
3,75
4,95
Bel 050-140937 of Fax 050-138005
elektuur
oktober 1989
Tinunonix
SMART SWITCHES
IC VOETEN MET PROF.
GEDRAAIDE
BUSKONTAKTEN:
COMPUTERKABELS
IBM printerkabel
36-polige Centronics stekker met
afscherming naar 25-polige
D-connector.
Lengte 1.8 meter. per stuk
12,25
5 stuks, prijs per stuk
11,75
11,55
11,25
10,75
9,95
lengte
lengte
lengte
lengte
3 meter
5 meter
7 meter
10 meter
22,00
29,00
35,00
48,00
RS 232 kabels
Sluit max. 8 computers aan op uw printer! Scant automatisch alle ingangen af,
welke gereed zijn voor uitzenden. Display geeft bedrijfstoestand aan.
Metalen professionele behuizing. Zoektijd 0.5 sec.; Aansluiting: D-SUB contra,
25-polig; inschakelbare Form Feed; Netvoeding: 9V, 500 mA.
314,373,395,498,-
AB 6050 parallel, 4 ingangen

AB 6051 serieel, 4 ingangen
DATA SWITCH
HANDY SCANNER HS-3000
Met deze DATASWITCH kunt u

diverse computers aan n printer 6f
diverse printers aan n computer
aansluiten en via de schakelaar naar
keuze laten funktioneren.
inklusief gratis DTP softwarepakket HALO DPE
(25p d connector naar 25p d)

male/male 2 meter
17,50
male/male 3 meter
25,00
29,00
male/male 5 meter
malelmale 7 meter
43,00
17,50
male/female 2 meter
male/female 3 meter
25,00
male/female 5 meter
29,00
male/female 7 meter
43,00
17,50
female/female 2 meter
39,50
Handgestuurde scanner met een resolutie van 400

DPI. Zwart/wit en halftoonstand (32 grijswaarden).
Scanbreedte 105 mm. Snelheid 2 cm/sec.
Aansluitbaar op IBM PC/ XTIAT, Model 25, 30 er
compatibles. Configuratie: Hercules, CGA, VGA,
EGA. Te gebruiken bij praktisch elk DTP, paint
of tekstverwerkingsprogramma.
DAV 14 4 uitgangen.
Voor R5-232 aansluiting
DAC 14 4 uitgangen.
Voor Centronics
aansluiting
DAV 12 2 uitgangen.
Voor RS-232 aansluiting
DAC 12 2 uitgangen.
Voor Centronics
aansluiting
X-switches vanaf
699,-
Centronics kabels
(36p Centronics naar
36p Centronics)
male/male 2 meter
male/male 5 meter
male/male 7 meter
male/female 2 meter
male/female 5 meter
male/female 7 meter
24,95
43,00
53,00
24,95
43,00
53,00
29,95
43,00
53,00
0,35
0,60
0,70
0,80
0,85
1,05
1,20
1,75
8 pens
14 pens
16 pens
18 pens
20 pens
24 pens
28 pens
40 pens
64,-
81,36,-
52,89,-
PRINTER BUFFERS'
Uw PC is meteen weer vrij en hoeft niet meer
te wachten tot uw printer klaar is.
Geschikt voor alle Centronics printers.
339,498,624,694,-
AB 6010, 64K, 1 uitgang

AB 6020, 64K, 2 uitgangen
DRIVES
IBM-compatible drives van bekende
fabrikant, 31/2 inch wordt geleverd
met speciaal inbouw-frme
51/4 inch, 360 Kb
125,51/4 inch, 1,2 Mb
269,3'/2 inch, 720 Kb
234,3'/x inch, 1,4 Mb
303,-
Adapter
9p female d connector naar 25p
male d connector
11,60
26p Flatcable female header

met trekontlasting 2 stuks
4,95
36p Centronics low cost
1,95
connector
GENDERCHANGERS
GC 25 MM RS232 male/male
GC 25 MF RS232 male/female
GC 25 FF RS232
female/female
GC 36 MM Centronics
male/male
GC 36 MF Centronics
male/female
GC 36 FF Centronics
female/female
14,95
14,95
Met dit uiterst handige hulpmiddel bent u

in stat om hetzij tijdelijk dan wel
voortdurend een lijn te onderzoeken.
(TDX. RXD. CTS. RTS) alsmede hard- c.q.
software fouten op te sporen. Een
zevental leds geeft u daarbij visuele
informatie.
29,95
29,95
29.95
Verbindingen moeten worden

gesoldeerd.
12,95
12,95
12,95
GENIUS GM6000
Zeer hoge resolutie, inclusief
software, Mouse-Pad, uitgebreide
handleiding, Microsoft
Compatible
128,-
1 5 95
14,95
JUMPERBOX RS 232
JB-MM male/male
JB-MF male/female
JB-FF female/female
RS 232
MINI-TESTER
CONVERTERS
SERIEEL/PARALLEL
PARALLEL/SERIEEL
Geen aansluitproblemen meer.
Serile data wordt omgezet naar
parallel of andersom.
Baudrate schakelbaar.
PS 100 Par. naar Ser.
168,SP 100 Ser. naar Par.
168,-
V 20 compatible 8088 8 MC
19,95
V 20 compatible 8088 10 MC 34,50
V 30 compatible 8086 8 MC
29,95
V 30 compatible 8086 10 MC 34,95
8087 5 MC
289,00
8087 8 MC
489,00
SUB D CONNECTORS
9p male
9p female
25p male
25p female
Verder nog enkele 31/2 inch

TEAC-drives, echter zonder
inbouwframe, zwart front.
31/2 inch, 720 Kb
Beperkte voorraad!
185,-
Bestellen;
Timtronix, Nieuwe Ebbingestraat 9,
9712 NC Groningen.
Telefonisch van maandag t/m
zaterdag 050- 140937.
geen minimum orderbedrag

prijzen inclusief BTW
bestellingen tot f 200,- belast met
rembours en verzendkosten
postgiro 1524778 RABO-bank
Haren rek.nr. 325102953
Bel 050-140937 of Fax 050-138005
is
AnniTnonix
elektuur
oktober 1989
SPECIALE
AANBIEDING ELCO'S
STAAND
2,50
2,50
1,95
2,45
1,95
2,75
2,95
2,95
4,45
5,95
6,25
6,45
5,95
6,75
6,95
4,95
7,25
3,25
3,95
7,95
3,25
11,95
8,95
0.15gF/63 V 10 stuks
0.47F/ 100 V 10 stuks
10gF/50 V 10 stuks
22gF/25 V 10 stuks
33F/16 V 10 stuks
33gF163 V 10 stuks
33gF/100 V 10 stuks
47gF/50 V 10 stuks
220gF/40 V 10 stuks
220gF/50 V 10 stuks
220,2F/63 V 10 stuks
220gF1100 V 10 stuks
330gF/25 V 10 stuks
330gF/63 V 10 stuks
330gF/100 V 10 stuks
470F/ 16 V 10 stuks
470gF/50 V 10 stuks
1000gF/ 10 V 5 stuks
1000gF/50 V 5 stuks
2200F/10 V 5 stuks
2200gF/40 V 5 stuks
3300gF/16 V 5 stuks
INFRAROOD
AFSTANDSIBEDIENING
I%
11 kanaals infrarood afstandsbediening: handzender + ontvanger.

Schema van de
ontvanger wordt
bijgeleverd
24,95
NIEUW!:
Nu ook leverbaar bouwpakket voor
de bijbehorende decodering 69,Voor nog geen 95,- een kompleet
werkend systeem!
TELEFOON SCHAKEL- UNIT

(DTMF-SYSTEEM)
Met deze schakeling kunt u m.b.v.
een telefoontoestel via de
telefoonlijn 12 verschillende
apparaten schakelen.
w r
Bouwpakket exkl. relais ..
3,45
3,45
3,95
3,45
3,95
4,45
3,95
4,45
3,45
4,45
5,25
2,50
4,95
5,95
3,20
3,95
4,95
2,45
3,20
3,95
4,95
3,15
4,50
4,95
5,95
6,95
8,95
8,95
4,95
4,95
TANTAAL 47F/ 35V

5 stuks
4,95
4,95
GESTABILISEERDE
VOEDING 5V-I2V
1110
:
4
0
Kwalitatief zeer
goede voeding in
gesloten behuizing. Afm. 8x726 cm.
Ingang: 220 V d.m.v. Euro-netsnoer.
Uitgang: 5V/ 1,2A en I2V/0,8 A
d.m.v. laagspanningssnoer met DINkonnektor. O.a. zeer geschikt voor
het voeden van drives
e.d.
23.95
Extra lang, 3,5 meter!

Met haakse apparaatstekker en randaarde.
Zwarte uitvoering
6,95
4 stuks 25,00
SCHAKELAARS
SUB-MINIATUUR
axiaal (liggend)
100 nF/630V 10 stuks
3,95
125V 2A
1 x om
2 x om
1,95
2,25
KRIMPKOUS
MINIATUUR SCHAKELAARS
125V/6A-250V/3A
1 x om
2,25
10 stuks
19,95
1 x om + midden
3,95
2 x om
2,85
2 x om + midden
4,95
lengte 1 meter, breed 53 mm, krimpt

50%!! Ideaal voor insealen van
nicad's e.d.
per meter
2,50
DC/DC CONVERTORS
OPRUIMING!
UGN 3019
1,75
0,25
Hall effect switch

data
PTT-TELEFOONAANSLUITSNOEREN
Zwarte uitvoering, met tules
en montagevorkjes
2 meter 2,95
4 meter4,95
TRIAC'S, 800V/ I 6A
BT 139-800 3 stuks
6,95
Voor een fractie van de

oorspronkelijke prijs!
Input: 24 V DC 10%
Output: + 5 V/0,75 A
van 16,50 nu
12,50
Input: 5 V DC
Output: + en - 12 V, 2X 220 mA
van 27,50 nu
25,00
Kortsluitvast, rimpel 1 MV/RMS bij
maximale belasting, nauwkeurigheid 1%
UHF TUNER/MF TRAP

Fabrieksnieuw, MF-trap plus
UHF-tuner in n behuizing.
Zeer gewild vanwege voor
iedereen begrijpbaar bijgeleverd
aansluitschema 59
,9
1
VIDEORECORDER
INFRAROOD AFST.BED.
Zender + ontvanger, kompleet,
fabrieksnieuw, type Siemens FZ 3143
Geschikt voor Philips, Siemens,
Grundig (1600-series)
125,-
DIGITALE SPRAAK
OPNAME/WEERGAVE
MODULE
Geeft maximaal 16 seconden
ingesproken tekst weer;
wordt geleverd als
gebouwde module,
11.
met handleiding
Cr
LICHTNETSNOEREN
POLYESTER CONDENSATOREN PHILIPS
LIGGEND
0,47gF/100 V 10 stuks
IgF/100 V 10 stuks
4,7F/ 100 V 10 stuks
I OgF/63 V 10 stuks
22gF/100 V 10 stuks
33gF/40 V 10 stuks
33J/63 V 10 stuks
47gF/25 V 10 stuks
47gF/63 V 10 stuks
47,2F/100 V 10 stuks
68gF/16 V 10 stuks
I 00gF/40 V 10 stuks
100gF/50 V 10 stuks
220gF/40 V 5 stuks
220gF/63 V 5 stuks
220F1100 V 5 stuks
470gF/ 10 V 5 stuks
470gF/25 V 5 stuks
470gF/40 V 5 stuks
470gF/63 V 5 stuks
1000gF/10 V 5 stuks
1000F/ 16 V 5 stuks
2200gF/10 V 5 stuks
2200F/16 V 5 stuks
2200gF/25 V 5 stuks
2200gF/40 V 5 stuks
3300gF/25 V 5 stuks
4700J/10 V 5 stuks
6800F/ 10 V 5 stuks
LDR 01
4 stuks
CMOS
4001, 5 stuks
4011, 5 stuks
4013, 5 stuks
4017, 5 stuks
4027, 5 stuks
4040, 5 stuks
4047, 5 stuks
4049, 5 stuks
4060, 5 stuks
4066, 5 stuks
4071, 5 stuks
4081, 5 stuks
4093, 5 stuks
40106, 5 stuks
2,75
2,75
2,95
4,25
2,95
4,50
5,25
2,95
5,25
3,25
2,75
2,75
2,95
5,25
RECHTHOEKIGE LED's
S x 1 mm rood 10 stuks
5 x 2 mm rood 10 stuks
5 x 1 mm groen 10 stuks
Schaalleds 5 mm groen
10 stuks
100 stuks per type
1000 stuks per type
1,80
1,80
1,80
1,80
1,80
1,80
12,50
100,00
BRUGCELLEN
B 40/C 370012200
B 80/C 3700/2200
B 40/C 5000/3300
B 80/C 5000/3300
B 125/10 A
B 250/10 A
B 125/25 A
B 250/25 A
B 125/35 A
B 250/35 A
2,25
2,45
2,75
2,95
4,35
4,95
5,95
6,35
6,95
7,75
TEFLONTRIMMERS
10 pf
1,00
18 pf
60 pf
100 pf
1,25
2,50
3,50
FOLIETRIMMERS
VIDEOMODULATOR
Philips
Audio/videomodulatie
op een af te regelen
UHF kanaal; ingebouwde doorlusversterker; geluidssignaal
Reeds voor u
afgeregeld op
5,5 MHz
29,50
Geluidsdemodulator-trap, (TBA-120), met LF-versterker 17,50
5,5 pf
10 pf
22 pf
40 pf
0.75
0.75
0.75
0.90
BEKERELCO'S
200 pf/350V
470 pf/250 V
2200 pf/50 V
4700 gf/25 V
4700 gf/40 V
15000 pf/ 10 V
10.000 pf/63 V
10.000 f/ 100 V
2,95
4,95
3,15
3,25
3,95
2,75
19,95
35,00
Bel 050-140937 of Fax 050-138005
elektuur
oktober 1989
TI nuno n ix
e e tronicacomponenten
Metex multimeters
138,M 3610
M 3650
179,M 3650B 245,-
KAMRELAIS, FABR. ZETTLER

Spoelspanning 12 V, 4x wissel,
(inkt. Bar-graph)
238,M 4630
249,M 4650
M 80(auto-ranging) 178,EIGENSCHAPPEN IN HET KORT:
Royaal kontrastrijk Lcd display
Slagvaste kast
Automatische overbereik
aanduiding
Funktie aanduiding in display
AC/DC stroom tot 20 A
DC spanning tot 1000 V
AC spanning tot 750 V
Weerstandsmeting
Diodetest
Transistor Hfe meting
Capaciteitsmeting (M 3650,
M 4630, M 4650, M 3650B)
Frequentiemeting (M 3650, M 4650,
M 80, M 3650 B)
2A per kontakt
4 stuks
Bijpass. voet, nieuw
gebruikt
41
/4,
A.1-3
ASSORTIMENTEN
(Levering vindt plaats in de
hieronder afgebeelde vakkendozen)
Keramische C's:
1 pF t/m 10 nF:
59,95
10 st. p/w. = 370 st.
Wordt geleverd in 3-vakkendozen
Instelpotmeters liggend of
staand:
100 E t/m 1 Meg 10 mm:
10 st. plw. = 100 st.
53,45
100 E tIm I Meg 15 mm:
10 st. p/w. = 100 st.
69,45
Wordt geleverd in I -vakkendoos
MKT C's:
1 nF tlm 100 nF:
69,95
10 st. plw. = 250 st.
MKT Aanvulling:
120 nF t/m 820 nF:
10 st. p/w. = 100 st.
63,45
Wordt geleverd in l-vakkendoos
Koolfilm weerstanden
5%, E-I2 reeks:
V4
Watt,
10 E tim IMeg:
10 st. p/w.= 610 st.
41,45
Wordt geleverd met 5-vakkendozen
Zenerdioden 500 mW:
Druppel tantaal condensatoren:
E-24 reeks 2,7 t/m 33 V:

10 st. p/w. = 240 st.
46,50
0,1 tiF/35 V tIm 10 pf 35 V:

10 st. plw. = 100 st.
53,45
Wordt geleverd in 1-vakkendoos
Zekeringen snel of traag, 5 x 20

mm of 6,35 x 32 mm :
Axiale elco's:
1aF/63 V t/m 1000 gF/40 V:
63,45
10 st. p/w. = 100 st.
Radiale elco's:
gF/63 V t/m 1000 mF/40 V:
54,45
10 st. plw. = 100 st.
Wordt geleverd in
I -vakkendoos
50 mA t/m 5 A:
S st. p/w. = 100 st.
54,95
Cermet 15-slags
instelpotmeters:
100 E t/m 1 Meg:
98,50
5 st. plw. = 65 st.
VAKKENDOZEN
Een bijzonder fraai en royaal model,
met scharnierend transparant deksel.
Afm. L225 x B160 x H28 mm.
Verdeeld in 12 vakken van
35 x 75 mm.
5,50 per stuk
Bij afname van:
4 stuks
10 stuks
25 stuks
contacten,.._
/4.
6/0
31/2 digit Lcd display (M 3510,

M 3650 M 80, M 3650B)
41/2 digit Lcd display (M 4630,
M 4650)
kompleet met tas, batterij en
meetsnoeren
I jaar garantie
5,25 per stuk

5,00 per stuk
4,75 per stuk
14,95
100 GR. SOLDEERTIN
60/40
LM 35
OP 27GP
OP 50FY
TL 072
TL 074
TL 081
TL 082
TL 084
TILIII
MAX 232
TLC 271
TLC 272
L 297
L 298
LM 3I7T
LM 325
LF 356
LM 386
LF 411
ZN 425
ZN 426
ZN 427
ZN 436
NE 556
NE 567
NE 602
MA 723
btA 733
ADC 0804
MC 1488
MC 1489
LM 1881
TDA 2003
ULN 2003
TDA 2005 M
XR 2206
TDA 2541
CA 3130E
CA 3140E
CA 3240E
CA 3280E
MC 3479
LM 3911
LM 3914
LM 3915
NE 5532
NE 5532 AN
NE 5534
NE 5534 AN
TA 7205
1,95
2,00
1,00
EXPERIMENTEERSTRIP
41
1,95
2,25
6,95
25,00
or,
840
PL-PLUGGEN
ingang 6 of 9 mm, teflon
isolatie, tijdelijk
BNC-plug
BNC-chassisdeel,
1-gatsmontage
5,95
11,95
9,25
23,95
I,I5
1,35
0,95
1,00
1,30
1,50
10,95
1,60
2,50
17,50
17,95
1,40
12,95
1,65
1,65
2,65
19,95
10,50
34,50
6,50
0,65
1,35
5,00
0,90
1,45
8,95
0,95
0,95
12,95
2,65
1,10
7,95
9,95
3,95
2,25
1,35
3,15
3,50
12,45
3,75
4,95
4,95
2,50
2,50
1,95
2,75
2,95
XLR- PLUGGEN
Zware professionele uitvoering.
male
3,85
female
4,80
Chassisdelen:
male
3,75
female
6,50
WEERSTANDEN NODIG????
LET OP:
114 watt koolfilm
Pakket 1 E-12 reeks 10E-1 Meg
10 per waarde 610 stuks
18,95
nu slechts
Pakket 2 100 maal IK 2K2 4K7 10K
22K 47K en 100 K
= 700 stuks
18,95
Pakket 1 + 2 samen
35,00
ICM 7226 B
AD 7569
PM 7574
79,95
BFR 91
BFR 96
MRF 237
MRF 238
2N3866
2N4427
BF 759
BF 762
2SA 968
2SA 1095
2SC 1307
2SC 1969
2SC 2238
2SC 2565
2SK 146
1,60
1,75
9,95
45,00
3,50
2,90
1,10
1,40
2,45
12,50
9,95
7,95
2,25
12,50
7,25
32,40
22,50
NICAD'S PENLIGHT (AA) national

per stuk
3,25
28.95
per 10 stuks
9 V blok, per stuk
19,75
2 SJ 50
2SK 135
per set
35,00
OP = OP
Trafo 24 volt 2 A
16,95
Bestellen;
Timtronix, Nieuwe Ebbingestraat 9,
9712 NC Groningen.
Telefonisch van maandag t/m
zaterdag 050-140937.
geen minimum orderbedrag
prijzen inclusief BTW
bestellingen tot f 200.- belast met
rembours en verzendkosten
postgiro 1524778 RABO-bank
Haren rek.nr. 325102953
Bel 050-140937 of Fax 050-138005
elektuur
oktober 1989
14
PORTABLE XT
COMPATIBLE COMPUTER
SHARP
PORTABLE COMPUTER
SHARP
SEIKO
SEIKO UC-2000 SERIE
DATABANK: 61 toetsen, voor
Het Seiko vestzakhorloge computer systeem

bestaat uit 3 componenten: een horloge, een
computer en een databank.
telefoonnummers, adressen, namen,

vertrektijden treinen, scroll mogelijkheid.
1-10RA ut,
SEIKO
n.
/
si
7-)
M
Mi
-n
Handige draagbare computer met afneembaar toetsenbord, met apart nummeriek gedeelte, verlicht LCD scherm, 80 karakters,
24 regels, XT-compatible, 8086.2 microprocessor met een klokfrequentie van 8 MHz, 2
diskrives 51/4" 360 Kb, RS 232 serieel interface en centronics parallel interface, uitermate handig voor mensen die op verschillende plaatsen een computer ter beschikking
moeten hebben.
ART.NR. 56381995
-r1
Deze 20 Mb hard disk (geformatteerd)

wordt kompleet met controller geleverd en
kan zo in uw XT/AT compatible computer
gebouwd worden.
ART.NR. 2383
799
1-f-1
L r1
-- r1
SHARP PC 4521 SCHOOT COMPUTER

Schoot computer met 8088 processor
7,16 MHz, 640 K RAM en 1 x 720 Kb 31/2"
hard disk 20 Mb, verlicht LCD scherm,
toetsenbord met afzonderlijk numeriek
gedeelte, centronics parallel en serieel
interface. Voeding: oplaadbare batterij of
netadapter.
ART.NR. 70734495
SEAGATE
SEAGATE ST 225 20 MB HARD DISK
771
1
'17
771
SHARP PC-7000 PORTABLE COMPUTER
in1
-71 I

I 1 -n 1
".2
SEIKO
.I
n11.. I i"
HORLOGE:
COMPUTER: Kommunikatie tussen horloge
4 bit CPU, C-MOS RAM 2 Kbyte,

C MOS ROM 6 Kbyte, character ROM,
1,5 Kbyte 4 regels van 10 karakters,
luidspreker.
en computer, Basic programmeerbaar,

ingebouwde printer, Z-80 processor, C-MOS
RAM 4 Kbyte, ROM-26 Kb, 70 toetsen,
speaker, thermische printer, 20 karakters,
ROM pack 8 Kb.
ART.NR. 8075
199
mmwmwmowowomwom kkmn wan
GENIUS
GM 6000 MUIS
Muis, mouse systeem met microsoft compatible. Wordt geleverd met muismat,
muishouder en software pakket Dr. Halo 3.
ART.NR. 7380
129
g IMMkM%
'we 1111111
111 11
1."*7
I1111111111111111111111 eeeeeeee 1111"
SEAGATE ST 238 30 MB HARDDISK

inklusief RLL controller.
...:'
.9.50"
---11.1114.14(Ze4
899
SEAGATE ST 2511140 MB HARDDISK
COMMODORE AMIGA 2000 COMPUTER
ART.NR. 40231499
SEAGATE ST 4096 80 MB HARDDISK
ART.NR. 64082295
INTEL 808712
Mathematische co-processor, maakt uw
computer stukken sneller, werkt in iedere
compatible computer met een maximale
snelheid van 10 MHz. 299
ART.NR. 358022
Personal computer gebouwd rond de motorala 68000 processor, 32 bits interne bus, 1
MB RAM intern geheugen, 256 Kb ROM 5
amiga slots, 4 PC slots (2x PC compatible,
2x AT compatible), video slot, 3,5" floppy
drive, IBM compatible met optioneel amiga
bridge board, wordt kompleet met muis
geleverd.
ART.NR.
5764
2798
COMMODORE 1084
Kleurenmonitor
ART.NR. 2909
849
Ei
elektuur
oktober 1989
computers en elektmnika
GESCHAKELDE VOEDINGEN VAN BEKEND
FABRIKAAT. STEC/L.COM
KOMPLEET MET AANSLUITSCHEMA
_
MULTIPOWER I
ASTEC-SA-30
Cf"
Afmetingen
-1O
,
\
120 x 50 x 50 mm.
Omschakelbaar 1151230 V.
Utgangspower
ongekoeld 5 V/2 Amp. -12 V/2 A - 12 V/0,3
Amp. gekoeld tot 30% meer.
211
. 6
YAMAHA
DIGITALE
REGENMETER
Als u tot op de honderdste millimeter
nauwkeurig wilt weten hoeveel regen er
gevallen is dan is deze regenmeter d
oplossing. Met geheugenfunkties voor bijv.
regenval in een bepaalde periode of een totale
hoeveelheid. 5 digits LCD uitlezing.
Nauwkeurigheid 0,01 mm. Wordt geleverd
inkt elektronische regenvanger en 10 meter
verbindingskabel.
139.-
ART.NR. 6087
breide rtmesektie, kan ook direkt op je stereoinstallatie of op je computer aangesloten

worden.
YAMAHA SHS-10 SYNTHESIZER

Deze waanzinnige synthesizer speelt 25 verschillende instrumenten en heeft een uitge-
ART.NR. 8063
149
ART.NR. 8314 r.7
MULTIPOWER II ASTEC-AC 9355

Afmetingen 200 x 80 x 50 mm. Omschakelbaar
115/230 V. Utgangspower ongekoeld 5 VI
6 Amp. - 12 V11,5 A - 12 V12,1 Amp - 12V/
2,1 Amp. gekoeld tot 30/o meer
95
mn111111'"11
39
ART.NR. 8326
TEMPERATUURMETER
MULTIPOWER III ASTEC-S A 180

In gesloten koelmetaal behuizing
200 x 100 x50 mm. Omschakelbaar 1151230 V.
Urtgangspower 5 VI15 Amp. - 12 VI1 Amp.-12
V/4 Amp. - 24 V/3 Amp.
ART.NR. 833869.MULTIPOWER IV ASTECS A 200.

200 Watt netvoeding.
Afmetingen 250 x 100 x60 mm. Omschakelbaar
1151220 V. Utgangspower 5V/20 Amp.
12 V11 Amp. -12 V/1,5 Amp 12 V15 Amp.
gekoeld tot 30% meer.
ART.NR. 8350
79.-
0000 EJOCI ,
0000 000 i
0000 0001
INFRAROOD
AFSTANDSBEDIENING
De set bestaat uit:
Infraroodzender met 12+9 toetsen, afm.
160 x 65 x 20 mm. infraroodontvanger in
afgeschermde behuizing met 3 polige
stekkeraansluiting. Afm. 55 x 35 x 25 mm.
DECODER TMP 47 C 870 N +
AANSLUITSCHEMA SETPRIJS 9
AANBIEDING
TRANSFORMATORS
EL 75 2 x 6,3 V11,5 A,
9 V11,5 A,18 VI0,4 A
en 2 x 1,25 VI0,4 A.
7,95
9
10 STUKS
65.-
BV 134 12 VI0,3 A, 2 x 15 VI0,3 A, 12,5 V/

1,2 A, 3,5 VI0,6 A, 6,5 VI1,2 A
en 10 VI0,6 A.
10 STUKS 65.7,95
RAP 6693 W
KAMERTHERMOSTAAT
Regelt op de juiste tijd temperatuur. Dag en
nacht, 4 programma's per werkdag, 4 pro
gramma's voor de zaterdag en 4 programma's voor de zondag. Vervangt bimetaal
thermostaten. Alleen voor 2 draadaansluitingen, 430 Volt. Temperatuur tolerantie
0,2-0,9C. Branduren mentor (geeft brand
tijd van vandaag en gisteren aan).
SCHWILLE 562
Universele timer
kontrobert, verlichting
verwarming, ventilatie
en alarmtoestellen.
Een kanaal met 7 dagen programmering.
Per dag 30 schakelstanden, 1 minuut
schakelafstand. Omschakelrelais 24 V/15 Amp.
bij 240 VI8 Amp. Digitale uitlezing voor
tijdldag/schakelstand 12124 uur uitlezinginstelbaar. Afm.(bxhxd): 150 x45 x 35 mm.
ART.NR. 6867
2 x 1,2 VI0,3 A.
10 STUKS
65.-
59.-
ART.NR. 210045
ro
Aangesloten verrichting wordt hiermee

automatisch ingeschakeld zodra het donker
wordt en weer uitgeschakeld zodra het licht
wordt. Perfekt voor beveiligingsverlichting.
220 VI300 Watt max.
ART.NR. 210015
2995
111
11 11 1 I 11_11Y 1_
1111111111
11111111
MEMOREX COMPUTER KEYBOARD

MET NEC D8048 PROCESSOR
ART.NR. 368031
79.-
125
Op afstand bedienbare lichtdimmer, reikwijdte

min. 6 meter, dimmer met schakelaar en
handbediening, 350 Watt, kleur wit.
ART.NR. 369126
64
De TG.100 is een
universele funktiegenerator geschikt
voor werkplaats, leslokaal of hobbyist. Frequentiebereik 0-100 kHz in 5 dekades. Uitgang
sinus driehoek, rechthoek of TTL. Uitgangsspanning 0-10 V (TTL-5V). Uitgangsimpedantie
8 Ohm (TTL 5 Ohm). Klirfaktor 1%I1 KHz.
Voeding 220 VIAC. Afm. 200x100x200 mm.
ART.NR. 3630
349.hantliikiL
HANDYKIT MK 202 E
Een dubbelstraal 20 MHz oscilloscoop. Met
de ingebouwde componententester kunnen
diverse soorten componenten in en uit de
schakeling worden getest. Door de ergonomische frontindeling is de MK 202 E eenvoudig te bedienen. De specifikaties van de
MK 202E zijn uitstekend. Zoals 40 ns/div.
gecalibreerde sweepsnelheid. -N en line
triggering en komplete
x-y mogelijkheden.
ART.NR. 8011
DIGITALE MULTIMETER
768 RINGTRAFO 2 x 12,5 VI3,5 A,

2x6,2V12A, 1 x 13VI2A
en 2 x 66 V10,1 A.
Alle trafo's zijn voorzien van thermozekering
en worden geleverd met aansluitschema.
Digitale thermometer -50C tot + 120 .

Voelerleiding 30 cm. Nauwkeurigheid 1%
2 dvm. Uitlezin' LCD 13 mm hoog,
bedrijfsuren I 11 uur kontinugebruik.
Voeding 9 V batterij.
24,
INFRAROOD DIMMER
TG-100 FUNKTIE
GENERATOR
PARAGON 7
DAGEN TIMER
ALECTO ASL-G1
AUTOMATISCHE
SCHEMERSCHAKELAAR
35.-
ART.NR. 369098
99
ART.NR. 7985
3993126 6,8 V12 A, 20 VI0,3 A en

7,95
Tijd en temperatuur meter, akoestisch

signaal bij temperatuuroverschrijding (b.v.
40-50C) of bij ijsgevaar (b.v. 2-3C). Omschakelbaar op binnen-, buitentemperatuur en
tijd. Bereik min. 20-70C.
Multimeter met 41 meetbereiken, reusachtig 31/2

digit LCD display (19
mm) buiten de normale
meetbereiken ook, diode
tester.
ART.NR. 369146
139.-
10 MHZ
OSCILLOSCOOP
Russische
oscilloscoop
die geschikt is
voor service, school en hobby. 10 MHz,
60 x 40 mm beeldscherm. Y-versterker
0-10 MHz, 10 mVlen tot 5 Volt in 9 stappen verstelbaar. Inklusief meetprobe's 1:1
en 1:10.
ART.NR. 369133
399
Postorder Telefoon Service, 24 uur per dag
uw bestellingen opgeven via 045716275.

Bestellingen en inlichtingen: Akerstraat 19,
6411 GV Heerlen, tel. 045-716275. Alle prijzen inkt. BTW. Minimale bestelkosten f 7,-.
Orders groter dan f 200,- franko. Prijswijzigingen voorbehouden. Levering zolang de voorraad strekt. Betaling in Nederland op gironr. 1113345 of onder rembours.
Buitenland alleen vooruitbetaling.
EINDHOVEN.HEERIEN.MAASTRICHT
VOGELZANG
Daar kun je niet omheen
elektuur
oktober 1989
16
OTHEC ELECTRONICA
Oostzijde 115c 1502 BC Zaandam Telefoon: 075 . 354854
Rabobank, rek.nr. 37.41.17.772

Postgiro v.d. Bank: 179302
Othec is verhuisd en biedt u

een nog groter assortiment!!
Bearcat Scanner
20-30% voordeliger
Bearcat 50XL
Dynatek Oscilloscoop 8020

20-MHz. 2 kanaals oscilloscoop met ingebouwde componententester. Moderne vormgeving en overzichtelijke
frontindeling. De specificaties zijn uitstekend. Zoals een
40nS/div. gecalibreerde sweepsnelheid (inkt. 5x magnifier), TV en LINE triggering en complete X-Y mogelijkheden. Een zeer uitgebreide nederlandstalige
handleiding is standaard en servicemanual (engels) 1
jaar garantie.
Uitgebreide documentatie op aanvraag.
999.00
Gratis analoge meter MK 102BZ t.w.v. 49,90 of andere regeling indien gewenst.
Digitale
Multimeter
KT 15
Multimeter met uitgebreide meetbereiken zoals; gelijkspanning volle
schaal van 200 millivolt tot 1kv. in 5
stappen, weerstandbereik van
200 Ohm volle schaal tot 2 M.Ohm, ingebouwde buzzer
en diode-test. Het wisselspanningbereik is tot 750 Volt
en het stroombereik van 200 biA tot maar liefst
20 Amp. d.c. volle schaal. 31/2 digit LCD scherm en
een ingebouwd digitaal uurwerkje.
Kompleet met tas, meetsnoerenset en 1 jaar garantie.
89.50
Digitale Multimeter
Dynatek 7010
de "alles" meter
Inderdaad zeer veel mogelijkheden bv.: frequentie-meten tot
200kHz. een Ohmbereik tot 2000
Mega-Ohm (!) wisselstroombereik van 2001.4A. Het extra grote
Philips display leest onder vrijwel
elke hoek goed uit.
Een 20 Amp. bereik en verregaande beveiliging is
uiteraard ook standaard.
Met nederlandse handleiding, tas, meetsnoeren en 2
jaar garantie
189.00
uitgebreide documentatie op aanvraag.
Gratis soldeerbout t.w.v. f 19,50 of andere regeling
indien gewenst.
Geheel nieuw ontwikkelde scoop voor o.a. de servicetechicus en het onderwijs. Grote kathodestraalbuis
(groen) van 15cm met vlak beeldscherm. Interne, parallaxvrije 8 x 10 divisies, instelbare schaalverlichting
en camerahouder. Een ideaal hulpmiddel is de variabele "hold off" vooral bij video en pulssignalen zorgt dit
voor een stabiel beeld.
De gevoeligheid is 500j.N. In de x1 stand en 1000.
In de x5 stand.
De Dynatek 20mHz. 2 kanaals oscilloscoop wordt geleverd met uitgebreid handboek en Nederlandse gebruiksaanwijzing, 2 stuks omschakelbare x1 - x10
100mHz probes en 3 jaar garantie
1398,Dynatek oscilloscoop 8040
2 x 40 mHz naversnelling 15 kV. stijgtijd >8 8nS
2198,Dynatek oscilloscoop 8060
2 x 60 mHz. stijgtijd >6ns
2797,
Gratis LCD multimeter KT 15 t.w.v. f 89,50 of andere
regeling indien gewenst.
Dynatek
Digitale
Multimeter
5010c
Uiterst komplete en nauwkeurige meter voor een uniek
lage prijs!!
Gelijk en wisselspanningsbereik van 200 mV (volle
schaal) tot 1000 Volt in 5 stappen.
Gelijk en wisselstroom van 200 NA (volle schaal) tot
10 Amp. in 5 stappen.
Condensator meetbereik
van 2000 pF (volle schaal) tot 20 j.iF in 5 stappen.
Weerstand bereik van 2000 Ohm volle schaal tot
20 M.Ohm in 6 stappen.
Verder is dit instrument voorzien van een transistortester, buzzer, diodetest, goudkontaktschakelaar en
0.25% basisnauwkeurigheid.
Kompleet met nederlandse beschrijving, meetsnoeren
en
TWEE JAAR
GARANTIE
MK100
Handige kleine multimeter met OHM,
DCMA DCVolt, ACVolt bereik.
nu f 22,50
189,00
Gratis soldeerbout t.w.v. f 19,50 of andere regeling

indien gewenst.
Bearcat 70XLT
De Bearcat 70XLT is een pocketscanner met 20 geheugenkanalen en digitale frequentieuitlezing.
Mogelijkheden: priority, channel lockout, scan-delay,
automatic search, lcd-display. Wordt geleverd inclusief
oplaadbare batterijen, 12 Volt adapter en rubber
antenne.
VHF laag
66-88 MHz
VHF hoog 136-174 MHz
UHF band 406-512 MHz
nu f 598,
Bearcat 100XLT
De Bearcat 100XLT is een extreem gevoelige pocketscanner met 16 geheugenkanalen, verlichte digitale
frequentie-uitlezing en luchtvaartband.
Bijzonderheden: priority, keyboard lock, automatic
search, squelch, scan delay, battery low indicator,
channel lockout.
De scanner wordt aangeleverd inclusief rubber antenne,
adapter/lader, nicat's, draagtas, oortelefoon.
VHF laag
66-88 MHz
Air band
118-136 MHz
nu f 629,-
Bearcat 200XLT
Idem als 100XLT echter 200 geheugenkanalen en een
extra SHF band 900 MHz
nu f 799,
Bearcat 145XL
De Bearcat 145XL heeft 16 programmeerbare geheugenkanelen in drie banden. Bijzonderheden: digitale kanaaluitlezing, priority, lockout en time delay.
VHF laag
66-88 MHz
VHF hoog 136-174 MHZ
nu f 399,
Bearcat 175XL
MK 102BZ
Veelzijdige analoge multimeter 20 K
Ohm per volt, DC Volt bereik tot
1000 V, AC Voltbereik tot 1000 V,
DC Ma bereik tot 10 Amp., Ohm
bereik X 1 X 10 X 1K en tevens
een ingebouwde buzzer. nu f 49,
De Bearcat 50XL is een economische

pocketscanner met 10 geheugenkanalen.
Deze scanner heeft een "keyboard lock"
om verlies van de ingeprogrammeerde
frequenties tijdens een verkeerde handeling te voorkomen. Verder een waarschuwing bij een te lage batterijspanning en
"review" om de ingeprogrammeerde frequentie te controleren.
VHF laag
66-88 MHz
nu f 399,
Soldeerbout type 200ph

* ideaal voor hobbyst en vakman
* verwisselbare stift
* kwalitatief hoogwaardige bout
nu f 19,50
Deze uiterst gevoelige tafelscanner heeft 16 geheugenkanalen en digitale uitlezing van kanaalnummers met
de bijbehorende ingeprogrammeerde frequenties.
Bijzonderheden: delay, priority, search, speed, hold,
scan, manual.
VHF laag
66-88 MHz
Air band
116-136 MHz
nu f 499,
betalen: bij aflevering aan de postbode of vooruit overmaken op een van de bankrek. prijzen onder voorbehoud, inklusief btw exclusief verzendkosten
elektuur
oktober 1989
E C K E ELEKTRONICA
Ceintuurbaan 7 1072 ER Amsterdam Tel. 020-79 24 59
REINAERT
ELECTRONICS
uw adres voor
elektronica en deskundig advies
Tel. 020-947218
Postbus 43014
1009 ZA Amsterdam
1e Oosterparkstraat 62
Wibautstraat 95-97
b.g.g. 020-6658051
Openingstijden: maandag t/m vrijdag van 9 tot 18 uur
Handykit oscilloscoop
MK 202E
20-MHz. 2 kanaals oscilloscoop met ingebouwde componententester. Moderne
vormgeving en overzichtelijke frontindeling. De specificaties zijn uitstekend.
Zoals een 40nS/div. gecalibreerde
sweepsnelheid (inkl. 5x magnifier), TV
en LINE triggering en complete X-Y
mogelijkheden. Een zeer uitgebreide nederlandstalige handleiding is standaard
en servicemanual (engels) 1 jaar garantie.
Uitgebreide documentatie op aanvraag.
Philips Helium/Neon Laserbuis met voeding

Helium/neon buis van 1 mW. in een
stevige aluminium buis van 261 mm
lengte.
Helium/neon geeft rood licht. De lichtbundel is ongeveer 1 mm 0 en overbrugt ongeveer 3 km. De buis wordt
geleverd met een bouwpakketje voor de
hoogspannings voeding en werkt op 9
tot 12 Vd.c.
169.00
Laserlicht kan blijvende oogletsel

veroorzaken!
NI-CAD MONOCELL 1.2 V
4 A/h licht gebruikt, getest en goed.

9,95
per stuk
999.00 10 stuks
89,50
Professionele printboortjes
(zo lang de voorraad strekt)
Setje bestaande uit 10 stuks boortjes in

ELV
etui 0.75-0.8-0.9-2x0.95-2x1-1.05-1.11.2mm.
bouwpakketten
De boortjes hebben een dikke schacht, GELIJKLOOPMETER met behulp van
zijn gebruikt, doch als nieuw geslepen. dit apparaat is het mogelijk de absolute
Te gebruiken met boorstandaard.
bandsnelheid en wow en flutter te mesetje 19,95 ten bij cassette-recorders, tapeTevens los leverbaar in de maten 0.75recorders en video-recorders . 159.00
0.85-0.95-1-1.1-1.05-1.15-1.2-1.3-1.6 mm.
I.C. TESTER met deze kaart is het
per stuk 2,00
mogelijk om van nagenoeg alle standaard CMOS en TTL-IC's de logische
Digitale Multimeter
funkties te meten, met software
Dynatek 7010
168,90
de "alles" meter
extra software op 3x5,25" floppy's .
Inderdaad zeer
32,50
veel mogelijkheVIDEO COLOR PROCESSOR voor
den bv.:
kopiren en montage met kleur correcfrequentie-meten
ties en verschillende effecten, ingetot 200kHz. een
bouwde makro-vision decoder 259.95
Ohmbereik tot
2000 Mega-Ohm
SUPER VHS/RGB OMZETTER aanpassingseenheid voor super VHS recor(!)
wisselstroombeder op normale TV (scart) ... 207.80
reik van 200mA. Het extra grote Philips TITELTEKSTGENERATOR zet uw
display leest onder vrijwel elke hoek
eigen tekst op TV of videoband, uitvoegoed uit.
ring met 56 toetsen en aansluitmogeEen 20 Amp. bereik en verregaande be- lijkheid op PC
377.00
veiliging is uiteraard ook standaard.
idem met veertien toetsen
307.00
Met nederlandse handleiding, tas,
meetsnoeren en 2 jaar garantie189.00 LASER HE/NE kompleet met fraai afgewerkte kast 220V, ingebouwde voeuitgebreide documentatie op aanvraag.
ding, vermogen meer dan 1mW rood
259.00
LASER STUURAPPARAAT Maakt
een groot scala aan figuren, met de
hand automatisch, of op de maat van
de muziek
168.60
DCF KLOK ontvangt de juiste tijd van
Bearcat 175XL
Deze uiterst gevoelige tafelscanner heeft
16 geheugenkanalen en digitale uitlezing van kanaalnummers met de bijbehorende ingeprogrammeerde frequenties.
Bijzonderheden: delay, priority, search,
speed, hold, scan, manual.
VHF laag 66-88 MHz
Air band 116-136 MHz
UHF band 406-512 MHz nu f 499,
PTB zender DCF 77 in Mainflingen bij

Frankfurt
250.00
219.00
Idem voor PC
VIDEO MENGVERSTERKER voor

het soft "in en uitschakelen" van verschillende video signalen in grote regel
mogelijkheden in zowel audio als video
248.50
INFRAROOD KIJKER:
binoculaire uitvoering met spectrale

gevoeligheid van 400 . . .1200nm; afstand instelbaar vanaf
25cm tot oneindig; oculairs instelbaar van 5 tot +5 dioptr.;
met gezichtsmasker en hoofdbanden om handen vrij te hebben;
gewicht slechts 500 gram; gereviseerde uitvoering met garantie
f 5.480,. Idem met miniatuur IR-schijnwerper (zie foto) voor
950nm monochromatisch licht f 5.915,. Idem nieuw in waterdichte uitvoering van Telefunken f 7.460,. Idem monoculaire handkijker voor algemeen industrieel gebruik f 3.850,.
Wij repareren ook dokabrillen, IR-kijkers en beeldversterkers van
andere leveranciers snel en voordelig.
DATAHORLOGE
Seiko RC-1000 met CPU, 2k RAM en 9k

ROM; RS-232 interface; 24 karakter LCD-display; nieuw met
aansluitkabel en IBM-compatible software; zo lang de voorraad
strekt f 95,
HOOGSPANNINGSGENERATOR:
miniatuur print 20x35

x 35mm met bobine 25 x 50mm; levert ca. 50.000 V vanaf kleine 9 V batterij; prijs complete set f 195,; losse bobine
f 96,
MICROPROCESSOR Siemens SLE 43215 voor complete verwarmingsregeling van huizen en gebouwen; 40-pens DILbehuizing; met gegevens f 25,
INFRAROOD SCHIJNWERPER: militaire uitvoering van het

Russische leger; waterdicht; afm. 1700 x 135mm; gewicht ca.
2kg; voeding 24-28V 40W; gebruikt (in het Midden-Oosten verwijderd van militaire voertuigen) maar getest f 290,; vanaf
10 stuks f 160,
STRALINGSMETER: complete zeer professionele uitrusting
voor het aantonen van kernstraling en het meten van de intensiteit daarvan; waterdichte uitvoering 42 x 85 x135mm met 10
meetbereiken, 1 interne & 3 externe sondes en uitgebreid
Nederlands handboek; nieuwprijs f 6.500,; nu echter in zeer
goede en geijkte toestand (laatste 200 stuks) f 980,
VIDEOCONVERTERS: RGB naar PAL n UHF; compl. in kast
met 220V voeding; SCART-ingang; DIN- & Cinch-uitgangen;
prijs f 480,. Idem bouwdoos voor standaard video-composiet
naar TTL; alle onderdelen & print f 67,50
POCKET LASER:
kleinste lasersysteem ter wereld

(15x 33 x144mm); ideaal als aanwijzer, voor medische doeleinden, in de bouw (uitlijnen), enz.; geheel solid state; werkt twee
uur continu op twee interne AAA-batterijen; reikwijdte tot
300m; uitgang 1mW rood; gewicht 115 gram; onverwoestbaar
geloxeerd aluminium huis; prijs inclusief lederen draag-etui
f 1.140,
LUXMETER:
PC STAPPENMOTOR INTERFACE
set onderdelen voor zelfbouw van meetsonde

(0,01 tot 5000 lux) voor universeelmeter f 15,
voor vier onafhankelijke steppers en

twee schakelaars met besturingsdiskette
URENTELLER: inbouw-uitvoering 600mm van VDO; telt digi-
485.75
betalen: bij aflevering aan de postbode of vooruit overmaken op bankrek. 31 35 90028 rabo. of
postgiro n.r. 47.27.330
prijzen onder voorbehoud, inklusief btw, exklusief verzendkosten.
taal tot 99.999 uur met aparte wijzerschaal voor minuten; werkt
vanaf 6V
prijs zo lang voorradig f 38,50
ALLE PRIJZEN ZIJN EXCLUSIEF 18,5% BTW
DA'S NIET GEK, ZO UIT 'T REK!

Bij Telec Elektronica kijk je je ogen uit.... Al die
rekken, al die onderdelen van klein tot groot uit voorraad leverbaar. Typisch Telec.
Telec behoort dan ook duidelijk tot Nederlands
grootste en meest veelzijdige leveranciers van elektronische komponenten en meetapparatuur. Van Aansluitkabel tot Zonnecel. Noem het, Telec heeft het!
Tel daarbij op het gemak van de grote, overzichtelijke

produktcatalogus die Telec jaarlijks uitbrengt.... Dan
begrijpt u waarom steeds meer bedrijven, instellingen, technici, het onderwijs maar ook veel partikulieren kiezen voor elektronica komponenten van Telec.
Want gemak dient de mens, nietwaar?
Ook weer Typisch Telec.
OKTOBERAANBIEDING IC'S
TTL IC's
7400 LS serie
74L500
74LS01
74LS02
74LS03
74LSO4
74LS05
74LSO8
74LS09
74LS10
74LS11
74LS13
74LS14
74LS20
74L521
74LS22
74LS26
74LS27
74LS28
74LS30
74LS32
74LS33
74LS38
74 LS40
74LS42
74LS47
74L551
74LS73
74LS74
74LS75
74LS78
74LS86
74LS90
74LS95
74LS96
74LS109
74LS112
74LS114
74LS123
74LS125
74LS126
74LS132
74L5133
74L5138
74LS139
74LS151
74LS152
74LS153
74LS156
74LS157
74LS158
74LS160
74LS161
74LS163
74LS164
74LS166
74LS168
74LS169
74LS170
0,28
0,28
0,28
0,28
0,28
0,28
0,28
0,28
0,28
0,28
0,38
0,35
0,28
0,28
0,31
0,31
0,28
0,31
0,28
0,28
0,28
0,28
0,31
0,45
0,70
0,31
0,38
0,32
0,38
0,38
0,35
0,42
0,55
0,63
0,35
0,35
0,35
0,58
0,41
0,41
0,41
0,35
0,42
0,45
0,50
0,50
0,50
0,50
0,45
0,45
0,53
0,53
0,53
0,53
0,88
0,88
0,88
0,91
74LS173
74LS174
74LS175
74LS190
74LS193
74LS195
74LS196
74LS197
74LS221
74LS241
74LS244
74LS245
74L5251
74LS253
74LS256
74LS257
74LS258
74LS259
74LS260
74LS266
74LS273
74LS279
74LS280
74LS295
74LS298
74LS352
74LS353
74LS365
74LS366
74LS368
74LS373
74LS374
74LS377
74LS379
74LS390
74LS393
74LS490
74LS624
74LS670
0,50
0,50
0,45
0,60
0,50
0,50
0,50
0,50
0,58
0,68
0,68
0,78
0,50
0,50
0,50
0,50
0,60
0,63
0,63
0,31
0,68
0,42
0,76
0,68
0,68
0,68
0,68
0,38
0,38
0,38
0,70
0,70
0,77
0,68
0,53
0,53
1,23
1,88
0,95
7400 serie
7401
7403
7409
7410
7412
7413
7414
7420
7425
7428
7438
7441
7442
7443
7448
7451
7453
7454
7460
7470
Leveringsvoorwaarden
Prijzen zijn excl. BTW
Aanbieding geldig tot 31-10-1989
Uitverkocht voorbehouden
Minimum ordergrote FL. 25,-Leveringen volgens onze algemene
leveringsvoorwaarden.
0,46
0,46
0,49
0,49
0,49
0,65
1,20
0,49
0,50
0,55
0,50
0,50
0,86
0,86
1,36
0,47
0,47
0,47
0,60
0,75
7473
7476
7480
7491
74109
74122
74123
74128
74141
74177
74221
74290
0,80
0,80
1,00
1,10
0,80
0,85
1,00
1,00
1,30
1,30
1,28
1,00
7400 HC serie
74HC21
74HC75
74HC76
74HC85
74HC112
74HC123
74HC126
74HC131
74HC132
74HC138
74HC139
74HC153
74HC244
74HC257
74HC279
74HC283
74HC365
74HC366
74HC367
74HC368
74HC369
74HC374
74HC377
74HC393
74HC670
74HC4028
0,25
0,35
0,35
0,55
0,30
0,40
0,30
0,30
0,30
0,35
0,40
0,40
0,65
0,45
0,40
0,40
0,30
0,30
0,30
0,30
0,30
0,65
0,70
0,45
0,45
0,80
CMO S IC's
CD4001
CD4002
CD4007
CD4008
CD4012
CD4015
CD4020
CD4021
CD4023
CD4024
CD4026
CD4029
CD4030
CD4031
CD4034
CD4035
CD4042
CD4043
0,24
0,24
0,25
0,60
0,23
0,50
0,60
0,50
0,23
0,40
0,55
0,40
0,25
0,80
1,85
0,60
0,55
0,40
CD4044
CD4049
CD4050
CD4051
CD4052
CD4053
CD4060
CD4066
CD4067
CD4069
CD4072
CD4075
CD4077
CD4081
CD4082
CD4085
CD4096
CD4502
CD4503
CD4506
CD4510
CD4514
CD4520
CD4528
CD40102
CD40103
CD40106
CD40160
CD40161
CD40162
CD40163
CD40174
CD40181
CD40208
0,40
0,30
0,25
0,40
0,50
0,40
0,40
0,25
0,30
0,23
0,23
0,23
0,23
0,23
0,23
0,23
0,60
0,50
0,50
1,20
0,50
1,40
0,40
0,60
0,70
0,70
0,40
0,80
0,80
0,80
0,80
0,60
2,00
2,60
Diverse
microcomputer IC's
D2764C-4
4,00
D416C-2
2,50
TMS2114L20NL 2,00
Z8OAS10
3,00
Z80-CPU
1,40
Z8OADART
4,00
Z8ODART
1,50
6502AP
4,00
65C21P2
8,00
MC6847
14,50
SCN68000
13,00
D8251AC
4,00
Diverse liniair
BYW55
TL074
LM301
0,20
0,60
0,40
LM311
LM337K
LM323K
LM308T
LM358N
LM339
LM348N
NE555
D765AC
NE556B
UA709N
UA709CE
UA710L
UA723CN
MC1458
UA748p
AD0808EN
ADC0809CN
ULN2803
ULN2804A
LM2901N
LM2902N
LM2930
LM2931
CA3130T
CA3140T
CA3160T
0,20
4,00
3,40
2,00
0,25
0,25
0,35
0,25
3,50
0,30
0,70
0,90
0,50
0,40
0,25
0,50
5,78
4,50
1,20
1,20
0,60
0,45
2,00
2,10
2,15
1,50
3,80
Spanningsregelaar
78M15
7805
7812
7818
7824
7905
7912
7915
7918
7924
7805CT03
7806KCT03
7808KCT03
7812CKTO3
7815KCT03
7818KCT03
7824KCT03
79HGKC
7905KCT03
7906KCT03
7908KCT03
7912KCT03
7915KCT03
7918KCT03
7924KCT03
0,60
0,40
0,40
0,40
0,40
0,40
0,40
0,40
0,40
0,40
1,80
1,80
1,80
1,80
1,80
1,80
1,80
40,00
1,95
1,95
1,95
1,95
1,95
1,95
1,95
Catalogus
Ons komplete programma kunt u vinden in onze
catalogus. Vraag hem aan.
Gratis voor bedrijven.
FL. 12,50 voor partikulieren
Telec Distributors B.V.
TYPISCH
TELEC
distributors bv
Wiltonstraat 31 2722 NG Zoetermeer

tel. 079-422611 fax 079-412428
Vestigingen Telec Elektronica
Groningen
Steentilstraat 36 9711 GN Groningen
tel 050-141616 fax 0 50-1 4241 3
Eindhoven
Kruisstraat 166 5612 CN Eindhoven
tel. 040-434449 fax 040-456802
19
elektuur
oktober 1989
EL EKTUUR BOUWPAKKETTEN
Kon form elektuur stuklijst. Ekstra: gratis knoppen en chassisdelen.
FUNKTIEGENERATOR
Een funktiegenerator behoort zonder twijfel tot de standoorduitrusting van een elektronikothobbyfiab. Overal woor men
sinussen, driehoeken of blokken nodig heeft, is zon generator
onmisbaar. Ons het apparaat zo universeel mogelijk te
houden, moet de amplitude bissen ruime grenzen in te stellen
zijn en moet er liefst ook nog een offset-sponning ingesteld
kunnen worden. Al deze eigenschappen zijn terug te vinden in
de hier beschreven funktiegenerotor.
Frelhyentiebereik
1 Hz...110 kHz, verdeeld in 5 dekaden
Externe spanningssturing
0,1_10 V op de VCO-ingang geeft een
frekwentieverondering von 100, ingangsimpedantie 1 Mt1
P.C. SLOTKAART
1,3 GHZ-frequentieteller
tolerantie 1 Hz zonder prescoler
256 Hz met prescaler
Bouwset inklusief voeding met kast
225r
ingongsgevoeligheid 20rnv
ingongsimpedantie 500hm
ingangen voor h.f. en n.l.
optische funktie controle
geen adresseerproblemen met dilschakeloar
125
... onder voorbehoud

met Duitstalige beschrijving.
VERKOOP DELFT
GORIS Electronica
Binnenwatersloot 18a
2611 BK Delft
Tel. 015-130489
Giro 1557257
Vrijdagavond koopavond
Goris telefax 015-146762
VERKOOP DEN HAAG

Meek-it electronica
Paviljoensgrach t 35
2512 BL Den Haag
Tel.: 070-600357 / 609554
Telefax: 070-616017
Donderdagavond-koopavond
BASIC BESTURINGS-COMPUTER
Telefonisch of per briefkaart, verzending onder rembours (betaling bij

ontvangst). Verzendkosten f 10,-.
Minimum orderbedrag 100,-.
BEDRIJ VEN
Kondities op aanvraag. Levering
volgens onze gedeponeerde
verkoopvoorwaarden (kopie op
verzoek).
BUITENLAND
Alleen vooruitbetaling. Verzendkosten
f 25,-. Betaling per internationale
postwissel (postkantoor), eurocheque.
Bedrag delen door 1,185 (i.v.m. BTW
aftrek) vervolgens verzendkosten bij
optellen.
KAPACITEITSMETER
C's meten ven 0,10 *ot 20.000 pF
Nauwkeurigheid
maximale afwijking 1% (bij af regeling met behulp van een
1% referentiekondensatorf 1 digit
maximale afwijking 10_15% in het 20.000 oF bereik
Adresdekoder
eps 880159
Periodetijdrneting
10 ns...100 s
Pulstfidineting
0,1 os...100 s
polsteller: 0 tot 105 pulsen
Autaranging
in alle bereiken
Gevoeligheid
ingang As 10 mVxli fR, = 2 MI1),
ingang Eli TTI- of CMOS-nivo (R. =25 kil),
ingang C 10 mV,i, (11.. 10111, met prescaler
U66513 (>100 MHz): 10 mVss (R,,, = 50511
f 39,
225,
Bouwset inklusief kast
549,
Nieuwe elektuur bouwpakketten:

159.-
lichtnet modem eps 880189

afstandbedieningverlenger
eps 890019
korte golf frequentiemeter
eps 880039
zelf induktiemeter
eps 880134
D.T.M.F. Decoder
59.159.109.159.-
VIIF/UNF-DIPMETER
voor een bereik von 50...850 MHz
DUBBELE VOEDING
Met een meetapporoat kunt je iets meten, moor wat kun je nu
meten met een voeding? Toch een heleboel. De voeding stoot
in feite aan het begin von elke meet- of experimenteeropstelling en vormt dus wel degelijk een onderdeel von de
reeks meetoppuraten.
Technische gegevens:
sponning
2 ss 0...20V
stroom
2 x 0_1,25 A
2 rn0.
uitgangsweerstond
5 inV top-top
ruistoorsponning
minimale disspatie door vaarregeling
449,-
Bouwset met kost
Hoewel beide elektronica-hobbyisten, hebben radioamateurs op het gebied van meetinstrumenten heel andere wensen don bijvoorbeeld een audio-liefhebber.
Waar het bij audio vooral gaat om signaal/ruisgetallen en frekwentiekurves, wil de radio-amateur
dingen kunnen meten als resonantiefrekwenties van
parallelkringen, kapaciteiten en zelfindukties, terwijl hij
daarnaast graag over een meetzender beschikt - allemaal apparaten die in een dipmeter gentegreerd zijn.
-1111111111111111111111111111LU
TV-servicemonteur. Een must voor elke TVreparateur! Inklusief metalen kost.

Met voorfront EPS-nr.: 880130
299t-
de meest precieze tijd nu ook voor uw computer
%2,
In het laboratorium von ELV zijn tweeschakelingen ontwikkelt die het mogelijk maken de signalen van de DCF-77
zender te ontvangen, decoderen en doorgeven clan de
computer. Bij uitgeschakelde computer of uitgevallen
zender werkt de schakeling als een normale kwartsklok.
De noodstroonwerzorging is genoeg voor meerdere
moonden en lood de NCiakkiis bij gebruik van decompa
ter kontinu bij.
TELEFOON KOSTENTELLER
KLEINE PC-I/O-KAART
De mogelijkheden /sri iiesoilibtrms uitgebreid, want met 24
I/O-lijnen is heel wat te cloen, bijv. eutruiuh...
Nou ja, u weel vast zelf wel een goede toepassing.
Het is niet de eerste keer dar we in ons blad een schakeling

publiceren die iets met telefonie le maken heeft. Du keer
hebben we onze aandacht gevestigd op een elektronische
telefoontikkenteller. Dankzij deze schokelina hoeft de telefoonrekening voor niemand meer een
verrassing te zijn. inklusiel prinr
9 9
UNIVERSELE PC-I/O-KAART
Deze I/O-kaart heeft zo ongeveer alles wat er op het
Binnenkort leverbaar
gebied con useh1/0 denkbaar is.
TELEFOON CENTRALE
voors toestellen
bestaande uit 2 gemonteerdeen geteste printen, te weten
de processorprint en een relaisprint. Inklusief voeding.
Echt iets voorde attente elektroniks jongens.
P.S. Mag niet op het openbare telefoonnet worden
aangesloten.
199.
PRINTER SWITCH
'automatisch"
2 computen aan I printer
1 computer aan 2 printers
EPS 894082
Een zeer praktisch meetinstrument voor de
ATOOMKLOK VOOR DE C64/1 28 EN

IMB-PC-XT/AT
......
rt: ...
KLEURENTESTREELDGENERATOR
Elex (elektuur)
Bouwpakket met
bouwbeschrijving
en kastje exclusie'
snaarwiel
Alle prijzen zijn inklusief BTW, tenzij

anders vermeld.
Druk- en zetfouten, prijswijzigingen
en uitverkocht strikt voorbehouden.
Frekwentiebereik
0,011-1z...1,2 GHz
Bouwset inklusief voeding ets prescaler

met kost
Analoge module Digitale module

eps 880162
eps 880163
f 59,
ic 109,
Oi& 600357
Vooruitbetaling op onze postgirorekening 4354087 t.n.v. Meek-it

Electronica Den Haag. Verzendkosten 6,-. Geen minimum bedrag.
Het neusje van de zalm... superdeluxe... foolproof... en zo

kunnen we nog meer superlatieven bedenken voor deze
schitterende frekwentiemeter. Eindelijk voor de hobbyist een
frekwentiemeter die zich keus eigenschappen, mogelijkheden
en bedieningsgemak kan meten met veel duurdere (professionele) fabrieksapparatuus
met Intel 8052 AH-BASIC
269r
POSTORDERS
PARTIKULI ER
Per Unief met ingesloten eurocheque
of girobetaalkaart (pasnummer niet
vergeten). Verzendkosten f 6,-.
Geen minimum bedrag.
MICROPROCESSORGESTUURDE
FREKWENTIEMETER + PRESCALER.
89.-
1. C 64/128 verse. Bestelnri 448 BKI.

Komplot bouwkit met antenne, NC-akleds,
diskette, printen en behuizing
169,
1. IBM-PC-XT/AT versie. Bestelma 450 81(1.

Komplete bouwkit met antenne, NC-akktis,
diskette, printen en6ehuizing
219,-
elektuur
oktober 1989
20
CONVERTERS
Probleem: u heeft een serie RS 232 poort, terwijl er toch een
parallel aangestuurde printer aan moet. f omgekeerd.
Geen probleem, met de SP100 of de P$100 biedt u de printer het correcte signaal aan.
serieel/parallel
SMART SWITCHES
Sluit max. 8 computers aan op uw printer! Scant automatisch alle ingangen af, welke gereed zijn voor uitzenden.
Display geeft bedrijfstoestand aan. Metalen professionele
behuizing. Zoektijd 0.5 sec.; Aansluiting: D-SUB contra,
25-polig; inschakelbare Form Feed;
Netvoeding: 9V, 500 mA.
korting.
Deze maand 10%
HANDYKIT
OSCILLOSCOOP
MK 202E

350. 385.-
+ LED voor POWER ON + DTE/DCE omschakelbaar +

150, 300, 600,1200, 2400/ 9600 en 19200 baud
+ voorzien van externe voeding
485. 510. -
20-MHz. 2 kanaals oscilloscoop met

ingebouwde componententester.
De specificaties zijn uitstekend. Zoals
een 40nS/ div., gecalibreerde
sweepsnelheid
obei
ais Pr
NA et g r at
CENTRONICS MONITOR
DATA SWITCH
Met deze DATASWITCH kunt u diverse computers aan n
printer 6f diverse printers aan n computer aansluiten en
via de schakelaar naar keuze laten funktioneren.
TELETEKST DECODER
set
199.-
DAV 144 uitgangen.

DAC 144 uitgangen.
Voor Centronics aansluiting
DAV 12 2 uitgangen.
DAC 12 2 uitgangen.
Voor Centronics aansluiting
65.00
De Centronics-interface is de meest gebruikte interface tussen computer en printer. Meestal werkt deze interface probleemloos, maar er kan natuurlijk toch wel eens iets mis
gaan. En dan blijken bij het kontroleren van de verschillende signalen sommige zo kort te duren dat ze zonder
hulpmiddelen er moeilijk te meten zijn. Deze schakeling is
zo'n hulpmiddel waarmee alle Centronicssignalen op hun
werking te kontroleren zijn. Exclusief kast.
Bel voor prijs.

82.00
37.00
53.00
Lef op 89.00
X-switches vanaf
Cl afstandsbediening
infraroodontvanger
E decoder i.c. U 336
13 kristal 4 MHz
en natuurlijk een ruime technische kennis.
NORDMENDE TUNER
(V.H.F. + U.H.F.)
met middenfrequent. Splinternieuw
AUDIO VIDEO
MIDDENFREQUENT
79,-
met schema
Schema + onderdelen voor geluidsdetektie 9,90
Slechts 200stuks, dus op is op!!!
PRINTER BUFFERS
INFRAROOD ONTVANGER
Uw PC is meteen weer vrij en hoeft niet meer

te wachten tot uw printer klaar is.
ma. and
Geschikt voor alle Centronics printers.
Type RIR 3004. Nieuw

AB 6030, 256K,1 uitgang
8,95
10%krting653.48
1588...:
760. -
dus tuner aansluiten en u heeft een

komplete geluid en beeld ontvanger
Bouwpakket
39.-
Een buitenkans
TUNER V.H.F. + U.H.F.
We kochten van Nordmende een partij lenzen en vloeistofgekoelde t.v. buizen, dit alles gebruikt in projektie ty.'s
(buis 15 cm.)
Nieuw met schema

10 stuks 199,100 stuks 1750,24,50
16 KANAALS INFRAROOD
AFSTANDBEDIENING
Set bestaande uit handzender en ontvanger en natuurlijk de decoderprint, met de mogelijkheid om in totaal
16 relais te plaatsen. Voedingsspanning 12 Volt.
Extra, de mogelijkheid om b.v. (3) motoren van 12 Volt
max. 0,5 Amp. in snelheid te variren.
3
..,
Ook leverbaar met slechts 1 relais 259.Later zelf uit te breiden, uitsluitend relais bijkopen.
Laagste prijsgarantie, bij zelfde

kwaliteit en specificatie en fabrikant!
Lens Delta II -D merk U. $ precision

diameter = 13 cm. van 900 DM per stuk voor
Buizen in rood en groen
van 600 DM per stuk voor
99,99,
Alles nieuw, voorreparatie of hobby echter zonder

documentatie.
li elektuur
oktober 1989
VIDEO KOPIEER
VERSTERKER
DCF 86 ATOOMKLOK
1 seconde in 300.000 jaar!!!
Kompl. bouwkit, excl. schakeldeel
129,85
Kompl. bouwkit
Onwets.~4.10.
VIDEO TITELTEKST
GENERATOR
LASERSTURING
Kompl. bouwkit
Kompl. bouwkit 168,60

Power supply.
257,95
Kompl. bouwkit, incl. laserbuis
c cx;e;GG
312r
(13QCQQQQ
elektronika
IC VOETEN MET PROF. GEDRAAIDE
BUSKONTAKTEN:
20 pens 0.85
8 pens .. 0.35
14 pens 0.60
24 pens 1.05
28 pens 1.20
16 pens 0.70
40 pens 1.75
18 pens 0.80
SUPER VHS-RGB CONVERTER

Kompl. bouwkit
208r
8-KANAALS DIGITALE LICHT

PROCESSOR Kompl. bouwkit
IC VOETEN: (DUBBELGEVEERD)
5x 8 pens
5x 14 pens
5x 16 pens
5x 18 pens
1.00
5 x 20 pens
5 x 24 pens
5 x 28 pens
5 x 40 pens
1.50
1.75
2.00
2.20
2.65
2.95
3.95
REGULATORS TO - 2201,5 A
7805 3 stuks
7812 3 stuks
7815 3stuks
7818 3stuks
7824 3 stuks
7905 3 stuks
7912 3stuks
7915 3 stuks
7918 3stuks
7924 3 stuks
Kompl. bouwkit
Testsoftware 32,50
E.L.V. bouwpakkettentmet.cluitstalige beschrijving.
2.50
2.50
2.50
2.50
2.50
2.50
2.50
2.50
2.50
2.50
REGULATORS TO 220 2 A
78505 3 stuks
78505 3 stuks
78509 3 stuks
78510 3stuks
78512 3stuks
78515 3stuks
78518 3 stuks
78524 3stuks
IC-TESTER
Kwaliteit, waar zelfs onze PTT tevreden mee is, dus geen
goedkoop weggooivoedinkje.
6 Volt
+ 5 Volt
+ 12 Volt 0,7Amp.
- 12 Volt 0,7Amp.
+ 24 Volt 2 Amp.
Nieuw in doos.
79r
Kompl. bouwkit
air
Meetcassette 35,50
159r
4.95
14.95
4.95
. 14.95
BC327C 10 stuks .... 2.25

8C337C 10 stuks .... 2.25
BC5 I 6
10 stuks .... 5.25
BC5I7
10 stuks .... 5.25
BC550C 10 stuks .... 2.25
BC560C lOstuks .... 2.25
BC639
10 stuks .... 4.95
BC640
10 stuks 4.95
BF199
1 stuks
2.95
2N1613 5stuks 3.50
2N1711 5stuks 3.50
2N22 I 9A 5stuks
3.50
2N2905 5 stuks
3.25
BC107B 10 stuks 5.50
BC177B 10 stuks 5.25
BC140-16 5 stuks
3.25
BC 1 41-16 5stuks
3.25
BC160-16 5 stuks
3.50
8C161.16 5 stuks . 3.50
5.95
BC303
5 stuks
135820
4stuks .. 3.40
5xBDI35
3.00
5 xBD136
3.00
5xBD137
3.00
5 x BD 138
3.00
5 x BD 139
3.00
5 x BD 140
3.00
5 xBD237
3.00
5 x BD 238
3.00
5xBD437
4.50
x130438
4.50
5x BF 469
3.95
5 xl3F 470
4.95
Tip 31 C
Tip 32C
Tip 41 C
Tip 32 C 5stuks
Tip 2955
Lp 3055
VIDEO COLOR PROCESSOR

Kompl. bouw
Superstunt
259,95
XLR pluggen
ma
e a le
7RtAktIMISTOREN
5stuks . 4.75
5 stuks .... 4.75
5stuks ... 5.75
GELIJKSTROOM
TESTAPPARAAT
Van 199,-voor
4.50
4.25
4.25
4.75
4.75
3C 5563, 6c S573, MC 559C

25stuks
100 stuks
-k.
BOSCHERT VOEDING
4.25
4.25
4.50
C S461, 5473, WC 549C

25 stuks
100 stuks
168,90
Alle ELV pakketten leverbaar, hsvOO bvertijd.
3,90
DECODER VOOR SATELLIET T.V.

ZENDERS
Onderdelen set (volgens elektor - engeland) bestaande uit
alle instukliM vermelde komponenten +
prof print.
met engelse beschrijving
199r
DE ECHTE WARME BUIZENKLANK

Leverbaar vanaf 1 december 1989
Intekenprijs!
1565r
TECHNISSCHE GEGEVENS
Beperkt leverbaar
Uitgangsvermogen 2 x 200 W muziekvermogen

2 x 100 W RMS in klasse AB
2 x 15 Win klasseA
VIDEO VERBETERAAR
Verminkte Sinc. of rasterpulsen?
Deze print wekt ze op en voegt ze aan het T.V. beeld toe.
Dus ook geschikt voor het kopiren van slechte videoopname's. Volledigheidshalve vermelden zij nog dat zowel
de ingang als de uitgang van een videosignaal moeten
worden voorzien. Dus ook op een startplug aan te sluiten.
Voeding: 220 Volt Afm. 10 x 16 cm. prof.
doorgemetaliseerde print.
5.75
1.75
1.75
Uitgangsimpedantie
4 of 8 Ohm
Ultra-lineaire uitgangstrafo's
Vermogen bandbreedte
15-75 KHz (-3 dB) bij max. uitgang
Frequentiegebied
13-85 KHz (-3 dB ref. 1 W)
Harmonische
vervorming
0.09%(1 KHz/1 W)
0.75% (1KHz/max. uitgangsvermogen)
Signaal/ruisverhouding
100 dB (A gewogen)
Kanaalscheiding
60 dB
Letop
Ingangsimpedantie
1 MOhm
D-RAM
Ingangsgevoeligheid 1 V RMS voor max. uitgangs-
Getest en afgeregeld.
299r
41256-100nS
14,95
1 MEG RAM
5110001 meg x 1 69,44C256 256k x 469,- (amigo)
km 44C256 ZA 256k x 469,- (amigo)
vermogen
H .F. Power
BLW 60
50 watt f.m.
39.50
Gewicht
20 Kg
Afmetingen (b x h x d) 42x 15 x 35cm

Compleet met behuizing, voedings- en uitgangstrafo's
elektuur El
oktober 1989
SUPERMODERN T.V. CHASSIS
UI/ BELICHTINGSSET
van Westduitse makelij
2x15 Watt
Complete set voor het maken van een bel ichtingbak om zelf
op fotogevoelig materiaal printen te maken. Alle
materialen, als voetjes, buizen, voorschakelapparaten en
starters. Met duidelijk schema.
Nu met gratis fotoprint (eurokaart)
Stereo geluidseindtrap
Teletekstdecoder
Afstandbediening
S-bandtuner
42 cm. beeldbuis
Chassisgedeeltelijk S.M.D.
aansluiting voor tapedeck
Scart aansluiting
exclusief luidsprekers
alles getest en afgeregeld
49.-
Metex,
omdat goed en voordelig
'
soms samen gaat.
795,-
TRAFO
van de maand
Verzendkosten 25,-
M3900 TD
M3800
M 3610
M 3630
M 3650
M 4630
M 4650
M 80
Wij leveren dit pakket als volgt:

Zowel beeldbuis als chassis zijn op een spaan plaatbodem
gemonteerd. Bedieningsorganen worden los meegeleverd. Al met al een set voor de echte ''doe het zelver-.
238.99.139.159.179.238.249.179.-
12 V HALOGEEN KOUDLICHTSPIEGEL
diameter 50,8 mm
bestelnr. vermogen
D.C. POWER SUPPLY

max. 30 Volt/5 Amp.
fabrikaat Midland
Spanning en Stroom regelbaar
Zolang de voorraad strekt.
398,2x6-8-10-12Volt
2x10Amp.
Deze prijs is uitsluitend mogelijk alsje
ze zelf fabriceert.
2 stuks
99.-
Wij kochten in Frankrijk een partij
LUIDSPREKERBOXEN
Type: Mercuriale
Deze boxen zijn van zeer goede
kwaliteiten uitgerust met
audoxluidsprekers.
Vermogen: 50 Watt -P Ohm
Dit moet u zien. Winkelwaarde 699,Nu bij Meek it per set w
an
De MINIMOTtafelboormachine
TBS 220. Met fluisterende 220 Volt
motor, een gelagerde boorslao
en een 3-voudig
kogelgelagerde
spil.
G x 5,3
G x 5,3
G x5,3
G x5,3
G x 5,3
G x 5,3
G x5,3
G x 5,3
G x 5,3
G x5,3
G x5,3
24.90
24.90
24.90
24.90
24.90
24.90
24.90
24.90
24.90
24.90
24.90
130
39
24
13
39
24
13
Sunon 120 x 120 x 38

110/220 volt aluminium huis glijlager
220 volt plastic huis glijlager
220 volt aluminium huis kogellager
12 volt aluminium huis glijlager
Sunon 92 x 92 x 25
Sunon 80 x 80 x 25
44,00
34,50
48,50
40,00
41,00
42,95
35,65
38,50
41,95
34,50
UNIVERSELE ROPLA TRANSFORMATOREN
DISCOSPELERS L-75/200 EN L-43 CH

De starttijd s korter dan 1 seconde terwijl de afwijking
minder is d( n 0,1%! Het motortoerental wordt electrisch
gestuurd ei mocht er onverhoopt een glas bier in het apparaat verdw jnen dan hoeft dit niet een onherroepelijk einde
te beteken Sn.
De toonkop is bijzonder zwaar uitgevoerd en kan heel wat
verdragen, zelfs volkomen 'afgedraaide' platen worden
zonder al te veel problemen afgespeeld.
Delenco discoloopwerken kombineren mechanische zuiverheid met pure robuustheid waardoor elke bezitter van
elk loopwerk op zijn apparaat rekenen kan
459.-
L 43 CH van 195.- voor 149.-2stuks 275.1. 75-200 van 670.- voor 325.- 2 stuks 590.L 450 op voet mt kap
kleur antraciet
259,-
Type
Spanning sec.
(v)
Stroom
sec.
la)
Verm.
Afm. in
mm
AxBxC
Prijs
(va)
O CJ( )V ~O
NNCV CJ NN(7
PROXXON (PRINT)
TAFELBOORMACHINE
prijs
36
13
36
24
BLOWERS
Stuntaanbieding
Met zero-crossing
netwerk
Interessante korting bij afname van

aantallen.
hoek
Sunon 60 x 60 x 25
12 volt plastic huis glijlager 34,50
24 volt plastic huis glijlager 42,75
19.90
SHARP SOLID STATE

RELAYS
14,95
voet
DIGI KLOK
Jumbo display. Nu met n gratis klok i.c. extra.
Voor niks dus.
Nu:
SHARP's model
S202DS4 is een S.S.R.
voor printmontage
(10-220) met ingebouwd
nul-detektie netwerk.
De relays, die slechts
een stuurstroom nodig
hebben van 10 mA,
schakelen 220 V / 5 A.
Isolatiespanning van het
relays bedraagt 2 kV.
20 W
20W
35 W
35W
35 W
50 W
50 W
50W
75 W
75 W
75W
07811
07813
05311
05312
05313
19811
19812
19813
08111
08112
08113
2 x 0-6-8-10-12
2 x 0-6-8-10-12
2 x 0-6-8-10-12
2 x 0-6-8-10-12
2 x 0-6-8-10-12
2x0-6-8-10-12
2 x 0-6-8-10-12
2x1
2x 1,5
2x2
2x3
2x4
2x6
2 x 10
24
36
48
72
96
144
240
72 x 55 x 48
72 x55 x 55
85 x 65 x 55
85 x 65 x65
90x70 x 75
105 x80x80
105 x80x93
28,30
32,90
35,00
44,00
51,00
68,00
79,00
515
520
525
530
535
2 x 0-6-9-12-15
2x0-6-9-12-15
2 x 0-6-9-12-15
2x0-6-9-12-15
2 x 0-6-9-12-15
2x0,8
2 x 1,6
2x3
2x6
2x8
24
48
96
196
240
70 x 55 x48
85 x 65 x 55
90x 70 x 75
105 x80x 80
105 x 80x 95
2830
38,50
56,10
74,80
86,90
506
507
508
509
510
2x0-6-1218-24-30
2x 0 6 12-18-24-30
2x0.6-12-18-24-30
2 x 0-6-12-18-24-30
2 x0-6- 12-18-24-30
2x0,38
2x0,75
2x 1,5
2 x 2,5
2x4
24
48
96
144
240
70 x 55 x48
85x 65 x 55
90 x 70x 75
105 x 80 x 80
105 x 80x95
31,15
38,50
56,10
74,80
86,90
540
545
550
2x0-6
2x0.6
2x0.6
2x2
2x4
2x8
24
48
96
72 x 55 x 45
72 x 55 x 60
90x 70x 75
28,30
35,00
51,00
555
560
565
570
2 x 0-12
2 x 0-12
2x0-12
4x0-12
2x1
2 x 1,5
2x10
4x6
24
36
240
240
72 x 55 x 45
72 x 55 x 60
105 x 80 x95
105 x 80,95
28,30
32,90
79,00
79,00
Ei
Unieke mogelijkheden met CADRE-systeem
fikatie helemaal grafisch wordt

gemaakt, is hij bijzonder overzichtelijk.
In de tweede fase, de Real Time
specifikatie, geeft men de onderlinge samenhang tussen de
verschillende grootheden aan.
Voordat de eigenlijk source- of
bronkode wordt aangemaakt,
zorgt CASE er voor dat via Information Modelling de software zo universeel mogelijk en
data-onafhankelijk gemaakt
wordt. In de laatste fase wordt
alle informatie die inmiddels is
ingevoerd, omgezet in het eigenlijke programma. Dit programma zal doorgaans in ADA
of C worden aangemaakt, maar
in principe kan dat ook elke andere taal zijn.
Omdat de programmeur volgens een vast schema alle data
heeft ingevoerd, is het hele projekt bijzonder goed gestruktureerd en kan wederom de
CASE-software er voor zorgen
dat de dokumentatie up to date
is. Wijzigingen in de flowchart
CASE in de praktijk
CASE (Computer Aided Software Engineering) is een
onderwerp dat al een hele tijd de gemoederen bezig weet
te houden. Met name door het steeds komplexer worden
van de projekten in de industrie is CASE een absolute
must geworden. Op de konventionele manier namelijk is
het praktisch niet mogelijk om voor omvangrijke
projekten foutloos software te ontwikkelen. De
Amerikaanse firma CADRE brengt nu een kompleet
systeem op de markt waarin alle facetten van CASE
gentegreerd zijn en dat bovendien van oude,
niet-gedokumenteerde programma het struktuurschema
genereert.
De techniek wordt met de dag
komplexer. Speciaal softwareontwikkelaars merken dit aan
den lijve. Waren de eerste
computer-systemen die in apparaten gebruikt werden computers met slechts enkele kilobytes
aan software, op dit moment
zijn er al projekten waar meer
dan n miljoen regels in een
hogere programmeertaal gebruikt worden. Deze omvangrijke pakketten vinden we bijvoorbeeld in het ruimtestation
dat momenteel in de Verenigde
Staten wordt ontwikkeld, maar
ook in grote (burger)vliegtuigen
of militaire tanks. Het zal duidelijk zijn dat zulke omvangrijke projekten niet meer door n
persoon ontwikkeld kunnen
worden. Hiervoor moet een
kompleet team met specialisten
worden ingezet. Het feit dat
meerdere personen aan de ontwikkeling van een pakket werken, betekent per definitie dat
er kommunikatiestoringen zullen ontstaan en daardoor natuurlijk "undocumented features" in de software veroorzaakt
worden.
Het Amerikaanse Department
of Defence heeft voor een aantal kritische toepassingen de eis
opgesteld dat de software in
ADA ontwikkeld moet zijn.
ADA is een splinternieuwe taal
die speciaal voor omvangrijke
programma's bedoeld is en nagenoeg zeker foutloze programma's oplevert. Het nadeel van
ADA is echter dat de struktuur
ervan komplex is en daarom
moeilijk te beheersen. Ervaren
ADA-programmeurs zijn dan
ook schaars. Dankzij de ontwikkelingen aan het CASEfront kan met behulp van slimme software foutloos in ADA
geprogrammeerd worden.
vorm van een flowchart de

funktie van de software omschreven. Deze fase, die men
ook wel Structured Analysis
noemt, zorgt voor een komplete
funktionele specifikatie van het
programma. Omdat deze speci-
Figuur I. Op een werkstation kan dankzij CASE foutloze software ontwikkeld worden. Bovendien is het ontwikkelen veel gebruikersvriendelijker geworden.
Structured Analysis
Structured Design
C Source BuIlder
Back
Anootalor
>Register
pool, (x,y)
Int
x.y:
ABCDEll
05 00 00 11 te 00 00
>Trace
int temp:
temp =
200b Call 0000

0001 IN 0,(00)
0011 AND 01
y = temp:
0013 OP 2.0001
0016 IN 6.(ED)
Struktuur voorkomt fouten

Het ontwikkelen van een applikatie met behulp van CASE
vergt vier opeenvolgende fasen.
Eerst wordt schematisch in de
Code Development
Debug &
Integretion
Software Test
Figuur 2. Van grafische weergave naar kant en klare kode. Een

klus die de computer nu goed voor zijn rekening kan nemen.
elektuur
oktober 1989
worden automatisch verwerkt

tot op het nivo van de bronkode.
Omdat het hele proces perfekt
gestruktureerd is, kunnen verschillende programmeurs via
een WAN (Wide Area Network)
of LAN (Local Area Network)
data met elkaar uitwisselen. De
software kan dus door verschillende sekties ontwikkeld worden. Ook wordt het mogelijk
eerder ontwikkelde routines in
de software te implementeren.
Foutloos is mogelijk
Een heel ander probleem wordt
het testen van de software.
Koopt men een willekeurig produkt, dan wordt er door de
klant van uitgegaan dat het produkt in principe foutloos is en
naar behoren werkt. Bij het kopen van software ligt dat duidelijk anders: de koper weet op
voorhand al dat het niet uitgesloten is dat het pakket fouten bevat. Toch blijkt dat voor
de verkoop van het pakket geen
bezwaar te zijn. Wordt de software in bijvoorbeeld een ruimtestation, vliegtuig of raketafweersysteem gebruikt, dan kan
een software-fout duidelijk desastreuze gevolgen hebben en is
dan ook om die reden onaanvaardbaar. Bovendien wordt het
een dure grap als in een ruimtestation een computer vastloopt en er een servicemonteur
na toe gezonden moet worden.
Daarom moeten bij de ontwikkeling maatregelen genomen
worden om alle fouten uit te
sluiten. Onderdeel van het
CASE-ontwikkelsysteem is een
dynamische test van de software met behulp van een speciaal Software Analysis Workstation (SAW). Hiermee wordt
de software op een dynamische
wijze aan de tand gevoeld. Alle
facetten van het funktioneren
van de software komen daarbij
aan de orde. Dit in tegenstelling
tot een statische test waarbij
lang niet alle informatie boven
water hoeft te komen. De ontwikkelaar krijgt in het testrapport exakt te zien welke procedures of funkties gebruikt worden en hoe vaak dat gebeurt.
Ook is exakt bekend hoeveel
processortijd in de verschillende procedures gaat zitten en
wanneer en hoe ze werden aangeroepen. Dankzij deze statistieken kan de ontwikkelaar
eventuele fouten snel vinden.
De korrekties komen dankzij de
back-annontation (terugmelding) in alle fasen van het ontwikkelproces weer te voorschijn. Het is deze interaktiviteit die borg staat voor een da-
elektuur
oktober 1989
24
Bloemen
Veiling
Berkel
HTS en MTS voor Elektronica

Rens &Rens
'HTS 'MTS'.
Hilversum
Bloemenveiling Berkel zoekt voor haar Technische Dienst een
ERVAREN ELECTRONICUS
Funktie-omschrijving:
De taal van de electronicus bestaat uit:
- het onderhouden en het verhelpen van storingen aan
elektronische apparatuur en systemen (zoals veilingkloksysteem; intern transport enz.).
- het regelmatig ontwerpen van electronische schakelingen, veelal
voortkomend uit interne projekten.
Wij vragen:
- opleiding minimaal MTS-E niveau,
- ervaring met micro processors (o.a. 8085),
- leeftijd tot 30 jaar,
- bij voorkeur wonende binnen een straal van 30 km vanaf de
veiling i.v.m. storingsdienst.
Wij bieden:
- een goed salaris
- werk in een klein team (2 personen) binnen de Technische
Dienst (12 personen),
- een goede werksfeer in een dynamisch bedrijf.
Nadere informatie kunt u inwinnen
bij de heer J. de Blaauw, plv. Hoofd
Technische Dienst, telefoon
01892-40350:
Uw schriftelijke sollicitatie kunt u
richten aan de afdeling
personeelszaken van
Bloemenveiling Berkel, Postbus 500,
2665 ZM Bleiswijk.
Rens & Rens is een particuliere HTS en

MTS voor elektronica. En geen gemakkecip
- -7-lijke. De eisen zijn hoog, er moet hard
worden gewerkt. De vraag naar elektronici
is al groot, maar die naar mensen met een
Rens & Rens diploma wordt er nog door
overtroffen. Je zult dan ook niet vaak werkloze "Oud - Rensers" tegenkomen.
open dag; vrijdag 17 november van 19.00 wur tot 22.00 uur
zaterdag 18 november van 10.30 uur tot 14.30 uur
Bel of schrijf voor meer informatie
Emmastraat 62 - 66 1 1213 AL HILVERSUM !Telefoon 035 - 47 47 4
VOGELS ZOEKT VOOR DE VERDERE

UITBOUW VAN VOGELS ELECTRONICS
SALES MANAGER
Vogels biedt een uitgelezen programma
produkten en diensten, zowel als handelsmaatschappij als producent.
De aktiviteiten zijn opgesplitst in 3 divisies. De divisie Vogels Electronics
richt zich op de toelevering van een uitstekend produktenpakket aan de elektronica-vakhandel in de Benelux.
Een optimale ondersteuning van de vakhandel, gekoppeld aan een hoog kwaliteitsiveau van produkt en algehele marketing, maken onze onderneming uiterst
succesvol!
Tot de exclusieve produktlijnen behoren
bekende namen zoals Dynatek meetapparatuut Handykit hand held multimeters
en oscilloscopen, Miyama schakelaars,
Mega print-processors en belichtingseenheden en Elditest meetkabels.
Na een ruime inwerkperiode wordt u verantwoordelijk

voor de marketing van een aantal produktgroepen. Wij
denken daarom aan iemand die door kennis en ervaring
goed op de hoogte is met zowel de produkten als de behoeften in onze specifieke markt.
Iemand die in staat is door een creatieve en onderbouwde
benadering resultaten te behalen. U dient goed in te spelen op de mogelijkheden en de problematiek van de elektronicavakhandel en u weet ze effectief te ondersteunen.
Als u werkzaam bent in een soortgelijke positie, of uitgebreide ervaring heeft opgebouwd in zowel in- als verkoop
en marketing in deze specifieke markt dan bieden wij u
een interessant perspektief.
Uitgaande van een sterke marktpositie heeft u in deze
baan alle mogelijkheden u verder te ontplooien.

U heeft bewezen over een forse dosis technische kennis
en commercieel inzicht te beschikken.
Zelfstandigheid en ondernemerszin zijn belangrijk alsmede uw communicatieve vaardigheden waarmee u cohega's en afnemers weet te motiveren.
Leeftijdsindikatie: 25-35 jaar.
Uw aktiviteiten ontplooit u grotendeels vanuit ons kantoor
in Eindhoven.
Uiteraard zijn beloning en overige arbeidsvoorwaarden in
overeenstemming met deze funktie.
Indien u genteresseerd bent verzoeken wij u schriftelijk te
solliciteren. Richt u uw sollicitatie aan Vogels, Import BV,
t.a.v. de heer F. Meulensteen.
Hondsruglaan 93
5628 DB Eindhoven
Tel. 040-415547
Fax 040-415665
gePs
een bundeling van specialismen
Ei
tabase waar alle projektinformatie op de juiste manier in opgenomen is. Alleen met deze
database is het mogelijk een optimaal en foutloos produkt te
ontwikkelen.
worden, is dan weer bruikbaar

voor nieuwe toepassingen. Ook
is het mogelijk om de aldus ver-
kregen programmatuur aan te

passen aan nieuwe wensen. Zo
kan snel en dus goedkoop een
aanpassing in de systeemsoftware gemaakt worden.Deze
techniek van code reuse is echter alleen bruikbaar bij talen
die gekompileerd worden, genterpreteerde talen kunnen niet
op deze manier bewerkt worden. Voor een dynamische test
van de software zijn namelijk
gegevens uit de compiler noodzakelijk.
Met deze nieuwe techniek kan
een einde gemaakt worden aan
de kapitaalvernietiging waarmee het bedrijfsleven al lange
tijd wordt gekonfronteerd.
Ook oude kode weer

bruikbaar
Maar al te vaak komt het voor

dat van bestaande programma's
de dokumentatie verdwenen,
slecht leesbaar of niet meer
kompleet is. Bovendien zijn de
laatste vijf jaar zo'n 1 miljard
regels aan niet-gestruktureerde
software geschreven. Ook voor
deze gevallen heeft CADRE een
oplossing gevonden in de vorm
van "code reuse" (kodehergebruik). Aan de hand van
een bestaande source-file kan
namelijk weer een struktuurschema ontwikkeld worden.
Het struktuurschema dat van
de bestaande kode gemaakt kan
Computer
spoort
vogels op
Vogels vormen nog steeds een
groot gevaar voor de militaire
en burgerluchtvaart. Botsingen
tussen vogels en vliegtuigen
(vooral wolken trekkende
vogels) veroorzaken veel
materile en immaterile
schade. TNO heeft in
samenwerking met de
Koninklijke Luchtmacht een
systeem ontwikkeld dat de
trek van vogels signaleert en
daarmee de kansen op
botsingen tussen vogels en
vliegtuigen aanzienlijk
reduceert.
Nederland is een vogelrijk land.

De vliegers merken dat in de
elektuur
oktober 1989
(EA-716)
Figuur 3. De dynamische test laat zien hoe de verschillende

onderdelen van het programma gebruikt worden. Fouten zijn nu
snel te vinden.
praktijk maar al te vaak. De

Nederlandse
Koninklijke
Luchtmacht wordt, omgerekend naar het aantal vlieguren,
met vijf keer zo veel botsingen
tussen vliegtuigen en vogels gekonfronteerd als de Amerikanen en de Westduitsers. Ook de
burgerluchtvaart ondervindt
behoorlijke hinder van trekkende vogels. Door de enorme snelheid waarmee een vogel tegen
een vliegtuig botst, ontstaan
zulke grote krachten dat een
vrij kleine vogel als een postduif een cockpit totaal kan verwoesten. Ook vogels die in
straalmotoren terechtkomen,
kunnen voor onaangename verrassingen zorgen. Naast de materile schade aan vliegtuigen
en het verlies van vogels, kunnen vogelaanvaringen soms tot
het verlies aan mensenlevens
leiden. De Koninklijke Luchtmacht observeert dan ook kon-
tinu de bewegingen van vogels

om op deze manier het aantal
ongelukken zo veel mogelijk te
reduceren.
Een samenwerking tussen de
Koninklijke Luchtmacht en
TNO heeft geresulteerd in de
ontwikkeling van ROBIN (Radar Observation of Bird Intensity). Met behulp van geavanceerde computer-systemen kan
men uit radarbeelden de reflekties van vogels destilleren. Het
Fysisch en Elektronisch Laboratorium van TNO (FEL-TNO)
heeft hiertoe een speciale filtermethode ontwikkeld. Potentile
vogelecho's in het radarbeeld
worden qua omvang, sterkte en
afstand ten opzichte van elkaar
geanalyseerd. In een radarbeeld

waarop verschillende groepen
vogels worden gezien, kunnen
verschillende
trekrichtingen
voorkomen. Door verschillende
echo's achter elkaar te analyseren, is het mogelijk verplaatsingsvektoren te bepalen. Aan
de hand van deze gegevens kan
men goed voorspellen waar zich
wolken trekvogels bevinden. De
vlieger kan deze lokaties omzeilen in zijn vluchtplan.
Samenwerking
tussen Siemens
en Unisys
bedrijfstelefooninstallaties
(Private Branch Exchange op
PBX) en computers in technisch
en praktisch opzicht beter op
elkaar af te stemmen en te integreren.
De twee fabrikanten zullen gezamenlijk de koppelingsmogelijkheden tussen de computers
van Unisys en de PBX-installaties van Siemens verbeteren en
standaardiseren. Op deze manier kan men voor de klanten
een funktionele integratie van
data en spraak tot stand brengen. Om toepassingen op het
gebied van computer-ondersteund telefoneren te kunnen
realiseren, zullen Siemens en
Unisys ook overeenkomsten
met software-leveranciers aangaan. Verder zullen de beide
partners gaan samenwerken aan
de integratie van PBX-installaties en computers binnen n
netwerk.
(EA-718)
Siemens en Unisys
Corporation hebben een
overeenkomst met betrekking
tot "PBX en Computer
Teaming" (PaCT) gesloten.
Doel van deze samenwerking
is de ontwikkeling en verkoop
van gentegreerde oplossingen
voor de koppeling tussen
Unisys-systemen en het ISDNkommunikatiesysteem Hicom
van Siemens.
Dat botsingen tussen vogels en vliegtuigen flinke gevolgen voor

mens en machine kunnen hebben, blijkt wel uit deze foto: een
Harrier komt zwaar beschadigd op zijn basis terug nadat hij tegen een postduif gevlogen is.
Inl.: Koning en Hartman,

Delft, tel. 015-609906.
Siemens en Unisys komen daarmee tegemoet aan de groeiende

vraag naar praktische oplossingen voor de integratie van
telefoon- en computer-toepassingen. De beoogde samenwerking moet het mogelijk maken
(EA-711)
Inl.: Fysisch en Elektronisch

Laboratorium TNO, postbus
96864, 2509 JL Den Haag. Tel.:
070-264221.
elektuur
oktober 1989
26
MEET- EN
ELEKTROTECHNIEK REGELTECHNIEK
(PRAKTISCHE) ELEKTROTECHNIEK
BASISOPLEIDING ELEKTROTECHNIEK
MIDDELBARE OPLEIDING ELEKTROTECHNIEK
Met applicatie-cursussen op MBOniveau, zoals:
BESTURINGSTECHNOLOGIE
BASISOPLEIDING MEET- EN
REGELTECHNIEK
MIDDELBARE OPLEIDING MEET- EN

REGELTECHNIEK
HOGERE OPLEIDING BESTURINGSTECHNOLOGIE
HOOGSPANNINGSTECHNICUS
Met applicatie-cursus op HBO-niveau:

INSTALIATIETECHNICUS
HOGERE OPLEIDING ELEKTROTECHNIEK
mi
Met de applicatie-cursussen/afstudeerrichtingen:
Installatietechniek
Energiedistributie
Bedrijfskunde
vakopleiding van PBNA

ooit de aansluiting.'
NIEUW
VERLICHTINGSKUNDE
Als n instituu
specialist mag noemen in technische
opleidingen is 't
PBNA. Met actuele basisopleidingen, applicatiecursussen en seminars levert PBNA vakkennis op ieder niveau.
Mondeling n schriftelijk. Aan mensen individueel En aan groepen
werknemers, in de vorm van bedrijfsopleidingen. Zo is PBNA de
onuitputtelijke kennisbron op elk technisch gebied.
Een cursus die de verlichtingstechniek

behandelt in theorie en praktijk. Ook
voor MTS/HTS-ers.
ELEKTROBESTURINGSTECHNICUS
ELEKTRONICA
BASISOPLEIDING ELEKTRONICATECHNIEK
MIDDELBARE OPLEIDING ELEKTRONICATECHNIEK
MIDDELBARE OPLEIDING INFORMATIE.
TECHNIEK
HOGERE OPLEIDING ELEKTRONICA.
TECHNIEK
Met de applicatie-cursussen/afstudeerrichtingen:
Telematica
Technische computerkunde
Elektronica
Bedrijfskunde
MICROCOMPUTERTECHNOLOGIE
Een applicatie-cursus voor technici op

HBO-niveau en ingenieurs, die te
maken krijgen met microcomputertoepassingen.
NIEUW
TECHNICUS DATACOMMUNICATIE
Voor MBO-ers:
Basisbegrippen, toegepaste technieken
en datacommunicatie verbindingen.
TECHNICUS DIGITALE SYSTEMEN
DIGITALE SIGNAALBEWERKING
Een praktijkgerichte opleiding voor de

MTS-er, die in de elektrotechniek een
functie vervult of ambieert en daarbij te
maken krijgt met besturingstechnieken
en toepassingen van automatisering.
Voor HBO'ers, die te maken krijgen met

moderne elektronische apparatuur,
waarin deze bewerking is toegepast.
DATACOMMUNICATIE
ELEKTROTECHNISCH OPZICHTER
Voor HBO-ers:
Datacommunicatie, procedures, toe te
passen methoden, betrouwbaarheid
van complexe systemen.
Een geheel vernieuwde en nu sterk

praktisch gerichte applicatiecursus voor
MTS-ers E, die in de elektrotechniek
een leidinggevende functie vervullen of
ambiren.
INDUSTRILE AUTOMATISERINGSSYSTEMEN, PLC'S
Een cursus voor degenen, die

betrokken zijn bij de industrile automatisering.
Daarnaast verzorgt PBNA het theoretische gedeelte van de VEV-opleidingen, o.a.:
COMPACT DISC-SPELER
MONTEUR VEY
VlDEORECORDERTECHNIEK
ASSISTENT TECHNICUS VEV
Cursussen, die de kennis verschaffen

voor reparatie en onderhoud van
videorecorders en CD-spelers.
TOEGEPASTE ELEKTRONICA MET
PRAKTIJK
Een zeer aantrekkelijke cursus voor

wie in zijn (toekomstige) beroep te
maken krijgt met (micro)-elektronica.
Want met deze cursus leert u niet
alleen hoe elektronica werkt. U kunt
ook, vanaf de eerste les zelf in de
praktijk toetsen dat het werkt met de
meegeleverde materialen en meetinstrumenten. De cursus leidt op tot het
diploma Middelbare Elektronica.
JE MI MOEI 111111111
REGELTECHNOLOGIE
Een moderne cursus, waarin u met de

regeltechniek vertrouwd raakt en de
toepassingsmogelijkheden leert
kennen.
NIEUW
ONDERHOUDSMONTEUR MEET- EN
REGELTECHNIEK SOM
INSTALLATIEMONTEUR MEET- EN
REGELTECHNIEK SOM
Cursussen in de Besturingstechnologie
HYDRAULISCHE EN PNEUMATISCHE
BESTURINGEN 3 mnd.
HYDRAULISCHE
SYSTEEMTECHNIEK 5 mnd.
SCHAKELTECHNIEK EN PLC's 5 mnd.
BESTURINGSTECHNOLOGIE 3 mnd.
GRATIS STUDIEGIDS
St uu r de
8 5 - b5o7og of bel
1
u een door u gezochte cursus
hier niet aan, bel dan even of schrijf
op de bon welke cursus u zoekt.
U ziet het volledige PBNA cursusaanbod op de laatste pagina van de
Gouden Gids.
KONINKLIJKE PBNA
Velperbuitensingel 6,
6828 CT Arnhem
Jo
111E0 fifillf101
1
Stuur mij vrijblijvend de gratis Studiegids over de cursus:
1
Mw/Hr.:
11 Straat:
1 Postcode:
1 Plaats:
1
4294
Koninklijke PBNA BV is erkend door de Minister van Onderwijs en Wetenschappen op grond van de Wet op de erkende onderwijsinstellingen.
Stuur in open envelop

1 (zonder postzegel) naar
PBNA-Informatie
I Antwoordnummer1500,
L6800 WC Arnhem.
Koninklijke
ej elektuur
oktober 1989
Er is een samenwerkingskontrakt tussen Tandem

en Westinghouse afgesloten. Deze overeenkomst
moet de mogelijkheden
scheppen om de krachten
te bundelen. Men wil namelijk komen tot een verregaande integratie van
computer hard- en software alsmede de diensten die daarbij horen.
"Deze samenwerkingsovereenkomst zal zowel
Tandem als Westinghouse
helpen een krachtige eenheid te vormen in de snel
groeiende markt van
informatie-verwerkingsdiensten" aldus Edward
Scott, vice-president en
general manager van
Westinghouse's Aerospace Divisions.
Twee nieuwe katalogi van

Huber+Suhner AG bevatten informatie over monoen multimode-glasvezelkabels en bijbehorende
konnektoren. Een derde
katalogus verstrekt informatie over een groot aantal elektrisch-optische
omzetters voor toepassingen op het gebied van
TTL/Video RS 232 en
RS 422 en biedt een
komplete systeemoplossing. Voor inlichtingen of
aanvraag van deze drie
glasvezel-katalogi: Simac
Electronics B.V., Divisie
Elektronica, Veldhoven,
tel. 040-582855.
Simac Techniek N.V. uit

Veldhoven en het
Arnhemse Tron B.V.
Computing Technology
hebben een overeenkomst tot participatie getekend. Het belang van
Simac in Tron wordt
49%. Het overige deel is
bij de oorspronkelijke aandeelhouders gebleven.
Het ligt in de bedoeling
dat het aandeel van
Simac tot een meerderheidsbelang uitgroeit.
SuperScalar
microcontroller
scoort hoog
Nieuwe microcontroller haalt 99 MIPS!
Microcontrollers worden in de industrie steeds
belangrijker. Fotokopieermachines, laserprinters,
fax-systemen en andere kantoorapparaten kunnen niet
werken zonder dat een of meer krachtige
microprocessoren voor de besturing van deze apparaten
zorgen. Voor de besturingsfunkties in dit type apparaten
worden gewoonlijk embedded micro-controllers gebruikt.
Embedded micro-controllers zijn speciale microprocessoren met een ingebouwde hoeveelheid I/O die
onder normale omstandigheden eenmalig
geprogrammeerd wordt.
Het kon eigenlijk niet uitblijven. De mega-revolutie die Intel
dit jaar veroorzaakte met de introduktie van de i860 en i486
moest ook zijn uitwerking hebben op de familie embedded
microcontrollers. En inderdaad
heeft men eind september de
nieuwste telg uit de microcontroller-familie voorgesteld, een
chip die kwa architektuur grote
gelijkenis vertoont met de voornoemde mega-processoren.
Voor de duidelijkheid is het zinvol even aan te geven hoe de
markt voor microprocessoren
er uit ziet. Grofweg zijn er drie
marktsegmenten. Het eerste is
de markt voor computer-systemen die technisch/wetenschappelijk rekenwerk moeten verzetten. Voor deze markt heeft men
de i860 ontwikkeld, een processor die de prestaties van een
CRAY-computer op een stukje
silicium realiseert.
De tweede en momenteel ook
kommercieel de belangrijkste
markt is de markt voor zakelijk
computers. In deze markt worden systemen verkocht die kompatibel moeten zijn met de bekende PC-architektuur. Top of
the bill is daar op dit moment
de i486, de snelste telg uit de bekende 80x86-familie.
De derde markt is de markt
voor industrile besturingen.
Uit de evolutie die begon met de
8-bit microcontrollers, zoals de
oude bekende 8048 en de nieuwere 8052, is een komplete 32bit-familie ontstaan. Deze familie is algemeen bekent als de
80960-familie.
De nieuwe in september gentroduceerde 80960CA is een 32bit embedded microcontroller
die bij een klokfrekwentie van
33 MHz (er zijn ook 16- en 25MHz-versies) gemiddeld zo'n
66 miljoen instrukties per sekonde kan verwerken. De ge-
processoren die kompatibel zijn

met het verleden en de mogelijkheden van morgen in huis
hebben. John Fluke, de man
achter het bekende meetapparaten-merk, zegt zelf ook heel
duidelijk dat in de wereld van
industrile besturingen een
snelheidsrace zonder einde aan
de gang is. Deze nieuwe processoren hebben mogelijkheden
die weer nieuwe toepassingen
kreren. De nieuwe technologie
maakt op korte termijn bijvoorbeeld nieuwe ontwikkelingen
mogelijk op het gebied van de
digitale beeldverwerking. In dit
marktsegment zullen kleurenlaserprinters en beeldherkenningsystemen nu snel tot ontwikkeling komen.
SuperScalar
Figuur 1. Intels 80960CA, een

super-computer voor industrile besturingstoepassingen. De maximale rekenkapaciteit is 99 miljoen 32-bit brede instrukties per sekonde.
middelde waarde van 66 MIPS
(bij een klokfrekwentie van
33 MHz) is aanzienlijk lager
dan de maximale verwerkingsselheid van 99 MIPS. Dit verschil ontstaat doordat een aantal instrukties meer dan 1 klokpuls nodig heeft en er soms extra tijd nodig is om data uit het
geheugen op te halen.
Net zoals bij de i860 het geval
is, maakt deze processor gebruik van Intels zogenaamde
SuperScalar-architektuur,
waardoor in de processor meerdere instrukties (maximaal 3)
per klokpuls gelijktijdig uitgevoerd kunnen worden. Intern
heeft de processor een bus die
128 bit breed is, waardoor 4 instrukties gelijktijdig uit het
cache-geheugen opgehaald en
gedekodeerd kunnen worden.
Parallelle verwerking onder een
kap dus.
Met deze nieuwe processor
speelt men in op de groeiende
vraag naar steeds krachtigere
SuperScalar is een nieuwe architektuur voor processoren.

Deze techniek gebruikt van de
bekende processor-architekturen steeds de sterkste eigenschappen. Van de RISC-techniek (Reduced Instruction Set
Computer) heeft men afgekeken hoe instrukties binnen n
klokcyclus uitgevoerd moeten
kunnen worden en van de
CISC-architektuur (Complex
Instruction Set Computer) de
kracht van de instrukties. Zo
wordt door de instrukties van
deze processor het springen
naar en terugkomen uit subroutines ondersteund.
Het gebruik van n gemeenschappelijke pipeline maakt het
mogelijk met een lineair geheugenblok van maximaal 4 gigabyte te werken. In konventionele multi-processorsystemen zoals een Cray of een mainframe
van Control Data hebben alle
processoren een eigen werkomgeving met geheugen. De nieuwe benadering van de gemeenschappelijke pipeline heeft dat
niet meer nodig, maar biedt wel
dezelfde mogelijkheden. Op dit
moment kunnen drie onafhankelijke bewerkingen (eigenlijk
drie onafhankelijke CPU's) n
en dezelfde data-stroom verwerken.
In de processor zijn 4 DMUkanalen gemplementeerd die
een snelle uitwisseling van data
mogelijk maken. Verder is een
cache-geheugen van 1 Kbyte
voor de programmastappen ingebouwd, samen met een
RAM/register-cache-geheugen
van 11/2 Kbyte. De ingebouwde
interrupt-controller zorgt er
voor dat een interrupt binnen
800 ns in behandeling wordt genomen.
Omdat de prijzen van geheu-
elektuur
oktober 1989
28
uitknippenuttludppenuitkuippenuitknippenuitlatippenuitknippenuitknippenuitknippenuitkuippenuitk
i
n
k
i
n
P
P
P
e
P oktober 1989
n
e
u
3 3/4 DIGIT
MULTIMETERS
COMMODORE SPARES
: C64 906108-01 U1/2 CIA 6526

37.- *C128 318009-01 U21 VIC 8566
95.i C64 901226-01 U3
Basic ROM
59.- *C128 315014-01 U22 CRCT 8563
99.k C64 901227-01 U4
Kern. ROM
45.- *C128 312020-01 U6
CPU 8502
39.;' C64 901225-01 U5
Char. ROM
39.- *C128 310389-01 U7
MMU 8722
55. p C64 906107-01 U7
CPU 6510
35.- *C128 318018-02 U33 ROM Basic I
49.p C64 901453-01 U20 OZL 8701
24.- *C128 315012-01 Ull FPLA 8721
49.e C64 901585-01 U9
RAM 4164
9.- *C128 3150789-01 U18 Char. ROM
49.',,' C64 906114-01 U17 PLA 82S100
35.- *CI28 318020-03 U35 ROM Kernal
49.i C64 906112-01 U18 SID 6581
55.- *Amiga 901524-06 U38/39 1488+1489
10.k C64 906111-01 U19 VIC 6569
59.- *Amiga 252126-01 U4
DENISE 8362
69.n C64/2 380223-04 Ull
RAM 41464
29.- *Amiga 252127-01 U3
PAULA
8364
89.1
. C64/2 318012-01 Ul
CPU 8500
95.- *Amiga 315093-01 ROM Kickstart 1.2
99.; C69/2 318013-01 U9
SID 8580
99.- *Amiga 315093-02 ROM Kickstart 1.3
99.e C64/2 318027-01 U7
VIC 8565
59.- *Amiga 318029-02 CIA 8520 Al
39.n C64/2 251715-01 U8
PLA Mem. crtL 55.- *Amiga 318071-01 FAT AGNUS 8371
109.u
C64/2 251913-05 U4
ROM 8005-045 49.- *Amiga 318069-02 FAT LADY 8372A
199.69.- *Amiga 390229-01 VIDEO Hybride
k 1541bc 251853-02 UD1 Hybride B
39.154Ibc 251986-01 UA2 ROM
36.- *Amiga 318072-01 GARY 5719
49.1541 325572-01 UB4 Kern. ROM
39.- *Amiga 390084-01 CPU 68000-8 MHz
49.P 1541
901229-05 UA4 DOS ROM
39.- *Amiga 390084-02 CPU 68000-10 MHz
59.1541 325572-01 UCI Logic Array
39.- *Amiga 390084-05 CPU 68000-16 MHz
139.1541 604022-075LAG 570 (Newtzonics) 39.- *Amiga 390084-03 CPU 68010-8 MHz
89.C16 251535-02 Ul
TED 8360
59.- *Amiga 252362-01 AGNUS PAL 8367
129.251536-01 U2
CPU 8501
39.- *Amiga 500/1000/2000 Boot-selector
29.k C16
251640-03 U16 PIO 6529B
12.- *Amiga SG3524N Stab. IC v. voeding A500 17.n C16
SOAR 3200 vanaf f.186,De nieuwe analoog-digitaal

meters 3210-3255 bestaan uit
vijf robuuste handmultimeters die de gebruiker een
optimaal meetgemak bieden:
-
auto ranging
beeper
beveiliging tot 500Veff
resolutie 100 pV/100 nA/
100 mohm
- diodemeting
- temperatuurmeting
- 334 digit LCD display
p
P
1
t
P
P
e
n
n
P
n
P
P
.
e
************************************************
* Voor AMIGA 500 en 2000: KICKSTART OMSCHAKELPRINT met ROM 1.2 of 1.3 NAAR KEUZE: 168.- * n
************************************************ u
Verkrijgbaar bij:
EHC/Micronics - EMMEN - Electronic Equipment - WEERT- Elektronikahuis Nijhuis - ALMELO, ENSCHEDE, HENGELO, ZWOLLE - Gerese
Electronics - DEN HAAG Radio Centrum - UTRECHT Radio Elektron ALKMAAR De Regenboog - SITTARD, HEERLEN, MAASTRICHTRotor - AMSTERDAM - Stunt en Bruin - DEN HAAG Van der Bend VLAARDINGEN, SCHIEDAM.
KH.89/AD1302
u
n Serv.Manual Amiga 500
k
n
p
i
P
k
n
P
P
nue
KONING EN HARTMAN
Energieweg 1, Postbus 125, 2600 AU Delft, Telefoon 015-609906.
79.- Int. diskdrive 3.5" Chinon FB 354 voor Amiga

329.- t
Serv.Manual Amiga 1000 75.- Originele AMIGA-muis 139.- True Decenders MPS803 99.- n
Serv.ManualAmiga2000a+b89.- Originele C64 voeding
79.- Graphic ROM MPS802
59.- i
SertiManual Amiga Sidecar 39.- Originele A500 voeding 199.- Graphic ROM MPS801
59.- P
SercManual C69 of C64/2 65.- RAM-kaart A500 512 Kb 369.- DRAM 41000-10 I Mb
59.- 9.
Serv. Manual PC1
69.- RAM-kaart A500 0 Kb 89.- DRAM 414256 1Mb
59.- n
Serv. Manual PCIO/20
89.- Keyboard A500 (Duits) 299.- DRAM 41256-12 256 Kb
19.- u
Service Manuals voor 12E1541,1571,1581, Atari ST,CP,1,2,3,4 enz. Modulator C54
36.- i
k
EIGEN TECHNISCHE DIENST VOOR SNELLE REPARATIES

(bijna) ALLES
VOOR COMMODORE
Alle prijzen in H11. en incl. 18.5% BTW. Prijswijzigingen voorbehouden.

Bestellen: Telefonisch/per fax/schriftelijk voor toezending onder rembours, verzendkosten 10.Of door storting op girorek. 431672: boven 100.- geen verzendkosten, onder 100.- vijf gulden.
MICROTECH ROOS
n
Postbus 95338 - 2509 CH den HAAG - tel. 070-475317 - giro 431672 - FAX 070-475319
P
P
e
1
k
k
uitImippenuitimippenuitknippenuttlmippenuitknippenuitknippenuitImippenuitlattppenuitimippenuitk
Oostersingel 8, 4101 GG Culemborg Te1.03450-12994

VOOR BEDRIJF EN PARTICULIER LEVERING VAN EEN GROOT ASSORTIMENT
ELEKTRONIKA COMPONENTEN
Videokoppen voor alle merken v.a. f 95,Lijntraf o's
f 35,Cascades
f 29,Afstandsbedieningen t.v.
f 71,Mitsumi diskdrives
f 225,A.B.B. (B.B.C.) Multi meters
f 355,Data boeken Philips, Texas, enz.
f 11,Kunststof kasten
f 4,45
Elbomec met. kasten

div. maten v.a. f 16,ZIE VOORBEELD
F 63,90
11
11
15
1/
11
Bestelwijze: telefonisch
03450 - 12994
telefax
03450 - 21443
350
220
Soldeerstation 50w
temp. reg.
f 150,-
ma. t/m vrij. 12 - 17 en 18 - 20 uur.

zat.
11 - 16 uur.
29
el ektu ur
oktober 1989
ning is bij de interfacing met

Hewlett-Packard GmbH in
Mblingen en Siemens in
Mnchen hebben een
overeenkomst gesloten
over 'PBX and Computing
Teaming'. De ondernemingen zullen gezamenlijk totaaloplossingen ontwikkelen voor de koppeling
tussen bedrijfstelefooninstallaties en computers.
Een dergelijke samenwerking werd al in oktober
1987 gestart tussen
Siemens en Digital Equipment GmbH en deze zal
binnenkort haar tweede
fase ingaan.
Als stimulans dat meer

en vooral planmatiger
wordt geautomatiseerd,
had Infotheek ondernemers uit het Midden- en
Kleinbedrijf uitgenodigd
om mee te dingen naar
de Infotheek MKB-Trofee
door inzending van een
automatiseringsplan voor
hun eigen bedrijf. De firma Pogo Geluid uit Rotterdam kwam daarbij als
winnaar uit de bus. Behalve de trofee, die door
voormalig staatssekretaris
van Ekonomische Zaken,
de heer A.J. Evenhuis,
werd uitgereikt, behelst
de prijs de gratis realisatie van het winnende
plan door Infotheek tot
een maximaal bedrag van
f 30.000,.
TNO heeft de effekten
van de telekommunicatie
o het wegverkeer onderzocht. Volgens de onderzoekers is te verwachten
dat rond 2025 een daling
van het energieverbruik
met 3 tot 6 % mogelijk
is. De emissie van schadelijke stoffen kan zelfs
met 5 tot 10 % worden
teruggebracht. Overigens
merken de onderzoekers
wel op dat telekommunicatie maar n van de
vele facetten is die de
omvang van het verkeer
bepalen. Toch zijn deze
effekten beslist niet verwaarloosbaar.
Figuur 2. De SuperScalar-architektuur kombineert de voordelen

van RISC-processoren met die van CISC-processoren. Niet voor
niets noemt men dit "The next stap after RISC".
genchips mede afhankelijk zijn
van hun snelheid, kunnen verschillenden type door elkaar gebruikt worden. Het blok van 4
Gigabyte kan opgedeeld worden
in 16 verschillende blokken met
ieder hun eigen specifikatie.
Niet alleen snelheden, maar
ook protokollen (burst-mode of
pipeline) kunnen onafhankelijk
gekozen worden.
Al deze funkties worden mogelijk gemaakt door zo'n 600.000
transistoren die op iets meer
dan 1 cm2 zijn ondergebracht.
De chip is zo ontworpen dat in
korte tijd nieuwe modulen, zoals een floating-point-processor, aan de chip kunnen worden
toegevoegd. Welke uitbreidingen in de toekomst aan de chip
toegevoegd gaan worden, hangt
af van de marktontwikkelingen.
Een komplete ontwikkelomgeving

Een processor introduceren kan
vrijwel iedereen, de kans dat
zo'n processor echt suksesvol
wordt is echter afhankelijk van
ISDN-telefoon
genormeerd
Aan een lange periode van onenigheid tussen de verschillende
Europese fabrikanten van telekommunikatie-produkten is een
einde gekomen. Er is eindelijk
een norm vastgelegd voor de digitale telefoon die onderdeel
wordt van het ISDN-systeem.
Met een min of meer Salomonsoordeel heeft de ETSI
(European Telecommunications
Standards Institute) een einde
gemaakt aan de voortslepende
diskussie die verdere panEuropese ontwikkelingen blokkeerde.
Normering is voor het ISDNprojekt van levensbelang omdat
meerdere faktoren. Ondersteuning van de fabrikant is van levensbelang. Er moet software

zijn, bestaande uit compilers en
debuggers. Verder is het belangrijk dat er een goede ondersteu-
Conventional
andere hardware. Voor de

i960CA is de 27960 beschikbaar, een burst-mode-EPROM
met een kapaciteit van n megabit, een programmeerbare
adresdekoder (85C508), een
programmeerbare
buscontroller (85C960) en een
LAN-coprocessor (82596CA).
Voor de software-ontwikkelaar
is een C-compiler beschikbaar
die de kode optimaliseert voor
deze processor, samen met een
makro-assembler en een speciaal evaluatieboard. Om vooraf
te kunnen voorspellen wat de
prestaties van een systeem zijn
(afhankelijk van bijvoorbeeld
de toegangstijd van de gebruikte geheugens) is een speciaal simulatieprogramma beschikbaar.
(EA-727)
SuperScalar
Memory
Memory
Instruction
Cache
Instruction
Cache
1 1
DE
DECODE DE
.1 .1
EXECUTE T
Instruction
decode/sequencer
Decode I Dec..
Figuur 3. Een blik op het inwendige van de i960CA. In totaal

zitten 600.000 transistoren op een oppervlakte van iets meer dan
1 cm2.
zonder een hechte samenwerking tussen de verschillende nationale PTT's en industrien

maar beperkt gebruik gemaakt
kan worden van de mogelijkheden die dit digitale kommunikatienetwerk mogelijk maakt.
Ook het kosteneffektief produceren van randapparatuur is alleen maar mogelijk indien alle
landen dezelfde normen en regels gebruiken. Zonder deze
normering zou de totale investering van 550 miljoen ECU die
in dit projekt zit, aanzienlijk
minder rendement hebben opgeleverd. De genomen besluiten
stemmen helemaal overeen met
de wensen van de Europese
Commissie, die een goede samenwerking wenst tussen de industrie en de normalisatie-
instituten.
Voor de ETSI heeft deze normering nog een ander belangrijk effekt. Met haar beslissing
heeft de ETSI in n keer bewezen in staat te zijn bindende
voorschriften te ontwikkelen en
deze aan alle belangrijke partijen op te leggen. Dankzij de nu
van de grond gekomen normering kan nu snel en effektief een
begin gemaakt worden aan het
ontwikkelen van de Europese
digitale telefoon. ETSI is ongeveer een jaar geleden opgericht
door de CEPT. De CEPT
(European Conference of Posts
and Telecommunications) is een
samenwerkingsverband van alle
Europese PTT's.
(EA-713)
elektuur
oktober 1989
30
SCIENTO TD-PAKKET:
De werkzaamheden van
uw Technische Dienst
eenvoudig PC-gestuurd!
Een gebruiksvriendelijk en flexibel PC-programma, af te
stemmen op Uw bedrijfssituatie, organiseert de onderhouds-,
service- en reparatiewerkzaamheden. Slaat alle relevante
informatie op, geeft overzichten van periodiek onderhoud,
print de reparatiebonnen, berekent de kosten en faktureert
desgewenst.
Er zijn modules voor
directe reparaties
preventief
onderhoud
managementinformatie
fakturatie
AMPLIMO
LEVERT UIT VOORRAAD
VERSTERKERMODULES
RINGKERNTRAFO'S
KANT- EN KLAAR
GARANTIE: 1 JAAR!
Eindversterkers: 15W, 30W, 60W, 120W,
en 180W sinus.
Hoge kwaliteiten, lage prijzen, bijv.
30W kost slechts f 69,
Alle zijn meervoudig beveiligd.
Uitstekende geluidskwaliteit.
MOSFET eindversterkermodules voor
de allerbeste geluidskwaliteit.
Voedingen: met I.L.P. ringkerntrafo.
Dit zijn de meeste verkochte komplete
versterker-modules in Nederland!
Vanaf 3500,excl BTW.
Deze nieuwe ringkerntrafo's bieden

veel voordelen t.o.v. de oude
rechthoekige blikpakkettrafo's:
GEWICHT + HOOGTE gehalveerd.
MAGN. STROOIVELD veel kleiner, dus
min. brominduktie.
NULLASTSTROOM zeer laag.
SNEL te monteren: slechts 1 bout.
HOGE betrouwbaarheid, want I.L.P
gebruikt prima materialen.
UIT VOORRAAD: meer dan 180 types
van 15 tot 1000 VA.
LAGE prijzen, bijv. 30 + 30 V 5A kos
slechts f 99,.
Nieuw: Speciale gitaar-voorversterker met veel regelmogelijkheden in

kant-en-klare module, met Hammond nagalm.
Met duidelijke Nederlandstalige handleiding.

Speldenmakerstraat 10c
5232 BG 's-Hertogenbosch
Tel. 073-424055
fax 073-426370
Verkrijgbaar bij meer dan 100 winkels in

Nederland. Meer gegevens worden op
aanvraag gratis toegezonden. Bel even:
AMPLIMO
AMINJMODALIv/h I L P NEDJ
VOSSENBRINKINEG 1, 7491 DA DELDEN
TEL 05407-62024. FAX C5407-93132
ESCORT MULTIMETERS
PRESTEREN MEER VOOR MINDER...
Topkwaliteit voor bijzonder aantrekkelijke
prijzen. Dat is Escort. Een compleet programma
instrumenten in benchtop en hand-held
modellen.
- Digitale multimeters 31/2, 41/2 digits
- Generatoren tot 2 MHz
- Counters tot 1,3 GHz
- Componententesters
- Ampretang tot 1000 Ampre
- Logic probes
Volledige informatie zenden wij u graag.
AIR PARTS ELECTRONICS

Postbus 255, 2400 AG Alphen a /d Rijn, Te1.01720-43221*
Av. Huart Hamoir 1, B34 Brussel 1030, Tel. 02-2416460"
DE TOEKOMST IN ELEKTRONICA
li
Atari lonkt naar
professionele markt
volstrekt ondenkbaar dat men

voor zo'n zeven- tot achtduizend gulden een computer te
kopen waarop het industrile
besturingssysteem UNIX probleemloos kan draaien.
7ivee nieuwe modellen gentroduceerd
Nieuw ST-model
Los van de introduktie van de
Atari TT is er ook nog een enhanced versie van de bekende
ST op de markt gebracht. De
Atari STE komt tegemoet aan
de wensen van de muzikanten
die de Atari ST al lang als hun
machine geadopteerd hebben.
Dankzij de nieuwe geluids-chip
is de kwaliteit van de intern opgewekte klanken vergelijkbaar
met die van CD. Muziek maken
met de Atari blijft dus niet meer
beperkt tot alleen maar MIDIkodes verzenden. Ook het maken van een kwalitatief
hoogstaande sampler is dankzij
Onder regie van Joop van de Ende en met de nodige

tamtam kondigde mister Atari (Jack Tramiel) himself op
de Atari-beurs in Dsseldorf twee splinternieuwe
computer-systemen aan die de harten van menig
computer-gebruiker veel sneller laten kloppen. De Atari
TT en STE zijn twee nieuwe telgen uit Atari's zeer
suksesvolle computer-familie.
Zoals we al eerder in Elektuur
vermeld hebben, is Atari fanatiek bezig om zijn grip op de
computer-markt verder op te
voeren. Het sukses van de Commodore Amiga is de Ataridirektie een doorn in het oog.
Omdat Europa voor Atari de
belangrijkste markt is, is het
niet verwonderlijk dat introdukties van nieuwe systemen in
Europa plaats vinden. Ditmaal
had Dsseldorf de eer. De nieuwe Atari TT is een krachtige
computer, vooral bedoeld voor
semi-professionele toepassingen. De TT is opgebouwd rond
een met 16 MHz geklokte
Motorola 68030 en is 100 Wo
kompatibel met de bestaand STfamilie. Voor de gebruikers
heeft dit als voordeel dat in
principe de bestaande biblioteek met software gewoon
bruikbaar blijft en dat men direkt gebruik kan maken van de
nieuwe rekenkapaciteit. Daarnaast zullen nieuwe applikaties
ontwikkeld worden om ook de
nieuwe mogelijkheden van de
hardware, zoals de VME-bus
(A24, D16) en de SCSI-interface te benutten. Het interne
geheugen is afhankelijk van de
gebruikte geheugenchips 2, 8 of
26 Mbyte groot. Hierdoor kan
probleemloos UNIX op het

systeem gemplementeerd worden en is het systeem geschikt
voor de professionele markt.
Ook XWINDOWS, die ook op
de Atari ATW (het transputerwerkstation) te vinden is, zal op
deze machine ondersteund worden. . De grafische mogelijkheden van deze computer zijn
vergelijkbaar met de VGAgraphics van de PC-familie.
Hoewel Atari niet de intentie
heeft gerenormeerde leveranciers van werkstations zoals
Sun en Apollo het leven moeilijk te maken (de marketing filosofie laat dat niet toe), moet
gezegd worden dat de mogelijkheden van deze computer het
verschil met een industrieel
werkstation bijzonder klein
maken. Hier zien we een ontwikkeling die vergelijkbaar is
met de gang van zaken bij de
Acorn Archimedes-familie. Fabrikanten uit de home-computer-markt schuiven in een ras
tempo door naar de professionele markt zonder de prijzen
van deze markt aan te nemen.
Een interessante ontwikkeling
waar vooral de konsument (industrieel of partikulier) alleen
maar blij mee kan zijn. Immers, tot voor kort was het
Foto I. De Atari TT, een computer die in eerste instantie vooral

op de (semi)-professionele markt suksesvol zal zijn.
elektuur
oktober 1989
waarmee iedereen op welke lokatie dan ook zijn favoriete

game kan spelen. Het gebruikte
LCD-kleurenscherm is vergelijkbaar met de LCD-schermen
die tegenwoordig in de portable
LCD-kleurentelevisies van bijvoorbeeld Casio en Philips worden gebruikt. Het scherm heeft
ongeveer de omvang van een
3.5"-diskette en kent maar
liefst 4096 kleuren. Dankzij de
ingebouwde back-lighting is het
beeld onder de meest extreme
omstandigheden goed af te lezen. Om de games zo attraktief
mogelijk te laten zijn, heeft
men vier bijzonder goede geluidskanalen ingebouwd. Samen met de drie-dimensionale
weergave op het LCD zorgt dit
Foto 2. Sam Tramiel met zijn nieuwe troetelkind, de nieuwe

Atari video-game met een LC-kleurendisplay. Voorlopig is hij
nog maar zeer beperkt leverbaar.
hardware-ontwikkeling
deze
mogelijk geworden. Tenslotte
is, om het spelen van spellen op
deze machine aantrekkelijker te
maken, het kleurenpalet uitgebreid naar 4096 kleuren.
De video-games komen weer
terug
Dat de video-games nog steeds
een belangrijke markt zijn,
heeft men proefondervindelijk
moeten ontdekken. De populariteit van computers zoals de
Commodore Amiga tonen aan
dat voor het priv-gebruik van
computers spelletjes nog steeds
een belangrijk argument zijn
om een computer te kopen.
Omdat de konkurrentie snel het
terrein verovert waarop Atari
groot geworden is, heeft men
een krachtig antwoord gezocht
en gevonden. Sam Tramiel, de
president van Atari, toonde vol
trots en bijzonder zelfverzekerd
de nieuwe Atari video-gamemachine aan die de markt in
zijn ogen gaat veroveren. Een
kompakt apparaatje met ingeLCD-kleurenscherm
bouwd
voor zeer realistische spelletjes.

Maximaal acht spelers kunnen
gelijktijdig van de machine gebruik maken en voor de besturing van het apparaat zorgt een
ingebouwde microprocessor uit
de 68000-familie, die werkt met
een klokfrekwentie van
16 MHz. Pikant detail bij dit
apparaat: het ontwikkelsysteem
dat wordt gebruikt voor het
ontwerpen van games is een
Commodore Amiga!
Omdat het nog minimaal een
half jaar gaat duren voordat de
produktie grote aantallen van
deze machines gaat leveren, zijn
er voorlopig maar drie verkooppunten op de wereld waar deze
machine te koop is. Een daarvan is de taxfree-shop op Schiphol. De twee andere verkooppunten zijn de Amerikaanse
luchthavens in New York en
Washington. Een grootschalige
introduktie staat voor medio
1990 op het programma. De
prijs van dit produkt is in de
Verenigde Staten op dit moment slechts 150 dollar.
(EA-725)
VOGELS BRENGT MET DYNATEK

DE VERBETERING IN BEELD
Dynatek
Oscilloscopen
60 MHz
40 MHz
20 MHz
De top in prijs/prestatie
Drie jaar garantie
Nederlandse gebruiksaanwijzing
Prijs 20 MHz Model 8020
f 1.3985.
inclusief 2 omschakelbare probes

en inclusief B.T.W.
OSCILLOSCOPEN NIEUWS: OPZIENBAREND IN PRIJS EN PRESTATIE!

Met de nieuwe 8000 serie Dynatek oscilloscopen brengt Vogels voor de scoopgebruiker een aanzienlijke verbetering: in beeld n binnen uw bereik. Opzienbarend nieuws, in prijs en prestatie!
De serie bestaat uit 3 modellen: 60 MHz, 40 MHz en 20 MHz. Zonder uitzondering krachtige
Over Vogels
De Vogels Groep is met een veelzijdig produkten- en dienstenpakket

actief op zowel de industrile, educatieve als consumentenmarkt. Een
bundeling van specialismen, waartoe zowel testen meetapparatuur,
produktieplaatsinrichtingen voor de
elektrotechnische industrie, als vlerkplaatsinnchtingen voor de elektronische en elektrotechnische industrie
behoren. Daarbij vormen de kennis,
kunde en ervaring van de onderscheiden werkmaatschappijen een
geheel, dat aanzienlijk meer is dan
de som van de afzonderlijke delen.
Dit komt onder andere tot uiting in
de bij uitstek klantgerichte benadering, het compromisloze kwaliteitsniveau, de altijd vergelijkbaar interessante prijsstelling en de complete service.
apparaten, alle modellen met een variabele had-off voor het stabiel weergeven van complexe pulstreinen en videosignalen. Met standaard een uitgang van CH1, bijvoorbeeld voor het aansluiten van
een frequentieteller. De 40 MHz en 60 MHz modellen zijn voorzien van een delay-sweep. Perfectie
in techniek en de top in prijs/prestatie verhouding. Compromisloos van kwaliteit, voor drie jaar
gegarandeerd. Vergezeld van een uitgebreid gebruikers- en servicehandboek, inclusief Nederlandse
gebruiksaanwijzing. Haal nu de uitvoerige folder bij uw dealer of vraag hem aan bij Vogels.
Dan heeft u de verbetering snel in beeld!
Hondsruglaan 93,
5628 DB Eindhoven.
Tel. 040-415547
gePs.
ell
100 km naadloze
glasvezelkabel
Sinds kort zijn de Filippijnse eilanden Cebu en Negros, die
Philips heeft met de
Amerikaanse onderneming SUN Microsystems

Inc een overeenkomst
gesloten inzake het ontwerpen en op de markt
brengen van de 32 bit
RISC-processoren die gebasseerd zijn op de
Sparc-technologie van
SUN. De divisie components van Philips zal deze
processoren gaan gebruiken en toepassen in geavanceerde gegevensverwerkende systemen in de
industrie, de telekommunicatie en de konsumentenelektronica.
Het Ministerie van Defensie en Alcatel Nederland

B.V. hebben op 20 juli jl.
een kontrakt ondertekend
voor de levering van een
elektronisch berichtendistributiesysteem aan de
Koninklijke Land- en
Luchtmacht. Hiermee is
een bedrag van f 22 miljoen gemoeid.
PTT Telecom en MediMatica hebben besloten
hun krachten te bundelen
om te komen tot een gezamenlijk landelijk kommunikatienetwerk voor de
gezondheidszorg. Het
netwerk is met name bedoeld voor elektronische

kommunikatie tussen huisartsen, medisch specialisten, apothekers, ziekenhuizen, laboratoria, verzekeraars, enz. Via het netwerk kunnen met een PC
en een modem berichten
worden verzonden, zoals
recepten, uitslagen van
laboratoriumonderzoeken
en verwijsberichten.
zo'n 100 kilometer van elkaar

verwijderd liggen, door een
glasvezelkabel die amper een
vinger dik is met elkaar verbonden. Het is de langste glasvezelkabel uit n enkel stuk die zonder dat er een tussenversterker
gebruikt wordt deze lengte kan
overbruggen. Langs twee haardunne glasvezels, waarvan de
kabel er vier bevat, kunnen
1920 telefoongesprekken gelijktijdig uitgevoerd worden. Eventueel kunnen over deze vezels
ook televisieprogramma's verzonden worden. De kwaliteitsbewaking bij de fabrikage van
deze 100 kilometer kabel (omdat deze in n keer getrokken
moest worden ) stelde de technici voor flinke problemen. De
kabel is door Siemens geproduceerd in de Westduitse plaats
Neustadt en de produktietijd
bedroeg maar liefst vijf dagen
waarbij de produktielijn 24 uur
per dag aktief was.
Computer
assisteert
tandarts
Vullen via beeldscherm
Dat de greep van de computer
op het maatschappelijke leven
steeds groter wordt, is
langzamerhand voor iedereen
wel duidelijk. Binnenkort
zullen we zelfs in de
tandartspraktijk een computer
aantreffen. Deze computer is
dan niet bestemd voor het
beheren van het patintenbestand, maar assisteert bij
het prepareren van keramische
vullingen.
Voor het leggen van de kabel op

de zeebodem is gebruik gemaakt van een speciaal daarvoor ontwikkeld voertuig. Dit
voertuig kan vanaf een boot
waarop het bedienend personeel aanwezig is op afstand bediend worden. Het voertuig
graaft in de zeebodem een sleuf
waarin de kabel komt te liggen.
Door de stroming van het water
spoelt de sleuf na het leggen
van de kabel in korte tijd weer
dicht. Door de apparatuur op
de boot worden tijdens het leggen van de kabel verschillende
meetgegevens automatisch verwerkt en geregistreerd. Omdat
de gebruikte glasvezelkabel uit
n stuk bestaat en geen versterkers bevat, was het leggen van
de kabel een karwei dat relatief
snel uitgevoerd kon worden.
Het koncept dat gebruikt is bij
het ontwikkelen en leggen van
deze verbinding, maakt het leggen van een kabelverbinding tot
een verantwoord alternatief
voor de bekende straalverbinding.
(EA-712)
Het klinkt bijna ongeloofwaardig maar het is best mogelijk

dat binnenkort in de eerste
tandartspraktijken computersystemen te vinden zullen zijn
die geheel zelfstandig kosmetisch verantwoorde keramische
vullingen produceren. Deze vullingen voor tanden en kiezen
worden gemaakt door uit een
blokje keramisch materiaal een
in- of onlay te produceren die
precies in de uitgeboorde ruimte van de beschadigde tand of
kies past. De bekende amalgaam-, goud- of kunststofvullingen zouden daarmee in principe kunnen vervallen.
Ook zonder de computer kan
men nu ook al keramische vullingen produceren, maar daarvoor is de hulp van een tand-
Ultrakust heeft een nieuwe kleurenfolder uitgebracht met gedetailleerde

informatie over kontaktloos meten van temperaturen (infrarood). Voor
nadere inlichtingen: Multitechnic B.V., dhr. B. Willems, tel. 030-287855.
Zo zou de tandartspraktijk er binnenkort uit kunnen zien.

Naast de bekende gereedschappen is er ook een computergestuurd freesmachientje aanwezig dat pasklare keramische vullingen kan vervaardigen.
elektuur
oktober 1989
Een speciaal bootje wordt gebruikt om de kabel in de zeebodem te leggen. Tijdens het
leggen worden verschillende
meetgegevens van de kabel
automatisch verzameld en geregistreerd. (foto Siemens)
technisch laboratorium noodzakelijk. Na het maken van een

afdruk van de uitgeboorde tand
of kies en het aanbrengen van
een noodvulling dient de patint een tweede maal de tandarts te bezoeken voor het aanbrengen van de door het laboratorium gemaakte definitieve keramische vulling. Daarmee is
deze manier van vullen in de
praktijk te tijdrovend en dus te
kostbaar.
Dankzij de toepassing van een
freesmacomputer-gestuurd
chientje, is het snel en eenvoudig mogelijk in de tandartspraktijk de benodigde pasklare
keramische vulling te vervaardigen. Met behulp van een optische scanner wordt een opname
gemaakt van de uitgeboorde
tand of kies. Na enkele frakties
van een sekonde verschijnt er
een vergrote, ruimtelijke weergave van de tand of kies op het
scherm. Op deze afbeelding
kan de tandarts de kontouren
van de gewenste vulling aangeven. De in het computersysteem ingebouwde freesmachine vervaardigt dan onder
kontrole van de computer de
vulling, die alleen nog door de
tandarts hoeft te worden ingezet.
Deze nieuwe techniek, die
onder de naam "Cerec" door
Siemens op de markt wordt gebracht, is ontwikkeld door dr.
51-mann en dr. Brandestini
van de Universiteit van ZUrich.
(EA-709)
Snel, precies
en prettig
werken met
Layo1 is een flexibel, in de praktijk ontwikkeld,
tekenprogramma voor printplaten dat door steeds
meer professionele ontwerpers wordt gebruikt n
geprezen. Niet verwonderlijk, want Layol
Junior/Standard heeft nogal wat in huis...
Vrij tekenen, passen en meten op het scherm in
mm of inch (resolutie 0,0198 mm of 1/280 inch).
Uitgebreide en nog verder uit te breiden databank
met standaard componenten.
Real time rubberbanding: bij verplaatsing in een
window worden de printsporen meegetrokken.
Mogelijkheden voor SMD-printontwerp en SMDcomponenten bibliotheek.
16 Standaardeilandjes (0,9 - 6,7 mm), 7 lijndiameters (0,32 - 4,13 mm).
16 Lagen beschikbaar (15 met autorouter), die
apart en in elke combinatie zichtbaar gemaakt of
geplot kunnen worden.
Pure fotosimulatie op het beeldscherm dankzij
een razendsnelle EGA/VEGA screendriver.
Duidelijk, eenvoudig en snel in de omgang door
werken configuratiemenu's en muisbesturing.
Output naar penplotter, matrixprinter, fotoplotter,
ponsband (EIA/ISO), tape, disk of boormachine.
En nog veel meer!
Layol Plus(Junior) voegt daar nog meer aan toe:
+ Inlezen van een netlist en componentlist uit
de meest populaire schema tekenpakketten.
+ Uitgebreide autorouter op basis van ratsnest.
+Controle op verbindingen tijdens het ontwerpen, waardoor minimale kans op fouten.
+ Krachtige functies met volledig behoud van
vrijheid en ruim baan voor uw inzicht, vakmanschap en creativiteit.
Layo1 Junior (5.000 coCrdiontwerp)
f 795,-/Bfrs. 15.000
Layo1 Standard (30.000 ooi:wd./ontwerp)
f 2490,-/Bfrs. 47.000
Layo1 Plus Junior (5.000 coiirdlontwerp)
1495,-/Bfrs. 28.000
Layo1 Plus (25.000 cordlontwerp)
f 4490,-/Bfrs. 84.000
Niet goed, geld terug (bij retourzending in 2 weken).

Ontdek zelf 't gemak en de kracht van Layo 1...
vraag documentatie of bestel het Layol demo-pakket..
rCAD
Systems Corporation
OFFICIEEL DEALER
Volledige software support en updating.
Baas Elektronika bv, Rijksstraatweg 42, 328 LW Numansdorp,

Nederland, telefoon 01865-4211, fax 01865-3480.
NIEUW: Jacops, Onze Lievevrouwestraat 5, B-2800 Mechelen,
Belgi, telefoon 015-415189
Alle prijzen exclusief btw.
Ei
Markt konsumentenelektronica groeit
gestaag
De Nederlandse konsument tast nog steeds flink in de
buidel als het gaat om investeringen in
konsumentenelektronica. Kleuren-TV's, audio-torens,
CD-spelers, videorecorders etcetera, ze gaan nog steeds,
als we de fabrikanten mogen geloven, als warme broodjes
over de toonbank.
Dit jaar wordt in de sektor konsumentenbestedingen een omzetstijging van zo'n 4 tot 5 %
tot ruim 282 miljard gulden verwacht. De omzet in de sektor
konsumentenelektronica zal dit
jaar uitkomen op zo'n 4 miljard
gulden. Door het ontbreken van
grote evenementen zoals Olympische Spelen en de Europese of
wereldkampioenschappen voetbal is de omzetontwikkeling dit
jaar iets minder goed dan in
1988. Voor de fabrikanten is dit
verder geen enkel probleem, het
is slechts een kleine rimpel in
een periode waarin goed gehandeld wordt. Overigens blijkt
ook de goede zomer een negatieve uitwerking te hebben op
de omzetontwikkeling; volgens
de heer Van de Vlis (direkteur
van Philips Nederland) gaat de
oude handelswijsheid "vrouwtjes bloot, handel dood" ook
anno 1989 nog steeds op.
CD populair in Nederland
Extra eigenschappen in apparaten blijken in Nederland populair te zijn. In maar liefst 40 %
van de gezinnen zal eind dit

jaar een kleurentelevisie met
teletekst-funktie staan.
Een andere bijzonder snelle
groeier is de CD-speler. Philips
denkt dat dit jaar een penetratiegraad van 46 Wo bereikt zal
worden. Daarmee loopt Nederland voor op bijna alle andere
landen in de wereld. Alleen in
Japan is de penetratie nog hoger, circa 60 Wo. Deze hoge penetratie wordt daar vooral bereikt door de gigantische populariteit van de portable CDspeler (Discman). Ook voor
Nederland wordt nog een flinke
groei verwacht in de handel van
portable CD-spelers, waardoor
ook hier de penetratie nog snel
zal toenemen. Zo zal de portable CD-speler ook in de auto
snel populair worden. Dankzij
een handige adapter kan de
CD-speler direkt op iedere
autoradio met een ingebouwde
aangesloten
cassetterecorder
worden. De adapter past in de
cassette-sleuf en geeft het van
de CD-speler afkomstige signaal direkt door aan de weergavekop. Voor de voeding kan de
De portable CD-speler zal snel populair worden en de penetratie

van de CD-speler aanzienlijk opvoeren. Hij kan eigenlijk overal
gebruikt worden, in de auto, in de trein en thuis in de hifiinstallatie. Dit nieuwe Philips-exemplaar is voorzien van een afstandsbediening en een beschermende behuizing.
elektuur
oktober 1989
aansluiting van de sigareaansteker gebruikt worden.

CD-Video
Hoewel de konsument goed bekend is met het nieuwe medium
CD-Video (53 Wo van de Nederlanders weet een exakte omschrijving van dit produkt te geven) is de penetratie een jaar na
de introduktie nog erg laag.
Een flinke uitbreiding van het
software-aanbod en de verwachte introduktie van CDVideo-spelers door andere fabrikanten moeten de markt
voor dit audio/video-systeem
flink in beweging brengen. Een
verdere ontwikkeling wordt dan
ook op korte termijn verwacht.
In Japan en de Verenigde Staten
is de belangstelling voor CDVideo in ieder geval bijzonder
groot. In deze twee landen is
het software-aanbod namelijk
trastrijker en heeft daardoor

minder last van omgevingslicht.
Voorheen plaatste men een
donkere ruit voor de beeldbuis
om het kontrast te verhogen.
Dit werkt best goed, maar het
heeft als belangrijk nadeel dat
er extra (storende) reflekties
ontstaan. Bij de black-linebeeldbuis heeft men een donkere glassoort gebruikt. Deze
donkere glassoort werkt kontrastverhogend, maar heeft als
nadeel dat de beeldbuis minder
helder wordt. Er moet daarom
meer licht opgewekt worden in
de beeldbuis. Extra licht kan
men opwekken door een grotere
straalstroom te gebruiken en de
hoogspanning in de beeldbuis
op te voeren. Grotere hoog-
Een nieuwe kleurentelevisie uit het Philips-programma. In dit

toestel is al gebruik gemaakt van de nieuwe kontrastrijke blackline-beeldbuis.
veel groter, omdat de voorganger van de CD-Video, de VLP,
in deze landen ook al bijzonder
suksesvol is geweest.
De nieuwste telg uit de CDfamilie is de CD-interaktief. De
CD-I is inmiddels zo ver uitontwikkeld dat vanaf september dit
jaar de eerste CD-I-systemen
geleverd worden aan professionele en institutionele gebruikers. Een grootschalige introduktie op de konsumentenmarkt kan men op zijn vroegst
in 1991 verwachten.
Televisiebeeldbuizen toch weer
beter
Ondanks de eerste introduktie
van kleuren LC-displays als vervanger van een kleurenbeeldbuis, wordt nog steeds flink
genvesteerd in deze buizen.
Een nieuw type beeldbuis dat
Philips heeft ontwikkeld,
draagt de naam black-line. Een
black-line-beeldbuis is door
zijn konstruktie veel kon-
spanning en hogere straalstromen resulteren echter in een

grotere warmte-ontwikkeling in
de beeldbuis. De schaduwmaskers die in iedere kleurenbeeldbuis zitten, dissiperen ongeveer
80 Wo van de energie die in de
beeldbuis wordt opgewekt.
Doordat het schaduwmasker
opgewarmd wordt, treedt er een
vervorming van dit masker op,
waardoor konvergentiefouten
ontstaan. In de nieuwe blackline-beeldbuizen is een nieuw
materiaal voor het schaduwmasker gebruikt: invar. Invar is
een legering van nikkel en ijzer
en heeft een kleinere temperatuurkofficint. Konvergentiefouten treden dus niet meer op.
De nieuwe beeldbuizen hebben
een hogere anodespanning en
een 50% grotere straalstroom.
Daardoor is de helderheid ondanks het donker glas hetzelfde, maar is het kontrast aanzienlijk hoger.
(EA-722)
elektuur
oktober 1989
36
LEADER GENERATOR
* Breed frekwentiebereik
0,002 Hz - 2MHz (8 bereiken)
Interfacekaarten
voor uw PC, XT of AT.
Voor meten of besturen, analoog of digitaal. Ook diverse

software leverbaar zoals: Lotus Measure, DADiSP, LabDAS,
Unkelscope, Snapshot, LabTech, Turbo-Pascal drivers.
AM - modulatie: 0% - 95%,
externe modulatie en
draaggolf onderdrukking
' Lage vervorming: <0,5%

Uitgangsspanning: 20Vpp
5 verschillende golfvormen
Uitgangsimpedantie: 50S1-5./0
Ingebouwde sweepmogelijkheid
(lineair of logaritmisch)
* Leader LFG - 1300 f 1489,00 exkl.btw
Sweep rate: 20mS - 5S
Bel of schrijf voor meer informatie

POSTBUS 9299 3506 GG UTRECHT
TEL. 030-611 855 FAX. 030-623464
Filialen in Apeldoorn, Arnhem, Eindhoven,
Enschede, Haarlem, Utrecht en Zwolle.
Computer Engineering Roosendaal

Postbus 258
4700 AG Roosendaal
Tel. 01650 - 5 74 17
Fax: 01650 - 6 21 51
Elektroniks
LOC CAL DEVICES, Ne-
(E)PROM/PLD PROGRAMMEREN
..
1IIIIIIII illill+1
,
--goi ,to
ifd#
---//
,,,, is. lgo

+4 40,
LOGICAL DEVICES produceert een complete lijn produkten voor het

programmeren van EEPROMs, EPROMs, PROMs, MICROs, EPLDs en PLDs.
Tevens ultraviolet wissers in verschillende maten en soorten, alsmede CUPL
ontwikkelsoftware voor PLDs. Met welk type u ook komt: LOGICAL DEVICES
kan het programmeren.
LOGICAL DEVICES levert een ongevenaarde support voor zeer redelijke
prijzen.
Uiteraard zijn LOGICAL DEVICES programmers gekwalificeerd door de
IC-fabrikanten.
Bel of schrijf voor inlichtingen, catalogus of demonstraties naar:
IDEA/mx
ALLPRO Programmeert elk denkbaar IC, nu en later.

PROMPRO Universele EPROMprogrammer voor vele typen.
PALPRO Universele programmer
alleen voor PLDs.
SHOOTER Low-cost programmer
alleen voor EPROMs.
HUSKY Low-cost gang/setprogrammer voor EPROM, MICRO
en PLD.
GANGPRO Familie van produktieprogrammers voor vele typen en
combinaties.
UNIPRO Pin-bed in-circuit proSpecifieke soft- en hardware configuraties mogelijk.
CUPL Ontwikkelsoftware voor
PLDs.
ERASERS Vele soorten en maten.
Tel. 030 - 20 29 24 - Fax 030 - 21 01 06

Dorpsstraat 74 - 3732 HK De Bilt - Telex 47825
EI
AGENDA
28 september t/m 6 oktober 1989 "Efficiency
Beurs 89", vakbeurs over
kantoor- en informatietechniek. Inl.: RAIGebouw BV., Amsterdam,
tel. 020-5491212.
7 oktober 1989 "Landelijke dag Big Ben Club",
een grote bijeenkomst
voor de gebruikers van
Acorn Computers. De bijeenkomst wordt georganiseerd door de Big Ben
Club in dorpsgemeenschapshuis "Gelre's
End", Maasdijk 1 te
Hedel. Inl. dhr. H. Linsen,
Gommerskerspel 24,
Nieuwe-Vennep, tel.
070-438895.
7 oktober 1989 "TItreffen", een grote bijeenkomst georganiseerd door
de gebruikersgroep van
Texas lnstrunnents computers. De bijeenkomst
wordt gehouden in "Het
Kolpinghuis", Snnetiusstraat 1, Nijmegen. Inl.:
Commissie Introduktie
Voorlichting p/a Lekstraat
38, Apeldoorn, tel. 055331391.
13 t/m 17 november
1989 "Componic 89",
vakbeurs op het gebied
van elektronica komponenten in het Parc d'Expositions te Parijs. Inl.:
Stichting ter bevordering
van de Franse vakbeurzen, Keizersgracht 276,
Amsterdam, tel. 020248670.
13 t/m 17 november
1989 "Elektrotechniek",
vakbeurs voor elektrotechniek in de Koninklijke
Jaarbeurs te Utrecht. Inl.:
Koninklijke Jaarbeurs,
Utrecht, tel. 030-955452.
28 t/m 30 november
1989 "First European
Conference on Satellite
Communications ECSC1" in Mnchen. Inl.: VDEZentralstelle Tagungen,
Frankfurt am Main,
tel. (069)6308-202,
telex 4-12871 vdetz, fax
(069)6308-273.
30 november t/m 2 december 1989 "HCC
Micro Computer-dagen
1989" in de Koninklijke
Jaarbeurs te Utrecht. Inl.:
HCC, Postbus 149, 3990
DC Houten, tel. 0340378788.
Nieuwe
generatie
batterijen
elektuur
oktober 1989
kunnen het in stand houden

van een statisch geheugen in
bijvoorbeeld een computer, televisie of videorecorder zijn.
De fabrikanten van batterijen

blijven bezig met het
ontwikkelen van steeds weer
nieuwe generaties batterijen en
akku's die een steeds grotere
kapaciteit in dezelfde
behuizing mogelijk maken en
bovendien steeds vriendelijker
voor het milieu zijn.
Momenteel is de ontwikkeling
van een oplaadbare
kunststofbatterij afgerond en
werkt men nog driftig aan een
oplaadbare nikkel-hydride-cel
als mogelijke vervanger van de
milieu-onvriendelijke nikkelcadmium-cel.
De nieuwe kunststof batterij is

door Varta en BASF ontwikkeld. Op dit moment wordt
nog naar mogelijke toepassingen gezocht.
De nikkel-hydride-cel maakt
een goede kans om de nikkelcadmium-cel te vervangen. Hij
is milieuvriendelijker en heeft
een hogere energiedichtheid.
De bekende batterijenproducent Varta heeft samen met

BASF een oplaadbare kunststofbatterij ontwikkeld. Deze
akku bevat een lithium-polymeer en heeft een kapaciteit van
5 mAh indien hij met 1 mA
wordt ontladen tot een spanning van 1,7 V. Bij een ontladingsdiepte van 100 Wo kan de
cel in ieder geval 200 keer geladen worden. Van dit type
knoopcel zijn momenteel een
aantal experimentele exemplaren bij potentile klanten uitgezet om te kijken of de industrie
een toepassing voor dit type cel
heeft. Belangrijke toepassingen
Omdat de milieu-lobby steeds

hogere eisen gaat stellen aan de
milieu(on)vriendelijkheid van
batterijen en akku's, is men nu
een nikkel-hydride-akku aan
het ontwikkelen. Deze cel moet
een volwaardige vervanger zijn
van de bekende nikkelcadmium-akku, een cel waaraan aanzienlijke milieubezwaren kleven. Cadmium is immers
een giftig metaal. Voor de fabrikanten heeft het gebruik van
niet giftige batterijen als voordeel dat men minder problemen
heeft om aan de nieuwe milieueisen te voldoen. Een belangrijke eis wordt namelijk dat giftige
grondstoffen uit de afgedankte

apparaten teruggewonnen dienen te worden.
Bovendien hebben deze nieuwe
nikkel-hydride-cellen een hogere energiedichtheid dan de bekende nikkel-cadmium-cellen,
kunnen snel (in n uur) weer
opgeladen worden en zijn zo
degelijk dat ze circa duizend
keer opnieuw opgeladen kunnen worden.
Nog dit jaar zullen de eerste cellen van dit type in apparaten ingebouwd gaan worden; voor de
konsument komen ze in een iets
latere fase beschikbaar.
(EA-695)
Vloeistofpotentiometers
voor
hoekdetektie
der hoge nauwkeurigheid afwijkingen t.o.v. de horizontale

stand kunnen meten. Nauwkeurigheden die met konventionele
waterpassen nooit realiseerbaar
zijn.
elektroden, een grote over het

hele oppervlak en twee kleine
aan de uiteinden. In de glazen
behuizing zit een elektrolytische
vloeistof, die afhankelijk van
de stand van de behuizing de
elektrische weerstand tussen de
elektroden laat variren. De
sensor kan vervolgens in een
brugschakeling worden opgenomen waarop een wisselspanningsbron, met een frekwentie
van 20 tot 20 kHz en een amplitude van 0,5 tot 5 V, wordt aangesloten.
Om de montage en het gebruik
van de sensoren te vereenvoudigen, heeft de fabrikant een serie
behuizingen van geannodiceerd
aluminium op de markt gebracht. Dankzij deze behuizing
is de montage van de verschillende typen sensoren bijzonder
eenvoudig geworden. Er zijn
zelfs behuizingen leverbaar die
een meting in twee loodrecht op
elkaar staande vlakken mogelijk maken (er zijn dan natuurlijk wel twee opnemers noodzakelijk).
(EA-691)
Sinds kort is op de
Nederlandse markt een serie
elektronische opnemers
leverbaar waarmee met een
bijzonder hoge
nauwkeurigheid een hoek
gemeten kan worden. De
opnemers (elektrolytische
inklinatie-sensoren) zijn
feitelijk met vloeistof gevulde
potentiometers waarvan de
weerstandswaarde afhankelijk
is van de stand van de
opnemer t.o.v. het horizontale
vlak.
Inklinatie-sensoren werden tot
nu toe vooral in de lucht- en
ruimtevaart gebruikt. Door de
ontwikkeling in de techniek en
de mogelijkheden en eisen die
deze met zich meebrengt, is de
markt aanzienlijk groter geworden. Sinds kort zijn bijvoorbeeld elektronische waterpassen
op de markt die met een bijzon-
De inklinatie-sensoren van de
Amerikaanse fabrikant Spectron worden geleverd in meetbereiken van 1/2 tot 60 met
een nauwkeurigheid tot ongeveer 0,5070, afhankelijk van het
gekozen type.
De sensoren bestaan uit een glazen behuizing met daarop drie
Inlichtingen: Handels- en ingenieursburo Tasseron B.V., Den

Haag, tel. 070-633279.
elektuur
oktober 1989
38
LOGIC ANALYZER
VOOR ATARI ST
ontwerp:
H.J. Schulz
(W-Duitsland)
digitaal
meten
met de
computer
De Atari ST-familie mag zich al een lange tijd op een

warme belangstelling bij een groot publiek verheugen,
ondanks de populariteit van de IBM en zijn klonen. Dat is
ook heel goed te begrijpen, want voor een redelijke prijs
krijgt men een komplete computer met een perfekt
beeldscherm, waarvoor veel goede en betaalbare
software beschikbaar is. Dat de Atari ST-lijn voor meer
toepassingen dan alleen muziek en DTP geschikt is, blijkt
uit het artikel dat wij hier publiceren.
Eigenschappen hardware:
8 TTL-kanalen
2 MHz sample-frekwentie
32 Kbyte geheugen
omschakelbare sample-frekwentie
externe klok-ingang
1 externe trigger-ingang
trigger-flank omschakelbaar
werkt via DMA-poort
Eigenschappen software:
data wordt na triggering ingelezen
trigger-flank kan gekozen worden
scrollen met verschillende snelheden
met zoom-funktie
cursor-meting mogelijk
samples kunnen op diskette bewaard
worden
Logic analyzers zijn naast de

funktiegenerator, een multimeter en een oscilloskoop een
van de belangrijkste meetinstrumenten in een elektronicalaboratorium. Helaas zijn logic
analyzers kostbare instrumenten en daarom zijn ze voor de
meeste amateurs niet betaalbaar. Toch is een logic analyzer bij het bouwen van en meten aan digitale schakelingen
onontbeerlijk. Met behulp van
de hard- en software uit dit artikel krijgt de amateur een leuk
en betaalbaar meetinstrument
ter beschikking dat in een
groot aantal gevallen een kostbare logic analyzer goed kan
vervangen.
Op een computer zijn logic

analyzers eenvoudiger te realiseren dan digitale oscilloskopen. Het signaal dat met een
logic analyzer gemeten wordt,
kan in principe namelijk direkt
door de computer verwerkt
worden. Logic analyzers lezen
namelijk digitale TTL- of
CMOS-signalen in en maken
deze op een beeldscherm
zichtbaar.
Met een vaste klokfrekwentie
wordt een aantal digitale signalen bemonsterd (gewoonlijk
zijn dat 16, 32 of 64 signalen tegelijk), die samen op het
beeldscherm gezet worden.
Goede en snelle professionele
logic analyzers bemonsteren
39
5V
1
.11.15.1.1212
IC 10
7805
C5
N13 1N14
[ 6'S
FF2
330n
100n
94kb2g
C)
K1
113
K2
O
DIR
DO
0
0
Al
D5
A6
D7
FF1,FF2 = IC1= 74HCT74

N1...N6 =1C2=74HCT04
N7...N10 = IC3 = 74HCT32
N11...N14=1C4= 74HCT86
Emnimffl
Eal EEN
00
IPJ111(7.0
7-
4MHd
13
7
IC5 01 6
74HCT 02
5
4040 03
3
04
2
Q5
4
Q6
C2
7-5,
03
D4 5
US 6 O
D6 7
oln
DI
DAGE
11
19
10
00
DO
01
18 DO
D
DACK
3 0I
Dd
Dl
17 02
Q2 IC8 02
03
5 03 74HCT 03
15
14 D4
04 374 D4
7 D5
6
DS
05
13 D6
12
D6
06
8 D7
7
D7
X7
D5
06
07
1
CLK
SELECT
D
3
3
5V
5V
14
(1)
105
1C7
IC6 IC8
de signalen om de 1 of 2 ns.
Voor minder professionele toepassingen zijn lagere bemonsteringsfrekwenties vaak
ook voldoende.
De logic analyzer
De logic analyzer die we in dit
artikel publiceren, is bijzonder
eenvoudig van opzet. Het
meeste werk wordt verricht
door de software die in dit geval kant en klaar geleverd
wordt. De hardware die op een
kompakt printje is ondergebracht, is alleen nodig om de
gemeten signalen veilig en verantwoord de computer binnen
te loodsen. Aan de hand van
het schema uit figuur 1 zullen
we de werking van de logic
analyzer nader bestuderen.
Op de print zitten twee konnektoren, namelijk Kl (die de
interface met de DMA-ingang
van de computer verbindt) en
K2 (die wordt gebruikt om de 8
te meten lijnen met de schakeling te verbinden). Verder zijn
er nog een externe triggeringang en een externe klokingang.
DMA is de afkorting voor Di-
RIA
SELECT
DRQ
1610
160 10
(2
.5V
d 6
en1L
L> cExT ic9
Al
FF1
= D
on
R/1
74
16
9
OC
tt
TRIL
1C1
IC2
IC3
W4
29
CLK
VEE 04
7
IS
11
Figuur 1. Het
komplete schema van de logic analyzer.
De schakeling
is bijzonder
eenvoudig van
opzet omdat de
computer zorgt
voor het verzamelen en verwerken van de
data.
D2
e
IC6
74HCT
12
x' 4051 x
1
04
5
X5
2
RST
D7
19
00
14 X1
1 x2
02 3
D3
136
A7
<3
01
ol V_
D5
BS 13
12 D6
1 07
7 A5
D6
Cl
1C7 Ell J
82 74HCT 62
A3 245 83
B4
A4
0
O
I 0
DO 1
DO
BO
AO
elektuur
oktober 1989
r10
1 0
.1
.
E x T7,4c1E2,
ir,
a
1:17,r0 19
11
14
rect Memory Access. Via een

DMA-bus heeft men dan ook
rechtstreeks toegang tot het
computer-geheugen, zodat het
dataverkeer tussen het geheugen en het op de bus aangesloten apparaat in een razendsnel tempo kan verlopen.
De DMA-bus van de computer
wordt door de fabrikant meestal gebruikt om daarop externe
hardware aan te sluiten die met
een hoge snelheid data met de
computer kan uitwisselen.
Hierbij gingen de ontwerpers
van Atari in principe uit van externe disk-drives, netwerken en
harde schijven. Onze schakeling maakt ook gebruik van
deze DMA-interface. In figuur 2
is te zien welke signalen op
welke aansluiting van de DMApoort te vinden zijn en in welke richting het data-transport
op elke lijn verloopt. Alle inen uitgangen zijn TTL-kompatibel.
Met behulp van de DMA-bus
worden data tussen de aangesloten randapparatuur en de
computer via een vast protokol
uitgewisseld. De 8 databits
worden verzonden via de lijnen DO tot en met D7. De data-
890126 - 11
bus is bidirektioneel en daarom kunnen we vanuit de computer ook data verzenden naar
de logic analyzer. In de analyzer is een register ingebouwd
(IC8, een 74HCT374), waarmee
we een aantal funkties van de
logic analyzer kunnen besturen.
Links in het schema zien we de
klokoscillator die werkt met
een 4-MHz-kristal. Deler IC5
genereert uit het kloksignaal
van 4 MHz frekwenties van
2 MHz, 1 MHz, 500 kHz,
250 kHz, 125 kHz, 62,5 kHz en
31,25 kHz. Afhankelijk van de
data op de ingangen A, B en C
van multiplexer IC6 wordt n
van deze ingangsfrekwenties
doorgeschakeld naar de Xuitgang van dit IC. Het is ook
mogelijk het signaal op de externe klokingang CLK door te
koppelen naar de X-uitgang.
Met behulp van die CLKingang is het mogelijk iedere
willekeurige klokfrekwentie
die lager is dan 2 MHz te gebruiken.
Links zien we het vakje gemerkt QUIT. De funktie hiervan
zal duidelijk zijn, hiermee verlaten we het programma.
Onderdelenlijst
Weerstanden:
R1,R2 = 2k2
R3,R4 = 10 k
R5...R12 = 10 M
Kondensatoren:
C1,C2 = 68 p
C3 = 180 p
C4 = 330 n
C5 = 100 n
Halfgeleiders:
IC1 = 74HCT74
IC2 = 74HCT04
IC3 = 74HCT32
IC4 = 74HCT86
IC5 = 74HCT4040
IC6 = 74HCT4051
IC7 = 75HCT245
IC8 = 74HCT374
IC9 = 74121
IC10 = 7805
Diversen:
X1 = 4-MHz-kristal
K1 = 20-polige printkonnektor
K2 = 8-polige printheader
D19-konnektor (mate)
behuizing, bijv. Heddic
Profi-Gehause
print EPS 890126
(zie ook pag. 6)
software ESS 110
(zie ook pag. 6)
elektuur
oktober 1989
40
Figuur 2. De
signalen op de
DMA-konnektor
die voor deze
schakeling gebruikt is. Dankzij de DMAinterface kan
de computer
bijzonder snel
gegevens met
de schakeling
uitwisselen.
Figuur 3. Een
afdruk van het
beeldscherm.
Alle funkties
kunnen eenvoudig met de
muis bediend
worden.
Het signaal op de X-uitgang

van de multiplexer gaat naar
de B-ingang van IC9, een monostabiele multivibrator. Zodra
de IRQ-lijn laag is, wordt iedere klokpuls uit de multiplexer via IC9 omgezet in een
DMA-request-puls (DRQ) voor
de computer. Op zijn beurt zal
de computer aan de schakeling
terugmelden dat hij de data via
de DMA-bus kan verwerken
door de DMA-aknowledge-lijn
(DACIC) aktief te maken.
Als de DMA-aknowledge-lijn aktief is en de DMA-bus in de
lees-mode staat, wordt de uitgang van poort N7 laag. Hierdoor wordt bus-buffer IC7 vrij
gegeven via zijn U-ingang. De
data op konnektor K2 verschijnen door het doorschakelen
van IC7 direkt op konnektor Kl
en kunnen nu door de computer worden ingelezen. IC7
zorgt nu wel nog voor een veilige verbinding tussen de
computer-bus en de te testen
schakeling.
De triggering
Evenals bij een gewone oscilloskoop is ook bij metingen met
een logic analyzer een juiste
triggering van groot belang. De
hier beschreven logic analyzer
wordt via een externe triggerpuls getriggerd. Met behulp
van de software kunnen we
kiezen of dat gebeurt met een
positieve of negatieve flank. De
Q6-uitgang van IC8 is daartoe
verbonden met een van de ingangen van EXOR-poort Nll.
Door de al dan niet inverterende werking van Nll wordt bepaald of de flipflop reageert op
de positieve of negatieve flanken van de trigger-pulsen. Als
de positieve flank van de
trigger-puls flipflop FF1 bereikt, wordt deze geset en dat
blijft zo totdat FF1 via de Q7uitgang weer gereset wordt.
Op de externe trigger-ingang
kan heel eenvoudig de triggerschakeling uit de onlangs verschenen Halfgeleidergids aangesloten worden. Deze triggerschakeling maakt het mogelijk
te bepalen bij welke bitkombinatie de logic analyzer gaat beginnen met het inlezen van de
samples. Zodra de woordverge-
Data 0
1
Data 1
2
Data 2
3
4 4-- Data 3
5 4--- Data 4
Data 5
6
Data 6
7
111---- Data 7
9 ---- Chip Select
10 4 Interrupt Request
Ground
11
Reset
12
Ground
13
Acknowledge
14 15
Ground
16
Al
Ground
17
Read/Write
18
19
Data Request
cr)
Bij iedere volgende klokpuls

zal bovenstaande cyclus zich
weer herhalen en kan het volgende byte door de computer
ingelezen worden. Daarmee is
ook direkt duidelijk dat de gekozen klokfrekwentie de bemonste ringsfrekwe ntie bepaalt.
0
-J
890126-12
3
LOGIC AHRLYSER
ij
,
CH2 _ 1 1
CH
;r
th !
CH5
vi,a
CH1
L.
r
1
CH6 Ir-CH7
CH8
COUNTER:
DI_::
DUIT
TRIWER:
SAVE ;1
POS
LORD
HEG
TIMEEFfSEISTEI=A
I,
0.5us
lus
Zus
dus
Bus
16us
32us
EXT
+00100 +00100
MRGNI,IER:
1
1
X1
X2
X8
. SAMPLE
I
<<<
>>>
890126.13
lijker op de te testen lijnen de

gewenste bitkombinatie aantreft, wordt een trigger-puls gegeven en start het bemonsteren
van de datalijnen. Als de buffer
helemaal volgeschreven is, zet
de computer de analyzer stop
en kunnen de gemeten signalen op het beeldscherm getoond worden.
De software
Tot nu toe hebben we ons
vooral bezig gehouden met de
hardware. In dit projekt is de
software waarschijnlijk nog belangrijker dan de hardware. De
hele presentatie van de meetresultaten is een aangelegenheid van een programma dat
via de ESS (zie pag. 6) besteld
kan worden. Nadat het programma gestart is, zien we een
beeldscherm dat grofweg in
twee blokken opgedeeld is. In
figuur 3 is het komplete beeldscherm afgedrukt. Het bovenste gedeelte zorgt voor de
weergave van de meetgegevens terwijl het onderste deel
voor de besturing van de
weergave-eenheid moet zorgen. Op het beeldscherm is
duidelijk te zien bij welke ingang de meetresultaten horen.
Het is natuurlijk absoluut niet
noodzakelijk alle acht de ingangen te gebruiken. De niet
gebruikte ingangen blijven
door de aanwezige pull-upweerstanden keurig hoog en
verschijnen ook als zodanig op
het beeldscherm.
Onder het label DISK treffen
we twee vakjes aan. SAVE
wordt gebruikt om het datablok dat door de logic analyzer
verzameld is vanuit het geheugen naar diskette weg te schrijven. Met LOAD kan het omgekeerde gebeuren. Een bestand
dat op diskette staat, wordt
door het programma opgevraagd en kan dan opnieuw
bekeken en geanalyseerd worden.
De trigger-funktie is al uitvoerig besproken. Met behulp van
de vakjes POS en NEG kunnen
we kiezen voor een triggering
op de positieve of de negatieve
flank van het trigger-signaal.
De funktie TIMEBASE/STEP is
waarschijnlijk ook wel duide-
41
lijk. Hiermee wordt de samplefrekwentie gekozen waarmee
het signaal op de ingangen
door de computer wordt ingelezen. Feitelijk bepalen we met
deze acht keuzen welke klokfrekwentie door de multiplexer
wordt doorgeschakeld.
De funktie MAGNIFIER is weer
een pure software-aangelegenheid. Deze funktie bepaalt namelijk hoe groot de gemeten
pulsen op het beeldscherm
verschijnen. Hoe hoger de vergrotingsfaktor, des te breder
worden de pulsen op het
beeldscherm afgebeeld.
De funktie SAMPLE geeft de
trigger-ingang vrij; op de
eerste gedetekteerde triggerflank zal de schakeling beginnen met het inlezen van de
samples.
De zes vakjes rechts onder in
het beeld zijn bestemd voor
het verplaatsen van de cursor.
Dankzij de daarboven zichtbare
dubbele teller is eenvoudig de
tijd tussen twee gebeurtenissen te meten.
De hier gegeven beschrijving
van de software is weliswaar
erg beperkt, maar het programma is heel gebruikersvriendelijk en na er even mee
gespeeld te hebben, weet u
precies hoe alles werkt.
Terug naar de
soldeerbout
Hoewel de software bij dit projekt belangrijk is, moet ook de
soldeerbout enige tijd gebruikt
worden. In figuur 4 is de komponentenopstelling en koperlayout te zien van de print die
voor deze schakeling ontworpen is. Het opbouwen van deze

betrekkelijk eenvoudige schakeling met weinig kritische
komponenten zal ook voor minder ervaren hobbyisten geen
probleem zijn.
Breng eerst de draadbruggen,
konnektoren en printpennen
aan. Vervolgens kunnen alle
weerstanden, kondensatoren
en IC's op de print gesoldeerd
worden. In principe hoeven er
geen IC-voetjes gebruikt te
worden, als u tenminste een
beetje goed kunt solderen.
Omdat het stroomverbruik gering is, hoeft IC10 niet van een
koellichaam voorzien te wor-
den. Als alle komponenten op

de print zitten en de hele zaak
nog eens op eventuele fouten
gekontroleerd is, kan de schakeling met de computer verbonden worden.
Omdat op de print voor Kl een
20-polige bandkabel-konnektor
is gebruikt, moet nog een verloopsnoertje worden gemaakt
naar de door de Atari gebruikte D19-konnektor. In het schema is duidelijk te zien welke
signalen van konnektor Kl met
welke punten van de Atarikonnektor moeten worden verbonden.
Indien alles zorgvuldig gedaan
wordt, kunnen er eigenlijk
geen fouten ontstaan.
Voor de netvoeding kan het
beste een kant en klare
lichtnet-adapter gebruikt worden die een spanning van circa 9 volt afgeeft.
Als alles getest is en naar behoren blijkt te funktioneren,
kan de schakeling in een kompakte behuizing ondergebracht
worden.
Als u vaker moet meten aan digitale schakelingen, dan zult u
er snel achter komen dat deze
schakeling een goedkope maar
toch uitstekende en onmisbare
hulp is.
(890126)
elektuur
oktober 1989
Figuur 4. De
koper-layout en
komponentenopstelling van
de print voor
de logic analyzer. Dankzij
deze print is
een probleemloze opbouw
mogelijk.
Figuur 5. Een
foto van de
triggerschakeling zoals die onlangs
in de Halfgeleidergids stond.
Deze hulpschakeling maakt
de logic analyzer nog krachtiger.
elektuur
oktober 1989
42
CD-KWALITEITSMETER
Toen de elektronica-industrie een paar jaar geleden de
CD als nieuwe geluidsdrager op de konsumentenmarkt
introduceerde werd met name de ongevoeligheid voor
fouten als een sterke kant van dit medium genoemd. In
de praktijk blijken de meeste fouten op een CD ook
vrijwel volledig en niet hoorbaar gekorrigeerd te worden
door de elektronica in de CD-speler. Toch is het belangrijk zuinig met CD's om te gaan, want een teveel aan
krassen e.d. is op den duur toch funest. De schakeling uit
dit artikel geeft een goede indikatie van de kwaliteit van
het oppervlak en de metalliserings/aag van een CD.
hoe gaaf
zijn uw
CD's?
Op een CD staat een muziekstuk in de vorm van een gigantische hoeveelheid digitale
informatie. Omdat de ontwerpers van de CD veel aandacht
hebben besteed aan het toevoegen van redundantie in de
digitale kodering, is het met
behulp van komplexe elektronica mogelijk veel fouten (die
bij het aflezen van de CD ontdekt worden) te herstellen. De
luisteraar hoort in de praktijk
niets van deze foutkorrektie.
Toch is het belangrijk dat uw
CD's in een optimale konditie
worden gehouden en zo min
mogelijk fouten bevatten. Op
een bepaald moment zal de
grens van de foutkorrektie worden overschreden en dan gaat
een CD net zo slecht klinken
als een grammofoonplaat met
krassen. Er gaat tenslotte niets
boven de originele informatie
zonder fouten.
De CD-kwaliteitsmeter uit dit
artikel is een 4-digit-teller die
kan tellen van 0 tot 9999. De
schakeling kan worden aangesloten op elke CD-speler
Met een Philips-IC-set van de
tweede en derde generatie,
aangezien daarbij enige goed
toegankelijke foutdetektie-

43
elektuur
oktober 1989
CD- loopwerk
La er
Foto
detekto
-W-
2
Track
egeling Voeding /4
Fokus-ing
regel
Discmotor regeling
DRAM
16K o4
BB
Bill
DI-D4 GND LO LM
HF in
h T -r TTT
FE FE lag LPF Beq Bqc GChf 5Clf
DE T --T
TDA5708
Fotodiodesignaal-processor
UDD DEC UBB
+5V
REI RE2 RD Si DODS TL SC

L
z
-5V
HFO
4
5V
1
.5 V-5V
I I TT
UDD UBB Uref 144 REI RE 2 4
80-83 /
RE
DAC
TDA5709
RE lag
Radiaalfout
R E dig
p,044444,
Cd
_L _L _L J_ 1
IIIII
INT
besturings
processor
51V J_
Loi
3
12 4 -12
8/ 41
AS Al 1 CAS RAS R f w
D1-D4
UDD +5 V
HEI
USS
1
SAA7210
.5V -5V -15V
Ufifi
B
el (1)-1
Decoder
PD/OC 1-1_1a
II
HFD
MUTE
511 .17V. -17V.
QRA
XTAL 2
1
CEFM
ODA
16
SCAB
27
OCL
DEEM
3
SDAB
TDA1542
CRI
CLAB
DAAS
Audio-filter
19
SWAB/ E FAB
10
SSM
WSAB XTAL I
25
+5V
/6
I Tss SCAB XSYS
AOL AOR
U00 U SDAB
SCK
ATSB
CLAB
DAAG
DABD
DATA TDA1541
Stereo EFAB
DIA-omzetter
MUSB
CLBD
BCK
WSAB
AGNE)
WSBD WS
UDD 0001 ,D132 1 DGND
SAA7220
%IN
_1441 1 -SV
Digitaal
L_
filter
.5V -15 V
TEST
DOOM
X OUT
Etedienenidisplay
gstoetsen
Foutkorrektie in
een CD-speler
De laser die de CD aftast, levert een HF-signaal waaruit de
digitale informatie wordt gewonnen. In het blokschema
SS
hoofdtelefoon
uitgang
Audio-signaal
+170)
digitaal
audio-signaal
r
Dekoder -elektronica
Servo - elektronica
uitgangen aanwezig zijn. De teller wordt verbonden met een

foutdetektie-uitgang van het
laserbesturings- en foutkorrektie-systeem van de CDspeler. Op de teller wordt dan
weergegeven hoe vaak de
laser een kras heeft gezien of
een gaatje in de metalliseringslaag van de CD. Hoe vaker
de foutkorrektie moet ingrijpen, des te hoger wordt de tellerstand. Naarmate de tellerstand hoger wordt kunnen
we stellen dat de mechanische
kwaliteit van de CD slechter is.
50 5V
van een CD-speler dat staat afgebeeld in figuur 1 (een

Philips CD-speler van de tweede generatie) zien we dat de
versterking van dit HF-signaal
n van de taken is van de
TDA5708. Dit IC zorgt verder
ook nog voor de besturing en
fokussering van de laser. Indien in het HF-signaal ernstige
afwijkingen gedetekteerd worden, geeft de TDA5708 een
foutmelding naar het navolgende dekoderings-IC. Dit signaal
zorgt er voor dat de foutkorrektie van de CD-speler in werking komt en deze probeert de
fouten dan te herstellen. Verder zorgt de TDA5708 er voor
dat de putjes die op de CD
staan op de juiste manier worden gelezen. Er kunnen namelijk door kleine variaties in het
toerental of door toleranties bij
de produktie van de CD afwijkingen in de afmetingen van
7291667.4
de putjes gekonstateerd worden. De TDA5708 korrigeert de

aftasting zodanig dat de putjes
zo korrekt mogelijk worden gelezen. Het kan voorkomen dat
er fouten in het uitlezen ontstaan door een niet geheel
juiste loopwerk-sturing. Dat is
dan echter een fout van de CDspeler zelf (bijvoorbeeld een
goedkoop of slecht afgeregeld
loopwerk); deze missers worden in het algemeen ook niet
opgenomen in het door de
TDA5708 geleverde foutsignaal.
Het HF-uitgangssignaal van de
TDA5708 moet nog een groot
aantal bewerkingen ondergaan
voordat het een kant en klaar
audiosignaal is. Voor de omvorming van het HF-signaal tot een
audio-signaal zijn in het blokschema vier IC's gebruikt. Dat
zijn de SAA7210, SAA7220 alsmede de TDA1541 en TDA1542.
Voor de dekodering en fouten-
Figuur 1. Het
komplete blokschema van de
elektronica in
een CD-speler
met Philips-IC's
uit de tweede
en derde genera tie.
elektuur
oktober 1989
44
waarden op een slimme manier
te interpoleren. Pas als dat ook
niet meer lukt, wordt de analoge audio-uitgang afgeschakeld
en hoort u dus tijdelijk niets
meer uit de luidsprekers komen.
In principe zou het bijzonder
interessant zijn als we konden
tellen hoe vaak de foutkorrektieschakeling in werking is getreden, maar bij de huidige
IC's is dat door de hoge integratiegraad niet meer mogelijk.
Als we kijken welke foutdetektie-signalen wel bereikbaar zijn in de CD-speler, dan
komen we al snel uit bij de
HFD-uitgang (High Frequency
Detector) van de TDA5708 (bij
sommige Philips-spelers is
overigens geen TDA5708 aanwezig, maar kunt u in het schema toch wel ergens een HFDsignaal vinden). Deze uitgang
wordt aktief zodra het afgegeven signaal van de laserontvangdiode flink afneemt. Met
andere woorden: flinke fouten
op de CD veroorzaken een
puls op deze uitgang. Daarmee
is de HFD-uitgang een interessant punt om onze foutenteller
op aan te sluiten. Zoals we in
het begin van dit artikel al hebben verteld, wordt het HFDsignaal gebruikt om de
korrektie wordt alleen de

SAA7210 gebruikt, de SAA7220
bevat het oversampling-filter en
een interpolatiegedeelte voor
fouten die de 7210 niet kan korrigeren. Voor de CD-kwaliteitsmeter zijn alleen deze twee
IC's belangrijk.
De SAA7210 zorgt voor een
foutkorrektie op basis van de
Cross-Interleaved ReedSolomon Code (CIRC), zoals
die door Philips en Sony voor
het CD-formaat is vastgelegd.
Maximaal 4000 achtereenvolgende bits kunnen met behulp
van deze methode gekorrigeerd worden. Door interpolatie is zelfs rekonstruktie mogelijk van 12300 opeenvolgende
bits! Dit betekent in de praktijk
dat alle kleine fouten, bijvoorbeeld kleine storingen in het
digitale patroon door foutjes in
de produktie, door dit IC gekorrigeerd worden. De
SAA7210 maakt gebruik van
een statische RAM als buffer
om de data op te slaan en te
korrigeren. Is korrektie niet
meer mogelijk, dan volgt een
eenvoudige interpolatie. Als
ook deze niet meer mogelijk
is, wordt een seintje gegeven
naar de SAA7220 die nog de
mogelijkheid heeft om maximaal 8 opeenvolgende data-
Figuur 2. Het
schema van de
CD-kwaliteitsmeter De
schakeling
blinkt uit door
zijn eenvoud.
SAA7210 mee te delen dat er

een fout aan komt die gekorrigeerd moet worden. Hoe de
CD-kwaliteitsmeter op deze
HFD-uitgang moet worden aangesloten, vertellen we verderop bij de opbouw en test.
De teller, een
toonbeeld van
eenvoud
In figuur 2 hebben we het
schema afgedrukt van de komplete CD-kwaliteitsmeter. De
hele schakeling is kompakt gebleven en bevat slechts zes
IC's. Vier common-anode displays zijn aangesloten op
display-drivers van het type
74LS247. Dit type display-driver
heeft ripple-blanking en geeft
bovendien de cijfers 6 en 9 op
een nette manier weer. Er zijn
namelijk veel display-drivers
waarbij wordt bezuinigd op het
gebruikte aantal segmenten,
waardoor de 6 lijkt op een b
en de negen op een q. Het nadeel van de 74LS247 is wel dat
hij geen ingebouwd register
bevat, waardoor een eventuele
multiplexing komplex wordt.
Wij hebben het multiplexen
4.
LD1
8
31
CA CA
3
81
CA CA
LD2
8
31
CA CA
LD3
LD4
~1
Mig
IC1
cl
106
I_1
abcdef
6 41 2
Ri j
10
1_1
abcdef 9
7 6 4 2 11 9
R81I1111
13112 11 10 9 15 14
liEd f
1 2 4 8 LT
7
2 6 3
RST
7
CLK
CLK
1C2 iffiRso 4
74LS247
1 2 4 8 LT
7 1 2 6
11 12 13 14
5 6
C;
IC5a
10 9 15 14
5 RBI
6 4 21 11 9
RST
15
1C3 W/RBO 4
74LS247
RBI
IC4 W/RBO 4
74LS247
1 2 4 8 LT
7
2 6
11 12 13 14
3 4 5 6
C; 0
1 2 4 8 LT
7
2 6 31
10
IC5b CLK
CLK
13112 11 10 9 151141
a bEdf
ibEdf
5 IW
10
1 IR28
R22I
13 12 11 10 9 15
IC6a
CLK
CLK
00n
abcde
6 4 2 11 9 10
IJL "I y IJ11821
bEai
RBI IC1 E/REK3 4

74LS247
1_1
abcdef 9
10
3 8
CA CA
10
IC6b
CLK a--Ad (MUSB, MUTS)

CLK ,
RST
15
R(RFT))
RST
7
R29
R1...R28 = 33052
LD1...L06 = HD1133
IC5, IC6 = 4518
0
890131-12
45
van de displays laten vervallen,
wat als bijkomend voordeel
heeft dat ook minder stoorsignalen worden opgewekt. De
maximale stroomopname van
het display wordt bereikt bij
het weergeven van vier achten
en bedraagt dan 4 x 7 x 10 mA =
280 mA. Indien gebruik wordt
gemaakt van displays met een
nog hoger rendement, kan de
segmentstroom een flink stuk
worden teruggebracht. Dit kan
door de weerstanden R1 tot en
met R28 te vervangen door
hoogohmiger exemplaren van
bijvoorbeeld 1 k52.
De Q-uitgangen van de tellers
(IC5 en IC6) gaan direkt naar
de display-drivers die voorzien
zijn van een open-kollektoruitgang. Vermeldenswaard is
verder ook nog dat de displaydrivers zo met elkaar doorverbonden zijn dat de leadingzero's onderdrukt worden. Het
getal "0000" wordt dus met
n enkele "0" op het display
weergegeven.
De tellerschakeling heeft drie
ingangsklemmen. En daarvan
is de massa-klem en het aansluiten daarvan zal nooit een
probleem opleveren. Gewoon
doorverbinden met een massapunt in de buurt van de
SAA7210 of 7220 in de CDspeler. Op aansluitklem A moet
het mute-signaal aangesloten
worden dat in iedere CDspeler aanwezig is. Dit mutesignaal blokkeert de uitgang
van een CD-speler tijdens het
verplaatsen van de laser. Hierdoor worden ongewenste geluiden die op zo'n moment ontstaan voor de luisteraar onderdrukt. Dit mute-signaal wordt in
de CD-kwaliteitsmeter gebruikt
om de ingang van de teller te
blokkeren tijdens het transporteren van de laser, zodat daardoor ontstane leesfouten geen
invloed hebben op de stand
van de teller. Op de B-ingang
moeten de pulsen komen te
staan die we gaan tellen.
Wij hebben het prototype van
de CD-kwaliteitsmeter aangesloten op het HFD-signaal
dat op een van de pennen van
de SAA7210 staat. Iedere keer
als op deze lijn een puls verschijnt terwijl het mute-signaal
inaktief is, wordt de tellerstand
met n verhoogd. Er is dan
een fout gesignaleerd.
Van de tellers die we in deze
schakeling gebruikt hebben,
zitten er twee in n IC, de
4518. Door de Q3-uitgang
steeds door te verbinden met
de clk-ingang van de volgende
teller, kunnen de vier tellers
eenvoudig in serie geschakeld
worden. Maximaal kunnen
door de vier gebruikte tellers
9999 pulsen geteld worden.
een waarde die in de praktijk

volgens onze ervaringen zelden overschreden zal worden.
Rest ons nog te melden dat
met behulp van druktoets Sl de
teller weer op nul gezet kan
worden. Dit is vooral handig als
meerdere CD's achter elkaar
getest worden. Het sluiten van
de druktoets zorgt er namelijk
voor dat de reset-ingang van
alle vier de tellers hoog gemaakt wordt. Een automatische
reset bij het inschakelen van
de voeding wordt bereikt door
over Sl een kondensator van
100 n te plaatsen.
elektuur
oktober 1989
Onderdelenlijst
Weerstanden:
R1 ...R28 =
330 0...1 k
R29 = 100 k
Kondensatoren:
Cl = 100n
Halfgeleiders:
1C1...IC4 =
74LS247
IC5,1C6 = 4518
LD1...LD4 =
HD1131
Diversen:
S1 = druktoets
1 x maak
print EPS 890131
(zie ook pag. 6)
De opbouw
Voor de CD-kwaliteitsmeter is
een kompakte en overzichtelijke print ontworpen. In figuur 3
zijn de komponentenopstelling
en de koper-layout afgebeeld.
De print is zo ontworpen dat
het display-gedeelte haaks op
de rest van de print gemonteerd kan worden. Op de print
is duidelijk te zien op welke
plaats deze doorgeknipt of gezaagd kan worden. De foto
uit figuur 4 toont hoe de
display-print met behulp van
wat kleine stukjes draad met
de hoofdprint verbonden kan
worden. Wie de teller bovenin
de CD-speler wil bouwen, die
Figuur 3. De
komponentenopstelling en
koper-layout
van de print
die voor de
foutenteller ontworpen is. Met
behulp van een
fijne zaag kan
de display-print
verwijderd
worden van de
rest van de
schakeling.
elektuur
oktober 1989
46
Figuur 4. Een
foto van het opgebouwde
prototype van
de CDkwaliteitsmeter.
Goed is te zien
dat het displaygedeelte haaks
op de rest van
de print gemonteerd is.
Figuur 5. De
aansluitgegevens van de
SAA 7210.
hoeft de print natuurlijk niet

door te zagen.
Alle komponenten vinden op
de print een plaatsje. Hoewel
de displays direkt op de print
gesoldeerd kunnen worden, is
hierbij toch enige voorzichtigheid geboden. LED-displays
zijn namelijk bijzonder gevoelig voor oververhitting. Daarom
is het best zinvol deze displays
in een IC-voetje te plaatsen.
Alle vier de displays passen in
n 40-pens IC-voet.
Vind het juiste

punt
Na het opbouwen van de schakeling komt het moment dat de
CD-kwaliteitsmeter op de CDspeler moet worden aangesloten. Tijdens het ontwerpen van
de CD-foutenmeter hebben we
veelvuldig gebruik gemaakt
van een CD-speler waarin de
in het begin genoemde chipset aanwezig was. Oudere CDspelers van Philips of CD-
A7 1 1
VOO
391 WSAB
A3
A2
73 CLAB
Al 1e7
371 DAAB
AO
36 EFAB
A4
17
6-
35 SCAB
SDAB
A5 ; 7
A6
RAS
331 SWAB/SSM
321 DEEM
31 1 OCL
SAA7210
MUTE 11
TC:1 ORA
D2 12
29 1 ODATA
D1 113
29 CRI
03 .14
27 1 CEFM
CAS 15
D4
MSC
XTA L2
16
17
r-18
r--
XTAL 1
119
Vss
20
26 1 HFD
21]
HFI
24 1 FB
231
r ,ef
221 PD/OC
211 NBB
290131.13
spelers van konkurrerende fabrikanten kunnen gebruik maken van andere chips of zelfs
diskreet opgebouwde schakelingen. Aan de hand van de in
dit artikel verstrekte informatie
moet het mogelijk zijn om met
de service-dokumentatie van
de desbetreffende CD-speler
in de hand een bruikbaar signaal te vinden. Zit in de CDspeler de SAA7210, dan is het
karwei snel geklaard. In figuur
5 hebben we de pen-layout van
dit IC afgedrukt. De massa is
te vinden op pen 20, het
MUTE-signaal op pen 11 en het
HFD-signaal op pen 26. Zit er
ook een SAA7220 in de speler,
dan is MUTE van de 7210 gewoonlijk niet aangesloten. In
dat geval moet u gebruik maken van pen 23 (MUSB) van de
7220.
Het is ook mogelijk om de teller aan te sluiten op een ander
foutsignaal, namelijk EFAB (Error Flag, pen 36 van de
SAA7210). Dit signaal geeft aan
wanneer korrektie en interpolatie door de SAA7210 geen 100%
korrekt signaal meer levert en
een eventueel aanwezige
SAA7220 moet gaan interpoleren. Met dit signaal kunt u meten of de informatie naar de
D/A-omzetters exakt overeenkomt met het oorspronkelijke
signaal op de CD. Moet de
SAA72220 in aktie komen, dan
moet de speler een aantal ontbrekende bits "op goed geluk" bij maken. In de praktijk
bleek (bij een CD-speler met
een goede foutkorrektie) dat
een CD die bij het tellen van
HFD meer dan 1000 fouten gaf,
het op de EFAB-uitgang nog tot
0 fouten bracht.
Het maken van een losse voeding hoeft niet al te veel problemen te geven. Indien gebruik gemaakt wordt van hoogrendement-displays, kan de
CD-speler meestal voor de voedingsspanning zorgen. In andere gevallen is een goedkope
gestabiliseerde voeding van
5 V bruikbaar. Een gewone
lichtnet-adapter kan pas gebruikt worden als daar een stabilisator van het type 7805 met
twee ontkoppelkondensatoren
van 100 nF in gemonteerd
wordt.
(890131)
47
elektuur
oktober 1989
COMPUTER-MUIZEN
over muizen die geen kaas lusten
We gaan het noch over aan de computer
verslaafde muizen hebben noch over muizen met
een gestoorde eetlust. De doorgewinterde
computer-gebruiker ziet waarschijnlijk al het beeld
voor zich van een staart van anderhalve meter,
twee of drie drukknoppen en een ergonomisch
gevormd anorganisch lijf Muis staat hier dan ook
voor een invoer-apparaat dat bij vele
gecomputeriseerde toepassingen onontbeerlijk is.
Een muis wordt vooral gebruikt bij grafisch georinteerde programma's, wat
wil zeggen dat deze programma's zijn bedoeld om
plaatjes (tekeningen) te
maken of dat de diverse
funkties van het programma door middel van het
aanwijzen van (symbolische) plaatjes (ikonen)
worden geaktiveerd. De
muis dient dan als elektronisch aanwijsstokje om aan
te wijzen welke funktie
moet worden uitgevoerd of
waar een funktie moet
worden uitgevoerd. Met
een muis gaat dat veel
sneller dan met het klassieke toetsenbord dat immers
ongeveer een eeuw geleden werd uitgevonden om
teksten op papier te zetten
en niet om plaatjes te tekenen.
komt, ziet u gefotografeerd

in figuur 1. Een balletje
wordt door een hulp-asje
tegen twee loodrecht op
elkaar geplaatste asjes gedrukt en door het eigen
gewicht (soms ook door
het hulp-asje) tegen de tafel waarop de muis staat.
De raakvlakken van de kogel en de assen zijn zo
klein dat het balletje nau-
welijks in zijn bewegingen

wordt gehinderd. Er is echter wel zoveel wrijving tussen het balletje en de assen dat de assen gaan
draaien wanneer de beweging respektievelijk een
x- en/of een y-komponent
bevat. Zo wordt op mechanische wijze de bewegingsrichting in een x- en een
y-komponent gesplitst.
De anatomie
Alle muizen hebben met
elkaar gemeen dat op de
een of andere manier de
bewegingen van de muis
worden omgezet in signalen waarmee de computer
overweg kan. Maar om te
beginnen moet natuurlijk
wel eerst de beweging
worden vertaald in een
elektrisch signaal. De methode die het meest voor-
Deze twee komponenten gerepresenteerd door de

verdraaiing van de twee
asjes - gaan we vervolgens omzetten in vier elektrische signalen. Daarvoor
wordt een schijfje op de
assen gemonteerd dat er
ongeveer uitziet zoals in figuur 2 is getekend. Bij het
schijfje zijn twee venstertjes
gemonteerd waar doorheen een lichtsluisje kijkt.
Die venstertjes zijn zo gemonteerd dat wanneer de
ene vol open is, de ander
dat nog maar voor de
helft is. Op deze manier
produceren de lichtsluisjes
bij het draaien van de
schijf twee blokgolven die
90 in fase verschoven
zijn. Hoe die twee ten opzichte van elkaar verschoven zijn, geeft aan in welke
richting de beweging gaat.
Het aantal perioden van
de blokgolf geeft de afstand aan en de frekwentie de snelheid.
Hoe in de twee blokgolven
de richting van de beweging is terug te vinden, verklaren we met behulp van
figuur 3. Het signaal dat
van de ene lichtsluis afkomt noemen we "referentie" en het andere signaal
"richting". Het signaal "referentie bepaalt het moment
waarop we n stap maken in de richting die met
elektuur
oktober 1989
48
Figuur 1. De konstruktie
van een muis die de bewegingen van een balletje
omzet in digitale signalen.
Figuur 2. Het principe van
de in de muis van figuur 1
toegepaste bewegingsopnemer (het meest voorkomende principe).
het signaal richting wordt

aangegeven. Dat moment
valt samen met een van
de flanken van het referentie-signaal. Laten we de
neergaande flank maar
nemen (computer-interrupts reageren meestal
ook op een neergaande
flank). Als we naar figuur
3a kijken dan zien we dat
het signaal "richting" tijdens de neergaande flank
van "referentie" telkens
"hoog" is. Bewegen we
echter de andere kant uit
(figuur 3b) dan is tijdens
de neergaande flank van
"referentie" het signaal
"richting" steeds "laag': In
termen van programmeren
betekent dit dus dat bij de
neergaande flank van "referentie" het getal dat de
positie van de muiskursor
op het scherm weergeeft,
moet worden aangepast
en dat "richting" aangeeft
of het getal met (bijvoorbeeld) 1 moet worden verhoogd of verlaagd. Mocht
tijdens het experimenteren
met muizen overigens blijken dat de muis-kursor niet
met de muis meegaat
maar precies de tegenovergestelde richting uitgaat, dan zijn de signalen
"referentie" en "richting"
onderling verwisseld.
Bovenstaande methode is
de meest voorkomende
manier om de bewegingen
van de muis leesbaar te
maken voor de computer
(nog even afgezien van de
verdere verwerking waar
we het nog over gaan
hebben). Deze muizen zijn
prima geschikt zolang de
gebruiker direkt op het
beeldscherm de bewegingen van de muis kan kontroleren. Er zijn echter ook
toepassingen die een andere techniek vereisen, bijvoorbeeld het kopiren
van tekeningen op papier
naar een tekenprogramma, want dan bepaalt de
tekening de positie waar
de muis naartoe moet en
niet het beeldscherm. Hiervoor worden speciale muizen en een dito ondergrond gebruikt, de zogenaamde digitizers. Muis en
ondergrond staan dwars
door het tekenpapier heen
in draadloos kontakt, waarbij de computer de positie
van het vizier op de muis
ten opzichte van de ondergrond exakt kan bepalen,
onafhankelijk van de bewegingen en de stand van
de muis. Even optillen en
verderop weer neerzetten
maakt dus niets uit. Bij de
muis met het balletje wel,
want daar rolt immers het
balletje niet meer over de
tafel.
Weer een ander systeem
om de beweging van de
muis te meten, is een kombinatie van reflektiesensoren en een speciale
muis-mat met een ruitjespatroon. In zekere zin
werkt deze muis/mat-kombinatie het zelfde als de
schijfjes in de muis met kogelaandrijving. De lichtsluisjes zijn vervangen door reflektiesensoren die het
door de mat gereflekteerde licht detekteren en de
funktie van de schijfjes is
overgenomen door een
mat met een licht/donkerruitjespatroon. Verder werkt
het precies het zelfde. Ook
hier ontstaat weer een
referentie- en een richtingssignaal. Het voordeel van

deze muis is dat er geen
bewegende delen zijn. Een
nadeel is echter dat het
matje schoon en onbeschadigd moet zijn en dat
er niet zomaar een ruitjespatroon gebruikt kan
worden.
De signaaloverdracht
De eenvoudigste methode
is natuurlijk een kabeltje
waar de blokvormige signalen naar de computer
49
elektuur
oktober 1989
referentie
referentie
richting
richting
op (rechts)
Figuur 3. Afhankelijk van

de bewegingsrichting is
het faseverschil tussen de
signalen "referentie" en
"richting" +90 of -90
Figuur 4. Een serile muis
heeft een micro-controller
aan boord. De voeding betrekt de moderne muis direkt (en eigenlijk illegaal)
uit de RS232-interface van
de computer. Doordat de
stroomopname zeer gering
is, heeft dit geen effekt op
de interface.
neer (links)
890063-12a
worden gestuurd voor verdere verwerking. Dat is vrijwel altijd het geval bij
computers die standaard
met een muis-interface zijn
uitgerust. Voor computers
die geen muis-interface
hebben, zijn er twee oplossingen mogelijk: ten eerste
kan er een uitbreidingskaart met een muis-interface worden gemonteerd
waarop de bijbehorende
muis wordt aangesloten
(de zogenaamde busmuizen) en ten tweede
kunnen we gebruik maken
van de zogeheten serile
muizen. Deze laatste muizensoort is uitgerust met
een micro-controller die de
bewegingssignalen van de
muis eerst "voorverteert"
en ze vervolgens via een
RS232-verbinding naar de
computer stuurt. In de
computer zorgt dan een
bijbehorend stukje software

dat de data die via de serile poort is binnengekomen weer wordt omgezet
in een kursorpositie.
Het nieuwste op het gebied van signaaloverdracht bij muizen is de
staartloze muis. In plaats
van een kabeltje zorgt hier
een draadloze (infrarood)verbinding voor de
data-overdracht. Voor de
computer heeft dit echter
geen betekenis het gaat
hier puur om een verandering van de hardware.
De signaalverwerking
De signalen van de muis
worden in de computer
meestal verwerkt door een
"driver". Dit is een stukje
890063.12b
software waarvan alleen

de manier van aanroepen
en de wijze waarop data
worden doorgegeven voor
de programmeur van belang is. Populair gezegd: hij
hoeft alleen maar te weten
welke data er in moet en
welke data als gevolg
daarvan er weer uit komt.
Hoe het verder werkt is onbelangrijk. Wel belangrijk
zijn de mogelijkheden die
de driver te bieden heeft,
want wie de mogelijkheden goed kent kan daar
optimaal gebruik van maken.
Een van de truuks die met
software te regelen zijn, is
een snelheidsafhankelijke
stapgrootte (adaptive resolution control). Een hoge
bewegingssnelheid betekent immers dat er een
grote afstand moet worden
afgelegd. Zodra de bewegingssnelheid boven een
bepaalde waarde komt,
wordt de kursor op het
scherm met grotere stappen verplaats. Het voordeel hiervan is dat de
muisverplaatsing op tafel
bij het overbruggen van
grote afstanden op het
scherm toch klein kan blijven. Deze mogelijkheid is in
te bouwen in de software
die van een muis gebruik
maakt. Er zijn echter ook
muizen die een microcontroller aan boord hebben die dit regelt. Meestal
zijn dat ook serile muizen,
want die hebben toch al
een controller aan boord.
(890063)
elektuur
oktober 1989
50
DOKAKLOK
zichtbare
en
hoorbare
tijdmeting
Tijd is in een doka een belangrijke faktor. Het kontinu

staren naar een klok tijdens het ontwikkelen is echter
lang niet voor iedereen een rustgevende bezigheid, nog
afgezien van het feit dat er in de tussentijd best iets
anders gedaan kan worden. Om te voorkomen dat u
dan de tijd vergeet, geeft deze doka-klok op gezette
tijden piepjes om u er aan te herinneren dat de
ontwikkeltank gekiept moet worden, dat het tijd is voor
de fixeer, enzovoort.
Voor een ontwikkelresultaat
met een konstante kwaliteit
moeten ontwikkeltanks tijdig
gekiept worden en moet er tijdig van bad gewisseld worden.
Een paar sekonden er naast zitten is meestal nog niet zo erg,
maar als het tientallen sekonden worden omdat u met iets
anders bezig bent en even niet
oplet, dan wordt het vervelend.
Vandaar dat we deze doka-klok
van een "wekker" hebben
voorzien een hazeslaapje
tussendoor behoort dus ook tot
de mogelijkheden. De maximale klok-tijd bedraagt 30 minuten, ruim voldoende voor doka-
toepassingen. Om te voorkomen dat de klok een grote aanslag pleegt op de meestal

schaarse ruimte in de doka, is
de schakeling vrij kompakt gehouden. In het blokschema van
figuur 1 vindt u de funkties van
de grootste komponenten terug. Daar komt dan straks nog
wel een schep kleinere komponenten bij, maar die nemen
niet zoveel ruimte in. Opvallend
in het blokschema is de klokgenerator die een 2-Hz-signaal
levert. Daarmee kunnen we u
straks gemakkelijk een keuze
bieden tussen enkele verschillende alarmtonen. De binaire
teller telt met het minst signifikante bit in feite dus halve sekonden. Doordat we dit
laagste bit overslaan en de volgende elf bits gebruiken, ontstaat zo toch een 11-bits teller
die sekonden telt. Die elf bits
worden aangesloten op een
EPROM dat de binair getelde
sekonden vertaalt naar stuursignalen voor een gemultiplext
LED-display. Daarvoor zijn zeven van de acht data-uitgangen
van de EPROM nodig. De
achtste data-uitgang wordt gebruikt voor de besturing van
de alarm-zoemer.
elektuur
oktober 1989
EPROM als
dekoder
EPROM's zijn niet alleen bruikbaar als niet-vluchtig geheugen
in computers. Ze zijn, net als
PAL's, ook prima bruikbaar als
programmeerbare logica. Het
nadeel van EPROM's bij deze
toepassing is dat er veel meer
data in de EPROM geprogrammeerd moeten worden of dat
een relatief groot deel van de
EPROM ongebruikt blijft. De
EPROM heeft echter ook een
voordeel: er zijn meer EPROMprogrammers dan PAL-programmers (nog wel).
In de doka-timer heeft de
EPROM een flink takenpakket
gekregen, waardoor de rest
van de schakeling betrekkelijk
simpel kon blijven. De acht uitgangen van de EPROM worden
gebruikt voor de segmentsturing van de displays en de
sturing van een zoemer. Elke
adresplaats in de EPROM
wordt geprogrammeerd met
een bitpatroon dat precies aangeeft of een segment oplicht of
niet en of er al dan niet een
toon wordt afgegeven door de
zoemer. In tabel 1 hebben we
de bitpatronen voor de cijfers
0...9 op een rijtje gezet. Op
het moment dat de zoemer aan
moet, wordt bij de hexadecimale weergave van deze bitpatronen nog een 80HEx opgeteld
(bit 7 wordt "1"). Hoe deze bitpatronen in de EPROM worden
gezet, toont tabel 2. De funkties
van de adresingangen van de
EPROM (ze vormen de ingangen van de dekoder) worden
dan eveneens duidelijk. Met de
meest signifikante adresingang
(A13) verdelen we de EPROM
in twee blokken. Het ene blok
data zorgt er voor dat elke 30
sekonden een zoemtoon klinkt
(voor het ontwikkelen van
films), terwijl het andere blok
zo is geprogrammeerd dat na
90 sekonden eenmalig "alarm"
wordt gegeven (voor het ontwikkelen van PE-papier). Normaal wordt voor PE-papier 60
sekonden opgegeven (kunt u
meten met om de 30 s een
zoemtoon) maar 90 sekonden
geeft een betere zwarting en
reproduceerbaarheid.
De tijd wordt de EPROM aan-
1
zoeme
binaire
teller
2Hz
EPROM
elke
30s
1-1 1-1 1-1
1:1
na
0 90s
zoemtoon
klok generator
multiplex
1-uit-4-dekoder
894027-1
geboden via de ingangen

A2 ...Al2 als een binair getal
dat het aantal verstreken sekonden weergeeft. Op deze manier selekteert iedere "sekonde" vier bytes waarin de bitpatronen voor de vier zevensegment-displays zijn opgeslagen. Welk bitpatroon op de uitgang wordt gezet, wordt bepaald door AO en Al die zijn
aangesloten op twee signalen
die het multiplexen van de vier
display's besturen. Als we het
nog eens samenvatten, dan
vormt de EPROM dus een
schakeling die de binair gemeten tijd dekodeert naar een gemultiplext zevensegmentsignaal.
De schakeling
Na de grote lijnen van de schakeling en de details over de
EPROM-inhoud wordt het tijd
voor een nadere kijk op het
schema (figuur 2). Zoals elke
tijdafhankelijke schakeling
wordt ook deze schakeling van
een hartritme voorzien door
een klokgenerator die in dit
geval wordt gevormd door IC2.
Dit IC bevat naast de elektronica voor een kristaloscillator
ook nog een 14-bits deler. Met
deze deler delen we de oscillatorfrekwentie door 2'4, zodat
op uitgang Q13 een signaal met
een frekwentie van 2 Hz staat.
Voor het beurtelings aansturen
(multiplexen) van de displays
gebruiken we de signalen van
de uitgangen Q6 en 07. Ieder
display wordt zo 128 maal per
sekonde even aan gezet.
Het 2-Hz-signaal gaat naar de
klok-ingang van de binaire tel-
ler IC1. Dit aan IC2 verwante

IC bevat een 12-bits teller
(=deler) waarmee de verstreken sekonden worden geteld.
Doordat we met een EPROM
(IC4) de mogelijkheid hebben
geschapen om de sekonden
binair te tellen, hebben we voldoende aan dit ene eenvoudige teller-IC het konventionele alternatief zouden acht eenvoudige IC's of enkele komplexere exemplaren zijn. Het
reset-circuit van IC1 heeft drie
ingangen die met Dl...D3 "geOR-d" worden. Via Dl wordt
de teller op nul gezet als resettoets S2 gesloten wordt. Via D2
wordt de teller op nul gezet als
de schakeling met Si wordt uitgezet (eigenlijk een standbytoestand). Via D3 wordt de teller gereset nadat er 1800 sekonden (0...1799) zijn verstreken sinds de laatste reset. Op
dat moment neemt de tellei de
stand 1800 (11100001000BIN) in,
wat door de aanwezigheid van
D4 ...D7 akuut (binnen enkele
nanosekonden) leidt tot het op
Tabel 1.
D7 = "1": zoemer aan

D7 = "0": zoemer uit
Figuur 1. Het
blokschema
van de dokaklok.
Tabel 1. De
data in een
byte van de
EPROM bepalen welk segment van het
display aan
("1') en welk
uit ("0') is, en
of de zoemer
moet waarschuwen (D7 = "1')
dat er weer
een bepaald
tijdsinterval is
verstreken.
elektuur
oktober 1989
El
Tabel 2.
zoemtoon
verstreken tijd
cijfer
adres
(HEM
data
IHEX I
iedere
30 t
0 minuten 0 sekonden
eenheden sekonden
tientallen tekenden
eenheden minuten
tientallen minuten
0000
0001
0002
0003
BF
BF
BF
80
0 minuten 1 sekonde
eenheden tekenden
tientallen sekonden
eenheden minuten
tientallen minuten
0004
06
0005
3F
0006
3F
0007 100
eenheden sekonden
tientallen sekonden
eenheden minuten
tientallen minuten
1068
1069
106A
106B
8F
CF
87
86
eenheden tekenden
tientallen sekonden
eenheden minuten
tientallen minuten
1C18
1C19
1C IA
1C1B
7F
6D
6F
5B
eenheden tekenden
tientallen sekonden
eenheden minuten
tientallen minuten
1C1C
1C1D
1C1E
1C1F
6F
6D
6F
58
IC20
FF
248 bytes leeg

i
eenheden sekonden
tientallen sekonden
eenheden minuten
tientallen minuten
2000
2001
2003
2004
13F
BF
BF
80
1 minuut 30 sekonden
eenheden sekonden
ientallen tekenden
eenheden minuten
tientallen minuten
2168
2169
216A
216B
BF
CF
86
80
eenheden tekenden
tientallen sekonden
eenheden minuten
tientallen minuten
3C1C
3C1D
3C1F
3C1F
6F
6D
6F
5B
3C I 0
FF
3FFF
FF
248 bytes leeg
A13
FF
na 90 s
Tabel 2, De indeling van de

EPROM.
1FFF
Al2..
A2 Al, A0
nul springen van de teller.

De getelde tijd wordt van IC1
doorgegeven naar EPROM IC4
die zoals beschreven als binairnaar-zevensegment-dekodermultiplexer dient. De gedekodeerde en gemultiplexte
zevensegment-signalen van
DO ...D6 worden door IC5 (een
darlington-array) gebufferd
voordat deze signalen de kathoden van de LED-display's
bereiken. Het achtste bit van
de EPROM (D7) stuurt via T5
de zoemer (Bzl). Om de toon
van deze zoemer wat draaglijker te maken, kunnen we via
T6 de zoemtoon onderbreken.
Afhankelijk van de stand van
draadbrug JP1 en als we er
van uitgaan dat D7 nooit langer
dan een sekonde "hoog" is wordt de toon n sekonde
lang (geen draadbrug, T6 dus
buiten dienst), een halve sekonde lang (draadbrug D) of
Bzl geeft twee piepjes van een
kwart sekonde (draadbrug C).
Voor het voeden van de dokaklok zijn we uitgegaan van een
net-adapter (8...12 V). De spanning hiervan wordt door IC6
op 5 V gestabiliseerd. In het
voedingscircuit zult u tevergeefs zoeken naar een aan/uitschakelaar. Deze schakeling
wordt namelijk niet uit gezet
maar met S1 op nonaktief gezet. De displays en de LED's
worden dan gedoofd, de
EPROM wordt in z'n energiezuinige stand gezet en de teller
wordt op nul gezet en op nul
gehouden. Pas als Si in de aanstand gezet wordt, komt de
klok weer tot leven.
De bouw
Voor de dokaklok hebben we
een print ontworpen (figuur 3)
die dubbelzijdig is. Om de
kosten van die print zo laag
mogelijk te houden, hebben
we afgezien van een doorgemetalliseerde versie. Dat vraagt
echter wel extra oplettendheid
bij het monteren van de print.
Om te beginnen moet er een
aantal doormetalliseringen worden aangebracht. Figuur 4 laat
zien waar. Met deze doormetalliseringen wordt voorkomen
dat u IC's dubbelzijdig moet
solderen u kunt voor die
lil elektuur
oktober 1989
5V
ALARM
R4
R2
S3
0
Dl
S1
T2
R6
T1
R7
EIM
D2
D6 D7
1 271
281
VppiPGM
26
A13
2
'DO
Al2
D1
23 Al 1
21
D2
A10
24 A,
D3
25 A8 1C4 04
D5
3A7
4 A6 EPROM D6
5V
Ol 1
15
Q10
16
Q9
2
Q8
3
iC 1 02 4
Q6
2
Q5
4040 Q4 3
5
Q3
O2 6
R
7
01
9
13
C3
eM
=Ion
0V- A 7.JP2
5V
D3
5 A5 27128 07
R19
op
90s
7.47n
12
13
15
16
17
18
19
2
3
4
5
6
7
6
11
5
2
14
13 105
3
14
ULNvr 12
15 2004
16
0
17
14
LD4
14
14
LD3
9 Op
fj, 9 /b
c
d
e
9
d
Dp
9
LSD
MSD
Al
sa/ noemer
08 4+
R18
LEO
D JP1
1C3 = 74HCT139
LD1...LD4 = 7751 (Common Anode)
D1...D7 = 1N4148
T1...T4 = BC557B
zoemer uit Bz 1
5V
2Hz
3
013
14 6
07 Q6 16
e
1C2
4060
12
LD2
14
5V
OE J. CS
22 141 20
R1
LD 1
R8
R14
6 A4
7
A3
8 A2
_ 10
~11
R15
1.
9.1,
aano
T3
R5
4
5
1/21C3 y2
1
6
7
8 A
3 2
YO
reset
R3
C5
100n
R17
X1
Cl
C2
220p *
11} 1 220p
wimA
T5
R16
10
T6
2x
BC547B
894027-12
32.768kHz
32,768kHz
IC's dus voetjes gebruiken.

Dan zijn de komponenten aan
de beurt die wel dubbelzijdig
gesoldeerd moeten worden.
Welke dat zijn, is eveneens in
figuur 4 aangegeven. Maar let
op, er zitten enkele foutjes in
de print-layout die niet meer
op tijd konden worden gekorrigeerd (daarbij moet u bedenken dat dit artikel al in juli geschreven is en de printen toen
al bij de print-fabrikant besteld
waren; een tijdschrift als dit
heeft nu eenmaal een grote
"voorloop"-tijd). Het zijn er
drie, die in figuur 4 met een
uitroepteken zijn aangegeven.
Als u de print zelf wilt etsen,
dan kunt u de korrekties in de
layout aanbrengen. In de andere gevallen gebruiken we de
soldeerbout. Bij IC4 ziet u twee
uitroeptekens. Daar hadden de
doormetalliseringen bij de pennen 22 en 28 aan beide zijden
van de print met het eilandje
van deze pennen verbonden
moeten worden. Bij pen 22 is

het simpel: bij het monteren
van (de IC-voet voor) IC4 verbindt u het eilandje van de pen
met de doormetallisering middels een extra dosis soldeer.
Bij pen 28 kunnen we hetzelfde
doen (voor het monteren van
IC4 of de voet), maar het gat
moet natuurlijk vrij blijven van
soldeer. Dat doet u door een
scherpgeslepen potloodpunt in
het gaatje te houden tijdens het
solderen. Het gaatje blijft dan
keurig open. Bij het derde uitroepteken hebben we ook nog
een stukje dun draad nodig.
De verbinding tussen R15 en
LD2 is op de print op de komponentenzijde gelegd. Bij LD2
soldeert dat wat moeilijk, zodat
deze verbinding het beste aan
de koperzijde met behulp van
een draadje kan worden gelegd. LD2 en R15 hoeven dan
ook niet meer aan de komponentenzijde te worden gesoldeerd. Is dat allemaal in orde,
dan kunnen de overgebleven

komponenten worden gemonteerd.
De print past precies in een
Heddic-kastje, maar dan moeten de schakelaars wel verhoogd worden gemonteerd, zodat ze iets boven het front van
het kastje uitsteken. Dat gaat
het best door ze op een 14pens IC-voetje te zetten waarvan de overbodige pennen zijn
afgeknipt. Let even op de
LED's in de schakelaars, die
moeten ook mee omhoog,
maar de aansluitingen hiervan
passen niet in de IC-voet. Het
beste vervangt u de LED's door
nieuwe exemplaren met lange
aansluitingen die u dan direkt
op de print vast soldeert. Als
de IC-voet de LED-aansluitingen in de weg zit, moet de
voet met een boor of vijl worden bijgewerkt.
Tot slot nog een laatste opmerking over de toegepaste schakelaars. Wij hebben hier "digi-
Figuur 2. Het
schema geeft
de details die
niet in het
blokschema
staan.

elektuur
oktober 1989
54
Figuur 3. Het
printontwerp
voor de dokaklok is dubbelzijdig maar niet
doorgemetalliseerd.
soldeerzijde
Onderdelenlijst
Weerstanden:
R1 = 100
R2 = 10 k
R3 = 10 M
R4...R7,R16,R17 =
1k
R8...R15 = 47
R18,R19 = 470
komponentenopstelling
Kondensatoren:
C1,C2 = 220 p
C3,C4...C6 = 100 n
C7 = 100 p/25 V
Halfgeleiders:
D1 ...D7 = 1N4148
D8,D9 zie diversen
Ti . T4 = BC557B
T5,T6 = BC547B
IC1 = 4040
IC2 = 4060
IC3 = 74HCT139
IC4 = 27128 (ESS
582, zie pag. 6)
IC5 = 7805
Diversen:
S1 = data-schakelaar,
wisselkontakt
(houdkontakt) + kap
zwart (61-2010400
van ITW)
S2 = data-schakelaar
+ kap rood
(61-1010000 van
ITW)
S3,S4 = dataschakelaar,
wisselkontakt
(houdkontakt) met
LED + kap zwart
161-2030401 van
ITW)
X1 = kristal
32,768 kHz
Bz1 = pizo-zoemer
(gelijkspanning)
kastje Heddic ProfiGehause
net-adapter 8. 12 V/
500 mA
print EPS 894027
(zie pag. 6)
Figuur 4. De
eerste twee fasen van de
montage. Eerst
de doormetalliseringen, dan
de dubbelzijdig gesoldeerde komponenten. Vergeet
komponentenzijde
1-4) f o .
eageogik:
o o
?_leeeetse 0
@map 0
17P
l
e8
00 0
0
O
O 0 0 0
000
0 0
0
O 00 0
LO
00 O t
0
O
O
tast"-modellen (van een ander

fabrikaat) gebruikt met een
wisselkontakt dat in beide standen blijft staan (uitgezonderd
S2), de schakelaar veert dus
niet terug. Die zijn misschien

niet overal goed verkrijgbaar,
maar u kunt natuurlijk ook gewone schakelaars toepassen
die door middel van korte dra-
den met de print worden verbonden.

(894027)
elektuur
oktober 1989
niet eerst de
tekst te lezen,
die bevat op
dit punt belangrijke informatie.
5
program clock;
var
count : word;
i, j, k, 1 : integer;
g : file of byte;
displayandsound : array[0..9] of byte;
const
{The display array contains the databyte for each display value}
display : array[0. .9] of byte =($3f,$06,$5b,$4f,$66,$6d,$7d,$7,$7f,$6f);
hexff : byte =$ff;
{used for a blank position in the eprom}
{used for a blank display segment with sound output}
hex80 : byte =$80;
{used for a blank display segment without sound output}
hex0 : byte =$0;
begin
assign (g,'clock.dat');
{Open the desired filename}
rewrite (g);
for i:=0 to 9 do displayandsound[i]:=display[i]+$80;
{Include sound bit)
{Calculate a readout in minutes and seconds}
{Reset the displaycount}
count:=0;
for i:=0 to 2 do
{Maximum count is 29 minutes and 59 seconds}
for j:=0 to 9 do
for k:=0 to 5 do
for 1:=0 to 9 do
{Check if count is a multiple of 30}
if count mod 30 = 0
then
begin {Calculate the four display bytes including the sound bit}
write (g,displayandsound[1]);
write (g,displayandsound[k]);
write (g,displayandsound[j]);
{Leading-zero blanking}
if displayandsound[i]<>displayandsound[0]
then write (g,displayandsound[i])
else write (g,hex80);
count:=count+1;
end
else
begin
write (g,display[1]);
write (g,display[k]);
write (g,display[j]);
{Calculate the four displaybytes}
{Leading-zero suppression}
if display[i]<>display[0] then write (g,display[i])
else write (g,hex0);
count:=count+1;
end;
{Fill the remaining part with $FF}
for i:=1800*4 to $lfff do
begin
write (g,hexff);
end;
(Calculate a readout in seconds}
{Reset the display count}
count:=0;
{Maximum count is 1999 seconds}
for i:=0 to 1 do
for j:=0 to 9 do
for k:=0 to 9 do
for 1:=0 to 9 do
{Check if count is a multiple of 90 and smaller than 91}
if (count mod 90 = 0) and (count<=90)
then
begin {Calculate the four display bytes including the sound bit}
write (g,displayandsound[1]);
if count,< 10 then write (g,hex80)
else write (g,displayandsound[k]);
if count < 100 then write (g,hex80)
else write (g,displayandsound[j]);
if count < 1000 then write (g,hex80) {Leading-zero blanking}
else write (g,displayandsound[i]);
count:=count+1;
end
else
begin
{Calculate the four display bytes}
write (g,display[1]);
else write (g,display[k]);
else write (g,display[j]);
else write (g,display[i]);
count:=count+1;
end;
{Fill the remaining part with $FF}
for i:=$2000+2000*4 to $3fff do
begin
write (g,hexff);
end;
close (g);
{Close the file}
end.
894027-13
Figuur 5. Voor
de liefhebbers
met een
EPROMprogrammer
(zie anders
pag. 6) hier
een programma (in TurboPascal en zonder speciale
truuks te gebruiken) waarmee de
EPROM-inhoud
aangemaakt
kan worden. U
kunt zelf de
alarmtijden kiezen (zie: if
count mod. ).
Het programma
is net als de
EPROM in
twee blokken
verdeeld. Het
eerste deel
maakt de data
voor een
minuten +sekonden-uitlezing
en het tweede
deel maakt
data voor een
sekondenuitlezing
(0 1800 s).
Deze blokken
zijn onderling
uitwisselbaar.
De data worden naar het
bestand
clock.dat geschreven.
elektuur
oktober 1989
56
LinCMOS
lineaire circuits in CMOS-technologie
CMOS wint terrein, niet alleen op het gebied van digitale

schakelingen. Van veel gebruikte opamps, komparators en timers
zijn tegenwoordig CMOS-ekwivalenten te krijgen die minder stroom
verbruiken, sneller schakelen en ook bij extreem lage
voedingsspanningen ingezet kunnen worden.
Digitaal is "in". Steeds meer
schakelingen die van
oudsher analoog werden
gerealiseerd, vallen ten
prooi aan digitalisering.
Die toenemende populariteit van digitale technieken
wil niet zeggen dat de ontwikkeling van komponenten voor analoge schakelingen min of meer stilstaat.
Ironisch genoeg maakt
Texas lnstruments bij zijn relatief nieuwe en verbeterde serie lineaire IC's gebruik van een technologie
die tot nu toe nagenoeg
exklusief voor digitale
schakelingen aangewend
werd: CMOS.
Van een aantal bekende
en veel gebruikte analoge
IC's, waaronder opamps,
komparators en timers,
werd een CMOS-ekwivalent
ontwikkeld met sterk verbe-
terde eigenschappen en
een belangrijk geringer
stroomverbruik. Deze serie
wordt op de markt gebracht onder het handelsmerk LinCMOS TM. In
een aantal gevallen zult u
deze IC's al tegengekomen
zijn in Elektuurschakelingen,
zoals de TLC271, de TLC272
en de TLC555.
Zuinig
Wat als eerste opvalt aan
deze lineaire CMOS-IC's, is
dat ze buitengewoon zuinig met stroom omgaan.
Toepassen in batterijgevoede apparatuur ligt
daarmee voor de hand,
zeker als ook in ogenschouw genomen wordt
dat bepaalde komponenten ook bij zeer lage voe-
dingsspanningen toegepast kunnen worden (de

TLC25X-opamps gaan tot
1 V, de TLC551- en TLC552timers en de komparators
tot 2 V). Ook bij netgevoede schakelingen is een
laag stroomverbruik van
voordeel. De prijs van de
voeding is immers een belangrijke kostenfaktor en
een geringere dissipatie
betekent bovendien een
lagere bedrijfstemperatuur,
hetgeen weer van voordeel is op de levensduur.
Net als digitale CMOSschakelingen hebben
LinCMOS-IC's uiterst hoge
ingangsimpedanties. De
ingangs-bias-stroom van
een LinCMOS-opamp is feitelijk alleen een gatelekstroom van de ingangstransistor en ligt in
de orde van grootte van
1 pA (25 C). Wl is deze

stroom sterk temperatuurafhankelijk.
Er worden ingangs-protektienetwerken toegepast
om problemen met elektrostatische ontladingen te
vermijden.
Opamps
Van alle gebruikte lineaire
IC's is de opamp natuurlijk
de meest voorkomende.
Het is dan ook logisch dat
de eerste in LinCMOStechnologie verkrijgbare
IC's opamps waren, en wel
de TLC251/271 (enkele
opamp), TLC252/272 (dubbel) en TLC254/274 (viervoudig). Deze opamps
kunnen bekende stanLinCMOS Tm is een handelsmerk van Texas Instruments
elektuur
oktober 1989
Figuur 1, Intern schema

van een TLC-opamp,
V00
Figuur 2, Met de spanning

op de bias-selectaansluiting van de
TLC25/271 kunnen de eigenschappen benvloed
worden.
P3
mr,_
P4
-441
1
P5
P98
P1 ti '";
,_,
-.
2
.,
'11 ''''
--1
N5
i a
..,r
P68
P78
_I
R5
P6A
Cl
..7.-1H,
.1-4-1
1.12
' om
N11
P8
L,
]..:l
N12
N3
.-
.__I `N9 N9
N6
D1
7_1:-2.2.
. N7
17-.
N2
1-
._Nl
R3
_7,...,1
I,
'I
iss;
N4
'' D2
R4
' '---
-ai
P2 R2
IN +
P9A
-.. 7
R6
P1
IN -
P12
1 i-le
i '--1 N13
Al
OFFSET OFFSET
N2
N1
*J
NiO
1
GND
OUT
BIAS
SELECT
890039-12
het stroomverbruik minimaal (typ. 10mA), maar dit

gaat ten koste van de
slew-rate die nu slechts
een luizige 0,04 V/s bedraagt (de unity-gainbandbreedte is nu
100 kHz). Deze traagheid
laat zich verklaren met het
gegeven dat de snelheid
bepaald wordt door allerlei interne kapaciteiten. Bij
een kleine voedingsstroom
zullen de laad- en ontlaadstromen een relatief
grotere rol spelen. In een
aantal applikaties is een
lage slew-rate echter geen
enkel probleem en kan
zonder problemen de lowbias-mode gekozen worden. In de medium-biasmode ligt het stroomver-
daardtypes zoals de
741/3140, MC1458/CA3240
en de LM324 vervangen.
Onderwerpen we de
TLC271 aan een nader onderzoek, dan valt op dat
naast de twee ingangen,
de uitgang en de beide
voedingsaansluitingen een
zogenaamde bias-selectaansluiting aanwezig is.
Met de spanning op deze
pen kan het stroomverbruik
ingesteld worden (figuur 2).
Wordt er gekozen voor een
laag stroomverbruik, dan
moet daar een prijs in de
vorm van verlies aan snelheid voor betaald worden.
In de zogenaamde lowbias-mode (bias-select-pen
verbonden met de positieve voedingsspanning) is
bruik een faktor 15 hoger,

maar dat geldt in gelijke
mate voor de slew-rate
(0,6 V/ms, 0,7 MHz). De
prestaties zijn nu vergelijkbaar met die van bijvoorbeeld een normale 741
(slew-rate typ. 0,5 V/o), zij
het dat deze geleverd worden bij een gedecimeerd
stroomverbruik (150 ok tegen 1,7 mA).
In de high-bias-mode
neemt het stroomverbruik
toe tot ongeveer 1 mA,
maar daarvoor krijgt u een
erg snelle opamp terug
(4,5 Vhis, 2,3 MHz).
De dubbele opamp
(TLC252/272) en de viervoudige (TLC254/274) hebben geen pen meer over
voor het instellen van de
bias-mode. Bij deze

opamps is de bias-mode
intern reeds vastgelegd. Uit
het typenummer valt op te
maken welke bias-mode
dat is, bijvoorbeeld
TLC27L2 voor de low-biasversie, TLC27M2 voor de
medium-bias-versie en
TLC272 voor de high-biasversie. In deze gevallen
bestaat dus wat minder
flexibiliteit in de te kiezen
bias-mode.
Voeding en
belastbaarheid
CMOS-opamps hebben
een lagere maximale voe-
SUPPLY CURRENT
vs
BIAS SELECT PIN VOLTAGE
10.000
VO - VIC - 0.2 VDD

No lood
TA i. 25C
.1
VDD
16 V
t
D
100
VDD
0
10.000
1
. 1000
1000
1.4 V
SUPPLY CURRENT
vs
SUPPLY VOLTAGE
VDD - 10 V
VIC .. 0 V
610 - 2 V
No bed
100
10
01
I
Hosh-Bies V.nionr
7
Medium-Bies Vesi0n
4V
SUPPLY CURRENT
vs
FREE-AIR TEMPERATURE
10
100
VB-el.. Select PM Voltage -V
DEVICE FEATURES
Tunica] at VDD .5 V, TA - 25C
6141343ELECT MODE
UNIT
HIGH MEDIUM LOW
AD
3375
525
50
PW
80
3.6
0.4
0.03
Wp.s
Vn
25
32
68
nVhIr
iz
MHz
El
1.7
0.5
0.09
km
23
170
480
VtmV
10
Low Biet .Mons
10 20 30 40 50 60 70
80
TA -Frw-Air Temperature- C
Parameter Bias
Offset voltage drift (Typ)

Offset temp coef (Typ)
VDD-Supply Voltage- V
Low
Medium
High
0.1pV/month
0.1pV/month
0.1pV/month
0.7pVPC
2pVPC
5p1./PC
890039-13
elektuur
oktober 1989
58
Teht4 I
Maximum output voltage V om Vs. output current 10

with V DD as parameter.
3
15
LOW
Vee MAX ;
Vee MIN REC
Vcc SPEED
Vtt1 MV
Vtt1 t1Vfd
V. = 15V
1.600
pA
CMR
'cc
'81 M
SR V/
V
-7.8
RL= 100 k
15-280
70-88
1
"."."------,.....\\
V.= 10V
0,2
te 9
2070-88
10-40
0
0,04
70
10
1-
2t.
vee,15-200
70-90
0.5-3.3
7
11
Vo.- V
2-1
7
0.7,8
111=10k
7,5-40
65-82
1-2.2 irtA
2.3
4,6
30
5
= 5V
10p
741 1 MC 14 8 / L 24
0- erie
dingsspanning ten opzichte zichte van de plus te

van hun bipolaire tegenschakelen. De uitgangen
hangers: 18 V tegen 36 V.
zijn kortsluitvast.
Ze zijn echter zeer geschikt
voor een enkele voedingsspanning: de commonmode-ingangsspanning
omvat bijna het hele voedingsspanningsbereik en
loopt tot -0,2 V ten opzichIn low-power-toepassingen
te van massa.
zal het stroomverbruik voor
De uitgangskarakteristiek
een groot deel bepaald
(voor belastingen naar
worden door de weerstanmassa) staat in figuur 3.
den in de tegenkoppeling
Een onbelaste of naar
en door de belasting. Om
massa belaste uitgang kan deze reden zullen deze
tot praktisch 0 V uitweerstanden daarom vaak
gestuurd worden. Uitsturing
relatief hoogohmig gekotot de positieve voedingszen worden. Gezien de
spanning is alleen mogelijk zeer geringe input-biasals de belasting naar de
stroom is daar geen beplus wordt geschakeld of
zwaar tegen, uitgaande
een externe pull-upvan DC-signalen althans.
weerstand toegevoegd
Voor AC-signalen zal echwordt. Zo'n extra pull-up
ter meer dan bij konventioheeft natuurlijk wel het nanele opamp-schakelingen
deel van een relatief groot
rekening gehouden moestroomverbruik bij lage uitten worden met de ingangsspanningen. Ook zal
gangskapaciteit en paraside open-lus-versterking bij
taire kapaciteiten op de
een uitgangsspanning
print (in figuur 5 aangegedicht bij de positieve voeven met Cstray). Om een
dingsspanning sterk afnevoldoende hoge bandmen, omdat in dit geval
breedte te halen, zal in beN5 (figuur 1) uit geleiding
paalde gevallen middels
zal gaan. Bij het aansturen
een extra kondensator de
van relatief zware belastintegenkoppeling voor hoge
gen kan men er rekening
frekwenties kleiner gemee houden dat er meer
maakt moeten worden.
stroom opgenomen (sinking) dan geleverd (sourcing) kan worden. Bij grotere gewenste uitgangsstromen zonder dat extra komponenten nodig zijn, verIn de LinCMOS-technologie
dient het daarom de voorworden ook ekwivalenten
keur de belasting ten opvoor enkele bekende en
Frekwentiekompensatie
Komparators
00p
1m
Output Current lo - A
veel gebruikte komparators

geproduceerd. De TLC393
en TLC372 zijn pen-kompatibele vervangers voor bijvoorbeeld de LM393 (dubbele komparator). Voor de
LM339 (viervoudige komparator) bestaat een vervanger in de vorm van de
TLC339 of de TLC374.
Voor de komparators geldt,
net als bij de opamps, dat
het stroomverbruik belangrijk werd gereduceerd en
dat de ingangsstromen extreem laag zijn (typ. 5 pA).
De ingangs-offset-spanningen verschillen niet wezenlijk. De maximale voedingsspanning is weer beperkt tot 18 V.
De meeste uitgangen zijn
van het open-drain-type,
zodat logische funkties gemaakt kunnen worden
door ze met elkaar te verbinden. Meestal zal dan
ook een pull-up-weerstand
nodig zijn. Deze weerstand
is niet nodig bij de
TLC37O2 en de TLC37O4
omdat deze totem-poleuitgangen hebben.
Bij de komparators bestaat
niet zoals bij de opamps
de keuze tussen drie verschillende bias-modes. Hier
kiest u met het type voor
een bepaald stroomverbruik en daarmee voor
een bepaalde snelheid.
De TLC393 bijvoorbeeld
verbruikt 22 1..tA typ. (tegen
0,8 mA voor een LM393),
maar is wat trager (2,5 bis
tegen 1,3 ps voor een
LM393). Een TLC372 heeft
een hoger stroomverbruik
(0,3 mA typ.), maar geeft
daar een hogere snelheid
voor terug (650 ns). Over
Om
100m
Figuur 3. Uitgangsbelastingskarakteristiek.
Tabel 1. Vergelijking van
de verschillende technologin waarin opamps vervaardigd worden.
Figuur 4. Aanpassingsschakelingen voor grotere uitgangsstromen:
geleverd aan een belasting
ten opzichte van massa (a),
ten opzichte van de plus
(b) of symmetrisch (c).
59
elektuur
oktober 1989
Tabel 2
COMPARATORS
INPUT
OFFSET
VOLTAGE
(mV)
INPUT
OFFSET
CURRENT
(pAl
INPUT BIAS
CURRENT AT
25C
(pAl
RESPONSE
TIME
SUPPLY
CURRENT
(i.iS)
(IA)
OUTPUT
TYPE
SUPPLY VOLTAGE
RANGE
(V)
Min
Max
Dual
TLC372
TLC393
TLC3702
12.0
10
10
1
1
1
5
5
5
0,65
2.10
2.30
750
50
50
3
3
3
16
16
16
Open Drain
Open Drain
Totem Pole*
Quad
TLC374
TLC339
TLC3704
12.0
10
10
1
1
1
5
5
5
0.65
2.10
2.30
1000
100
100
3
3
3
16
16
16
Open Drain
Open Drain
Totem Foie
Tabel 2. LinCMOSkomparators.
890039-20
Totem Pole Outputs are HCMOS and TTL compatible
Tabel 3. Overzicht van

LinCMOS-timers.
Tabel 3
TIMERS
SUPPLY
CURRENT
(A1
Single
TLC551
TLC555
350
350
Dual
TLC552
TLC556
1000
1000
POWER
DISSIPATION
(mW)
SUPPLY
RANGE
(V)
MAX
FREQUENCY
(MHZ)
MAX
TIMING
PERIOD
MAX
TIMING
ERROR
OUTPUT
CURRENT
(mA)
Min
Max
1
2131*
18
18
2.1
2.1
Hours
Hours
3%
3%
-i-10/-100
+101-100
2
2
1
2(3)*
18
18
2.1
2.1
Hours
Hours
3%
3%
+10/ 100
+10/-100
890039-21
*Indicates for industrial Temp Range
het aanbevolen voedingsspanningsbereik is Texas

Instruments niet al te eenduidig. De ene keer wordt
2 V tot 18 V opgegeven,
dan weer 3V tot 16 V. Met
deze laatste waarden blijft
u in elk geval aan de veilige kant.
Omdat de input-commonmode-spanning tot 0 V
reikt, zijn ze ideaal voor
systemen met een enkele
voeding.
Timers
Ook de roemruchte timerIC's naar 555-recept worden in LinCMOS-technologie gebakken. Er zijn vier
typen: TLC555 (enkel) en
TLC556 (dubbele timer) ter
vervanging van de gewone (LM/NE)555 en 556 voor
voedingsspanningen van
2 V tot 18 V. Voor een nog
lagere voedingsspanning
(tot 1 V) zijn de TLC551 en
TLC552 geschikt.
Behalve de ook in dit geval gereduceerde stroomopname bestaat bij deze
timer-IC's de grootste winst
uit het sterk uitgebreide
frekwentiebereik. De maxi-
male frekwentie ligt een

faktor 10 hoger (2,1 MHz
tegen 200 kHz voor een
gewone 555), omdat verzadigingsverschijnselen
waar gewone transistoren
mee behept zijn hier geen
rol spelen. Ook bij relatief
laagfrekwente toepassingen (vanaf 20 kHz tot een
paar honderd kilohertz) is
een TLC555 duidelijk in het
voordeel omdat de frekwentie veel preciezer
door de externe komponenten gedefinieerd zal
zijn.
Naar de LF-kant toe is het
frekwentiebereik ook groter
geworden. Omdat de ingangsimpedanties en de
ingangslekstromen veel
kleiner zijn dan bij een bipolaire 555, kunnen veel
hoogohmiger RC-netwerken aangesloten worden.
Realisatie van extreem lange tijden (tot uren toe) is
daardoor mogelijk. Voor
verdere bijzonderheden
verwijzen we naar het speciaal aan 555's gewijde artikel in de afgelopen juniuitgave van Elektuur.
(890039)
OPAMPS
OFFSET NI 1, U 5 BIAS SELECT
TLC251
TLC271
single
GNO 5
aT
E.
11N-E
IN C
dual
sust
5 OFFSET N2
U NO0
, OUT
2 IN
1,4
TLC252
TLC272
TLC254
TLC274
quad
KOMPARATORS
dual
cr{q:
a
V?}COMP
No y
COMP 53OT
U
COL. 51 OUT
COR. Ir 2 OUT
quad
TLC393
TLC372
TLC3702
TLC339
TLC374
I , TLC3704
GOD """r
( C00
co "
COM',
TIMERS
eo
single
OSC
RE
dual
UI,
vo%
TLC551
TLC555
THREs
OUT
RESET
5 CONT
TIMER
.1
LGORT
RESET
OUT
TRIL
G NO
NO0
OSCR
THRES
COMRESET
OUT
TRIG
52
TLC552
TLC556
Figuur 5. Het effekt van

bedradings- en ingangskapaciteiten (r7stray,
) kan met
een extra kondensator gekompenseerd worden.
Figuur 6. Pen-aansluitingen
van de beschreven
LinCMOS-IC's
elektuur
oktober 1989
60
JOYSTICK-NAARMUIS-KONVERTER
D. van der Vliet
muizen
napen
met
schakelaars
Muisbestuurde computer-programma's zijn niet altijd of

niet door iedereen even gemakkelijk te besturen. Dat kan
aan het programma liggen, maar er zijn ook mensen die
niet kunnen beschikken over de oog/hand-kordinatie
van een getrainde computerspelletjes-fanaat Voor al die
gevallen - maar ook als u een muis te duur vindt - kan
deze schakeling een oplossing zijn.
Computer-programma's die via
een muis bestuurd worden, zijn
er inmiddels legio. Daaronder
zijn ook programma's die (via
hulpprogramma's) wat minder
goed op de muis zijn aangepast, of u moet al over een arm
beschikken waarmee u exakte
XY-bewegingen kunt maken.
Ook bij tekenprogramma's is
een zuiver rechtlijnige beweging wel eens makkelijk. U
hoeft immers uw hand maar
even te verdraaien en de muiscursor beweegt scheef over
het scherm. Met een joystick

(wie bedenkt daar nou eens
een fatsoenlijke Nederlandse
naam voor?) is, anders dan bij
de muis, wel een duidelijke
scheiding mogelijk tussen de
X- en de Y-bewegingen. Dat wil
zeggen: bij de eenvoudige met
schakelaars uitgeruste typen.
Voor analoge (met potmeters
uitgeruste) joysticks is deze
schakeling niet geschikt. De
schakeling is ook niet geschikt
om aangesloten te worden op
de serile ingang van de com-
1
K1
K2
R3
R2
Dl
O
right
74HCT
191
IC3
IC4
0.4 3
IC 1
7
"
(5
J)
15 1 10 9 16
A B C D +
oe
x1
E:
1N4148
X2
./. LOAD '
11 14
*zie tekst
P1
arA
Sk
5V
R5
R4
.ipi12
191
j
.L.
18
Y2
LOAD
111
iffit
switch 3 (opt)
N1 ..N4 = 103 = 74HCT132

N5...N8 = IC4 = 74HCT86
0
switch 2
switch 1
4 5
9 10
11
II
A a igi
O
lp
0A 3
IC2
74HCT 0 2
5 DILT
D2
1N4148
0
o
Cl
~
15 1 10 9 16 1
A B C D + Is
op
down
Figuur I. Het
schema van de
joystick-naarmuis-konverter.
In plaats van
een joystick
kunnen ook
losse schakelaars gebruikt
worden.
MI
12 13
N7
N8
9 10
12 13
890168 - 11
puter, zoals dat bij PC's veelvuldig geschiedt. Deze schakeling kan alleen muizen vervangen die geen enkele "intelligentie" bevatten en die alleen
de onbewerkte bewegingssignalen afgeven. Over het algemeen zijn dit muizen die bij
computers horen die standaard
een muis-interface hebben, ze
worden ook wel bus-muizen
genoemd.
Slechts enkele
onderdelen
De signalen van de joystick komen binnen via konnektor Kl.
Voor 't gemak volgen we nu alleen de signalen links en
rechts, voor op en neer geldt
hetzelfde verhaal. De signalen
links en rechts zijn verbonden
met de enable- en de up/downingang van up/down-counter
IC1 (pen 4 en 5). Met behulp
van R2, R3 en Dl zijn deze
twee ingangen zodanig met elkaar verbonden dat de teller
omhoog telt als de linker schakelaar wordt gesloten (een
"laag" nivo op de links-ingang)
en omlaag telt als de rechter
schakelaar wordt gesloten. Hoe
snel de teller telt, wordt bepaald door klokgenerator Nl
waarvan de frekwentie met Pl
in overeenstemming met uw
reaktievermogen kan worden
ingesteld. Met behulp van een
XOR die is aangesloten op de
twee minst signifikante bits van
de teller maken we de beken-
61
Figuur 2. Het
tijd volgordediagram van de
signalen uit
konverterschakeling.
Figuur 3. Twee
aangepaste
schakelaars. In
figuur a verhinderen gaten in
een plaat boven de toetsen
dat ongekontroleerde bewegingen leiden
tot het indrukken van de
verkeerde
toets. In figuur
b wordt de bediening vergemakkelijkt door
een extra groot
raakvlak.
omhoog
omlaag
links
rechts
nc
S2
S1
GND
nc
bus-muizen
X1
S1
S2
GND
X2
+5 V
Y1
S3
Y2
zelf uitzoeken
X2
X1
Y1
Y2
nc
S1
+5 V
GND
S2
Y2
X2
Y1
X1
nc
S1
+5 V
GND
S2
>
0
andere computers
X1
X2
Y1
Y2
nc
S1
+5 V
GND
S2
.4-o0.5
zelf uitzoeken
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Acorn arc himedes
Ata ri
ST
Tabel
Commodore amiga 500
De schakeling is uitstekend te
gebruiken om een "muisbesturing" te maken die aan een bepaalde handicap is aangepast,
ook al was de schakeling er in
eerste instantie niet voor bedoeld. Een niet al te ingrijpende aanpassing is het verlagen
van de klokfrekwentie. Doordat
de klokgenerator is opgebouwd rond een Schmitttrigger-inverter, zijn de waarden van de frekwentiebepalende komponenten (Cl, Rl, Pl)
niet kritisch (dat maakt de
opoffering van de ongebruikte
rest van het IC weer goed). U
moet er alleen op letten dat de
lekstroom van de kondensator
(bij het gebruik van elko's) niet
dezelfde grootte heeft als de
maximale stroom die door Rl
en Pl kan lopen (van belang
als R1+ Pl richting 1 MQ of
meer gaat). Een andere mogelijkheid om de muisbeweging
te vertragen, is het gebruiken
handbediening wenst) kan

soms met bruut geweld landen.
Dit zijn nog maar twee eenvoudige voorbeelden van de vele
mogelijkheden. Maar omdat iedere handicap zo zijn eigen
oplossingen kent, kan uw mechanische fantasie op dit punt
dus flink aan het werk.
Schneider PC1640
Computeren met
een handicap
van andere teller-uitgangen.

Als N5 (N6) wordt aangesloten
op QB en Qc, dan wordt de
muisbeweging tweemaal langzamer. Aangesloten op Qc en
QD wordt de beweging viermaal langzamer.
Aan de mechanische zijde kan
een joystick al dan niet voorzien van een speciale handgreep soms al voldoende
zijn, maar er zijn nog meer mogelijkheden. Daarbij gaan we
er even van uit dat u voor de
vier richtingen een aparte
schakelaar gebruikt. Digitasttoetsen of vergelijkbare typen
zijn ideaal, omdat ze met
slechts geringe kracht te bedienen zijn en goed als basis
kunnen dienen voor verdere
aanpassingen. En van de bekende methoden om te voorkomen dat ongekontroleerde bewegingen leiden tot het indrukken van de verkeerde toets, is
het monteren van een plaat met
gaten, pakweg een centimeter
boven de schakelaars (figuur
3a). De gaten helpen dan bij
het sturen van de vinger, bovendien kan de hand nu steunen op de plaat zonder het gevaar dat schakelaars worden ingedrukt. U kunt de schakelaars
ook ombouwen tot schakelaars
met een groot raakvlak
(10 x 10cm bijvoorbeeld, zie figuur 3b). Het raakvlak rust op
twee identieke schakelaars die
parallel geschakeld zijn. Tussen de twee schakelaars monteert u het beste nog een extra
eindstop om te voorkomen dat
de schakelaars grote krachten
te voorduren krijgen, want de
schakelaars moeten dan wel
licht te bedienen zijn, maar
een hand (vooropgesteld dat u
pen
de muissignalen (u hebt het

muizen-verhaal elders in dit
nummer toch al gelezen?). Hoe
dat precies in zijn werk gaat, is
het beste te zien in een
tijdvolgorde-diagram dat we in
figuur 2 hebben getekend.
13 komponenten en twee konnektoren is deze schakeling
groot. Daar komt nog eens bij
dat de meeste IC-poten aan
+5 V of aan massa liggen, dat
maakt het monteren op een
stukje gaatjesprint alleen maar
gemakkelijker. Voordat u echter begint met het bedraden
van de konnektoren, moet u
even uitzoeken hoe joystick en
muis-interface moeten worden
aangesloten. Dat wil zeggen,
voor zover die gegevens niet in
tabel 1 staan (voor de joystick
hebben we een pinning aangehouden die min of meer standaard is voor PC-joysticks). Bovendien hoeft u geen joystick
te nemen, met losse schakelaars kunt u natuurlijk ook een
bedieningshulpstuk samenstellen de gezamenlijke aansluiting komt aan massa (GND).
Over die losse schakelaars willen we nog iets meer vertellen.
elektuur
oktober 1989
elektuur
oktober 1989
62
DECIBEL-METER
ontwerp:
1989 ELV
GmbH
Geluid wordt net als temperatuur door de mens zeer

subjektief ervaren. Voor het verkrijgen van absolute
meetwaarden is een goed meetinstrument dan ook
noodzakelijk Met deze decibel-meter kunt u de
hoeveelheid omgevingslawaai meten
via een zogenaamd A-gewogen
filter. Verder is ook een lineaire
meting mogelijk, zodat er bijvoorbeeld frekwentiekurves van luidsprekerboxen mee gemeten
kunnen worden. Het apparaat
is batterijgevoed en heeft
een meetbereik van maar
liefst 40 tot 130 dB.
geluidsdruk in
schaal
gebracht
Lawaai is iets dat door iedere

mens heel persoonlijk wordt
ervaren. Voor de een werkt
een bepaald geluid storend,
terwijl het voor een ander misschien als muziek in de oren
klinkt. Bovendien zal iemand
bijvoorbeeld minder lawaai
kunnen verdragen als hij
hoofdpijn heeft. Met dit eenvoudige voorbeeld wordt al
duidelijk dat je over de werkelijke geluidssterkte heel weinig
kunt zeggen. Om een absolute
geluidsindruk te verkrijgen
moet naar een meetinstrument
worden gegrepen, dat is hierbij de enige mogelijkheid.
Voordat we naar die geluidsdrukmeter gaan kijken, moet
eerst nog wat verteld worden
over het menselijke oor. De frekwentiekarakteristiek daarvan
loopt bepaald niet recht. Bij lage en zeer hoge frekwenties
neemt de gevoeligheid van ons
gehoor sterk af. Bovendien is
dit ook nog afhankelijk van de
geluidssterkte. In figuur 1 is de
"frekwentiekurve" van het
menselijke oor afgebeeld bij
verschillende geluidssterkten.
Aangezien het verschil tussen
lage frekwenties en het middengebied enige tientallen
dB's kan bedragen, is het nodig bij de geluidsmeting een
korrektie toe te passen ter
kompensatie van de gehoorkurve. Op die wijze wordt een
resultaat verkregen dat goed
overeen stemt met de gehoormatige indruk. In figuur 2 is de
frekwentiekarakteristiek afgebeeld van het zogenaamde Agewogen filter, zoals dat in geluidsdrukmeters wordt toegepast. Die kurve is eigenlijk het
omgekeerde van de kurves uit
figuur 1. De gevoeligheid van
de meter is dus kleiner bij lage
en zeer hoge frekwenties. Als
een meting met zo'n filter is uitgevoerd, spreekt men van dBA.
Heeft men ergens de vliegtuigoverlast gemeten, dan zal dat
altijd zoveel dBA zijn.

Naast zulke lawaai-metingen
kan een geluidsdruk-meter ook
worden gebruikt om het
akoestische uitgangsnivo van
"geluidsproducenten" te meten
bij verschillende frekwenties.
Met name bij luidsprekerboxen
is een goede geluidsdrukmeter
onontbeerlijk om deze korrekt
te kunnen afstemmen. Daarvoor
moet de meter een rechte frekwentiekarakteristiek bezitten
van 20 Hz tot 20 kHz. Ook dat is
met de decibel-meter mogelijk.
De toegepaste mikrofoon heeft
een afwijking van minder dan
2,5 dB in de hele audio-band.
Veel mogelijkheden
De door de Westduitse firma
ELV GmbH ontworpen decibelmeter is een kompakt apparaat
dat gevoed wordt uit een 9-V-
63
batterij. Dankzij de toepassing
van een LCD voor de uitlezing
is de stroomopname gering.
De elektret-mikrofoon is samen
met een voorversterker-trap in
een metalen buis ondergebracht, zodat meteen een versterkt signaal naar de meter
wordt gestuurd. Naast een
schakelaar waarmee men kan
kiezen tussen een dBA-meting
of lineaire meting, zijn nog
twee draaischakelaars aanwezig. Met de linker schakelaar
wordt het apparaat ingeschakeld en heeft men bovendien
de keus uit drie vivo-aanduidingen: langzaam, gemiddeld
en snel (slow, fast en impulse).
In de langzame stand heeft de
meter een tijdkonstante van
1 s, zodat ook bij kontinu veranderende nivo's een vrij
konstante uitlezing mogelijk is.
In de "fast"-stand reageert de
meter vrij snel op nivoveranderingen (tijdkonstante 125 ms).
Deze stand kan in de meeste
gevallen gebruikt worden. De
impuls-stand is bedoeld voor
het meten van kortstondige impulsen. Hierbij wordt een korte
reaktietijd van 35 ms gekombineerd met een afvaltijd van 10 s
(in verband hiermee moet men
bij het omschakelen op deze
stand ook een aantal sekonden
wachten voordat de meter een
bruikbare uitlezing geeft).
De rechter draaischakelaar
dient voor de bereik-omschakeling. Er zijn drie bereiken:
70, 100 en 130 dB. Bovendien is
nog een stand "0" aanwezig,
waarmee de meter getest kan
worden. Op het display moet
dan na enige tijd een waarde
tussen 00.0 en 00.4 verschijnen
(een korte tijdkonstante kiezen
met de linker draaischakelaar).
Elk bereik heeft een "omvang"
van 30 dB, in de 70-dB-stand
kan men dus nivo's meten tus-
sen 40 en 70 dB. Ieder bereik

heeft aan boven- en onderzijde
een marge van 10 dB, waarin
de nauwkeurigheid echter minder wordt. Onder normale omstandigheden bedraagt de
nauwkeurigheid van de meter
circa 0,5 dB tussen 35 en
135 dB. De dynamiek bedraagt
dus 100 dB, oftewel een faktor
100.000!
De meter heeft geen indikatie
van een meetbereik-over- of
onderschrijding. Daar moet
men zelf op letten. Een probleem vormt dat echter niet.
De meter geeft altijd een waarde aan, ook als die flink buiten
het ingestelde bereik ligt. Die
waarde is dan niet meer nauwkeurig, maar ze geeft wel aan
naar welk bereik men moet
omschakelen om een voldoende nauwkeurige uitlezing te
krijgen.
De schakeling
het verrichten van lineaire metingen. De aldus bewerkte wisselspanning gaat door een gelijkrichterschakeling en een logaritmische omzetter (beide
ondergebracht in n IC), zodat een gelijkspanning ontstaat
die straks zonder verdere bewerkingen als een dB-waarde
op het display kan worden
weergegeven. Die gelijkspanning gaat nog eens door een
integrator die de reaktietijd bepaalt. Daarna volgt een
weergave-gedeelte dat bestaat
uit een A/D-omzetter met LCD.
Het uitgewerkte schema is te
zien in figuur 4 en 5. Figuur 4
toont het gedeelte dat vlak bij
de mikrofoon wordt gemonteerd. Bij de mikrofoon gaat
het om een type van Sennheiser in back-elektret-techniek,
de KE4-211-2. Dit is een kapseltje ter grootte van een transis-
Voordat het schema in detail

wordt besproken, kunnen we
eerst eens kijken naar het
blokschema dat in figuur 3 gegeven is. De door een elektretmikrofoon gemeten geluidsdruk wordt omgezet in een
spanning die vervolgens door
een voorversterker in de
mikrofoon-buis versterkt wordt.
Dit signaal gaat dan via een
1 m lange kabel naar het kastje
waarin zich de overige elektronica bevindt. Daar wordt het
signaal eerst nogmaals versterkt door een bereikenversterker, waarbij de versterking dus afhangt van het gekozen bereik. Het uitgangssignaal
gaat vervolgens door een Afilter (voor de dBA-metingen).
Dit filter kan met een schakelaar overbrugd worden voor
t140
dB
120
100
eo
micamozoWJ
Kkee....mr"
Rantlirialail
lame,,mara
60
W7LTIMWEI
'11411612kME
40
20
0
hoordren~Wal
mmma-
10 20 40 100 200 400Hz 1 2
voorversterker
bereiken versterker
A - filter
gelijkrichter +
log. omzetter
10-4
06
j>
a>
1,58
/610
2,
/ 612
899612-11
dB
-10
-20
-30
-40
-50
-60
50
o ffN
mikrofoon
/00
W/m2
.10
100
500
log {U
10 2
/0 20 kHz
frekwentie
elektuur
oktober 1989
1o
o jM 1
integrator
11 11 11
I 0 11.1-1
digitale
uitlezing
899512.13
16
56
101.
B2
899512-12
Figuur 1. De
gevoeligheid
van het menselijke oor bij
verschillende
geluidsnivo's
Figuur 2. De
frekwentiekurve van het Agewogen filter.
Figuur 3. Het
blokschema
van de
decibel-meter
elektuur
oktober 1989
64
4
0101 14
DX400
0102
C101 Cti
004
:ti :2n
16V
Ker.
005 101X.0 .0..
8103
22K
Mic
Figuur 4. Het
voorversterkergedeelte dat
op een apart
printje vlak bij
de mikrofoon
komt.
Figuur 5. Het
overige gedeelte van de meter dat een
plaatsje krijgt
op de hoofdprint.
R101
NF
OP101 OP102
=71.0132
=1001
8105
.u,
003 R102
11I 22K I
470n
47K 1
R104
OP101
5
407
2
Hl,
OP102
70/
1.100130
130d8o0
aansluitgegevens
van mikrofoon
(gezien vanaf aansluitpennen)
-U B
899512 - 14
tor, dat tevens een FET-buffer

bevat. Het frekwentiebereik
verloopt bijzonder lineair, terwijl de dynamiek zeer groot is
(35 ...135 dB). Neem voor de
mikrofoon geen willekeurig
goedkoop mikrofoontje, want
daar zijn de gegevens in het algemeen niet van bekend!
Het mikrofoonsignaal gaat eerst
naar de als buffer fungerende
opamp OP101. Deze inverteert
het signaal en stuurt het dan
verder naar OP102 en naar aansluiting e. Het signaal op die
aansluiting wordt door de meter gebruikt voor het hoogste
meetbereik. Voor de twee lagere meetbereiken wordt gebruik
gemaakt van aansluiting d.
Hierop staat het door OP102
tien maal versterkte signaal
(verhouding R104/R105). Twee
antiparallel geschakelde dioden over R105 zorgen ervoor
dat OP102 bij zeer grote geluidsnivo's niet gaat vastlopen
en daarbij storingen veroorzaakt op de voedingslijnen en
aansluiting e. Bij kleinere signalen (het 70- en 100-dB-meetbereik) hebben de dioden
geen invloed op de versterking
van OP102.
Naast de twee uitgangsaansluitingen d en e zijn er op het
voorversterker-printje nog aansluitingen voor de symmetrische voedingsspanning en de
kunstmatig gekreerde massa.
Via een vieraderige afgeschermde kabel van 1 m lengte
worden al deze punten verbonden met de hoofdprint.
Wat allemaal op die hoofdprint
zit, is te zien in figuur 5. Via de
bereikenschakelaar Sla komt
het signaal van de voorversterker bij de bereiken-versterker
(OP1 en omringende komponenten). Met Sla wordt gekozen

tussen het gebufferde en het
versterkte mikrofoonsignaal uit
de voortrap, terwijl de stand
van Slb de versterking van OP1
bepaalt. Afhankelijk van de
stand van schuifschakelaar S2
gaat het uitgangssignaal van
OP1 direkt of via een filter (volgens de A-kurve uit figuur 2)
naar OP2. Het filter bestaat uit
de komponenten C2, C3, C6,
R7, R10 en R11. Opamp OP2
versterkt het signaal nog eens
zo'n drie keer en stuurt het dan
door naar de true-RMSconverter IC3.
De AD 636 vormt een belangrijk onderdeel in deze schakeling. Dit IC bevat namelijk een
true-RMS-to-DC-converter, plus
een logaritmische (dB-)uitgang
(pen 8). Dat is natuurlijk precies wat nodig is voor deze
meter. De gelijkspanning op
pen 8 van dit IC gaat vervolgens naar OP4 die het signaal
versterkt en inverteert. De
schaalfaktor voor het display
kan hier met R16 worden ingesteld.
Afhankelijk van de met S3 gekozen reaktietijd wordt het uitgangssignaal van OP4 direkt
doorgegeven naar de displaybesturing (korte reaktietijd), via
de kombinatie R38/C24 (reaktietijd 1 s) of via een piekdetektor die is opgebouwd rond
OP5. De oplaadtijd wordt bij
deze laatste bepaald door R31
en C15, terwijl het ontladen van
C15 geschiedt via R33. Via R34
wordt een van deze drie spanningen doorgegeven naar een
A/D-omzetter met ingebouwde
display-driver van het type
ICL 7126. Dit IC maakt de waar-
de van de gelijkspannning tussen zijn pennen 30 en 31 zichtbaar op het LCD. De referentiespanning voor de ICL 7126
staat tussen de pennen 35 en
36; deze wordt afgeleid van
een interne spanningsreferentie die altijd 2,8 V lager is dan
de positieve voedingsspanning
(beschikbaar op pen 32 van het
IC).
Een bijzonderheid in de schakeling is temperatuursensor
TS1. Samen met R28 en R29
zorgt de SAX965 er voor dat de
referentiespanning op pen 36
van IC4 meeloopt met de
temperatuur-drift van IC3. Dit is
nodig om de nauwkeurigheid
van het dB-uitgangssignaal van
IC3 binnen nauwe grenzen te
kunnen houden. De spanningsval over TS1 bedraagt circa
470 mV bij 25C.
Afhankelijk van het gekozen
bereik moet nog een stroomkompensatie voor het uitgangssignaal van IC3 worden uitgevoerd om de juiste waarde op
de meter te laten verschijnen.
Dit wordt verricht door OP3
die via R27 verbonden is met
het kompensatienetwerk. De
stand van Slc bepaalt de grootte van de kompensatiestroom
bij elk bereik. De weerstanden
R21... R25 zijn zodanig gedimensioneerd dat de nivoverschuiving tussen de meetbereiken steeds 30 dB bedraagt.
Voor de nulpuntsinstelling
dient R18, waarmee een extra
stroom aan het logaritmische
gedeelte van IC3 wordt toegevoerd. Als "nulpunt" wordt
overigens in dit geval een punt
in de buurt van de volle-schaaluitslag genomen, maar daar komen we bij de afregeling nog
op terug.
Tot slot nog de voeding van de
meter: een 9-V-batterij. Eenvoudiger kan het niet.
De opbouw van
de meter
De hele schakeling is ondergebracht op twee printen, een
hoofdprint en een voorversterker-print. De meeste komponenten kunnen gewoon op de
beide printen worden gemon-
65
teerd, waarbij u er op moet letten dat C101 op de voorversterker-print en temperatuursensor
TS101 op de hoofdprint liggend
moeten worden geplaatst.
Overigens zou TS1 voor een
optimale werking naast IC3
moeten zitten. Aangezien we er
van uit gaan dat de print straks
in een kleine gesloten behuizing komt te zitten, zal de gemiddelde temperatuur overal
op de print praktisch gelijk zijn
en mag TS1 best wat verder
van IC3 zitten.
Enkele komponenten moeten
aan de koperzijde van de
hoofdprint worden gesoldeerd.
Dat zijn R35, Cl, C13,
C16 ...C20 en C25. Deze laatste
wordt direkt op de soldeereilandjes voor pen 4 (plusaansluiting) en pen 11 van IC2
gesoldeerd. In de 6 gaten voor
de schuifschakelaar worden
soldeerpennen gezet die ingekort worden tot een hoogte van
2 mm. De schakelaar wordt
daarna aan de soldeerpennen
gesoldeerd. Om ervoor te zorgen dat het LCD op de juiste
hoogte zit, worden hiervoor
twee in elkaar gestoken 40pens voeten gebruikt waarvan
de tussenribben verwijderd
worden.
Er moeten twee verbindingen
op de basisprint gelegd worden: een verbinding tussen de
met "h" gekenmerkte punten
en een verbinding tussen de
met "j" aangeduide punten.
Voor de eerste is een gesoleerde kabel van 35 mm lengte
nodig en voor de tweede verbinding een stukje van 25 mm.
De aansluitingen voor de
batterij-clip worden vervolgens
verbonden met de punten "f"
(plus) en "g".
De mikrofoon wordt op het
voorversterker-printje gesoldeerd en dan naar voren gebogen, waarna via een flexibele
afgeschermde vieraderige kabel met een lengte van ongeveer 1 m de verbindingen tussen hoofdprint en voorversterker-print tot stand worden gebracht. Het voorversterkerprintje kan dan in een metalen
pijpje met een binnendiameter
van 2 cm worden geschoven.
De mikrofoon moet ongeveer
3 mm aan de voorzijde uitste-
elektuur
oktober 1989
elektuur
oktober 1989
66
Figuur 6. Met
deze hulpschakeling wordt
de decibelmeter afgeregeld.
7
naar
1-kHz-sinusgenerator
(775mVeff)
RB
470
massa (b)
Figuur 7 Enkele komponenten moeten verhoogd gemonteerd worden,

Onderdelenlijst
hoofdprint
Weerstanden:
R1,R3 = 10 k
R2,R25 = 330 k
R4 = 470
R5,R31 = 3k3
R6 = niet aanwezig
R7 = 15 k
R8 = 47 k
R9 = 6k8
R10 = 12 k
R11 = 22 k
R12,R13,R33,
R37 = 1M
R14,R19 = 68 k
R15,R21,R36 = 180 k
R16 = 50-ktienslageninstelpotmeter
R17 = 27 k
R18 = 100-ktienslageninstelpotmeter
R20,R23,R24,R26,
R27,R30,R32,
R34,R38 = 100 k
R22 = 680 k
R28 = 2k55 1%
R29 = 1k
R35 = 220 k
Kondensatoren :
Cl ,C4,C5,C15,023,
C24 = 10 ji/16 V
C2 - 220 n
03,010,013,016,
C17,C19,C21 -47 n
C6 = 1n5
C7,C8,C11,012 =
1 j4/16 V
C9,C18 = 100 n
C14 = 1n
C20 = 47 p
C22 = 22 n ker.
C25 = 100 j.4/16 V
Halfgeleiders:
D1 = 1N4148
IC1 = TL 081
IC2 = TL 084
IC3 = AD 636
IC4 = ICL 7126
Diversen:
T51 = SAX 965
3,5-cijferig LCD
51,53 =
draaischakelaar
3 moederkontakten,
4 standen
S2 = schuifschakelaar
2 x wissel
9-V-batterij met
batterij-clip
3,5-digit LCD
afstandsbusjes
5mm
ken. Als het printje op de goede plaats in het buisje zit,

wordt de massa-baan van de
print aan de kabelzijde vastgesoldeerd aan het buisje, zodat
dit als afscherming fungeert.
Nu nog afregelen
Sluit een 9-V-batterij aan en
neem in een van de voedingsleidingen een stroommeter op.
Als de meter wordt ingeschakeld met de linker draaischakelaar (stand slow), dan moet
het geheel 4...10 mA trekken
en op het display moet een getal verschijnen tussen 00.0 en
00.4 (met de rechter draaischakelaar op stand "0"). Een te
hoge stroomopname duidt
meestal op een fout in de schakeling, de hele print zal dan
gekontroleerd moeten worden.
S2
voet
voet
St
Cl aan
e soldeerzijde
print
Klopt alles zover, dan wordt het

70-dB-bereik gekozen en kan
men eens in de mikrofoon praten om te zien of de uitlezing
daarop reageert. Okee? Dan
wordt de stroommeter weer
verwijderd en kan de decibelmeter afgeregeld worden.
Voor de afregeling is een sinusgenerator nodig die een
frekwentie van 1 kHz levert.
Daarop wordt de hulpschakeling uit figuur 6 aangesloten.
De middelste aansluiting van
de mikrofoon wordt tijdelijk
losgesoldeerd en op het vrijgekomen soldeer-eilandje wordt
zolang het van de loper van RA
uit de hulpschakeling aangeboden signaal aangeboden via
een stukje afgeschermde kabel
(massa-verbinding niet vergeten, die moet ook in de buurt
van de mikrofoon op het
voorversterker-printje worden
899512 .17
aangesloten). De uitgangsspanning op de loper van RA wordt

gemeten met een wisselspanningsmeter (bijv. digitale multimeter).
De kalibratie van de drie meetbereiken geschiedt nu met
spanningen die overeenkomen
met de spanning die de mikrofoon afgeeft bij een bepaalde
geluidsdruk. In tabel 1 is aangegeven welke stappen ondernomen moeten worden. De linker draaischakelaar blijft hierbij in de stand "fast" staan en
de schuifschakelaar in de stand
"lin". We lopen nog even het
lijstje van tabel 1 door. Het
eerste meetbereik dat wordt afgeregeld, is het 130-dB-bereik.
Rx is in eerste instantie een
draadbrug. De uitgangsspanning van RA wordt ingesteld
op 631 mVeff. Regel met R18 de
"nulpuntsinstelling" dan zo af
TS1
R29
yek
0-0
0 0 00 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 0 0 0
C12
ClAnntICIACIAIIA el n A n fl In A ft,
_0,_C19 Cl
ICL
vo:,
:"
,:eklics
V
m 0...:0
9 95 9 is ,
6
6
0
17-1 571
0000 000i00000000000
0
Dl R31 .-Cj R252g

r.r
rn
(g)
1-0 C21
C23 R30
a:Mil
EER 454
(
8)
KM
R24
0 00
R330 0
00 S3 0
O0 000
o
CC
f 0
Cl
67
dat de uitlezing 130 dB aangeeft. Vervolgens komt op de
plaats van Rx een weerstand
van 39 kQ en de uitgangsspanning van RA moet nu 20 mV bedragen. Regel de uitlezing af
op 100 dB met R16. Aangezien
de nulpuntsinstelling door de
tweede afregeling kan verlopen, worden deze twee stappen enige malen herhaald totdat beide instellingen korrekt
zijn. Schakel daarna over op
het 100-dB-bereik en kontroleer
of de meter 100 dB aanwijst bij
een ingangsspanning van
20 mV. De maximale afwijking
mag 0,5 dB bedragen. Tot slot
wordt op het 70-dB-bereik overgeschakeld, waarbij 631 kiV
wordt aangeboden. De uitlezing dient 70 dB 0,5 dB aan te
geven. Mocht in de onderste
twee bereiken een grotere afwijking te zien zijn, dan kunt u
dat verhelpen door de waarde
van R23 (100-dB-bereik) of
R21/R22 (70-dB-bereik) aan te
passen. Gewoonlijk zal dat echter niet nodig zijn.
De voorgaande afregeling
geeft alleen een korrekte
decibel-waarde als de mikrofoon de juiste spanning levert.
Bij het toegepaste type bedraagt de afwijking +2,5 dB.
Maakt men gebruik van een
ELV-bouwpakket, dan zit daar
een mikrofoon bij waarvan de
gevoeligheid is gemeten
(+0,5 dB, alleen de gevoeligheid, niet de frekwentiekurve!).
Bij de mikrofoon wordt een
korrektiefaktor geleverd waarmee men de spanningen in tabel 1 vermenigvuldigen moet.
Even een voorbeeld: bij een
vermenigvuldigingsfaktor van
1,2 moet de ingangsspanning
bij stap 1 dus 1,2 x 631 =
757,2 mV worden.
Hierna kan de hoofdprint in het
kastje worden gemonteerd.
Met twee 10 mm lange zelftappers en twee 5 mm hoge afstandsbusjes wordt de print
aan de batterijvak-zijde vastgeschroefd. Aan de andere kant
kan de print met wat lijm worden vastgezet of met een stukje
hard schuimrubber aan de onderzijde op zijn plaats worden
gehouden. De kabel komt het
kastje binnen via een 4 mm
groot gat aan de voorzijde. Let
er op dat de afscherming van

de binnenkomende kabel nergens in aanraking komt met de
printsporen. Het kabeltje krijgt
een trekontlasting in de vorm
van een kabelbinder. Het mikrofoongedeelte kan eventueel
met kunsthars worden volgegoten, waarbij men er wel aan
moet denken dat de voorzijde
van de mikrofoon open blijft.
Zo ontstaat een trillingsbestendig en stootvast geheel.
Metingen aan
luidsprekerboxen
Aangezien de decibel-meter
ook is bedoeld voor het meten
voor frekwentiekurves, hebben
we de moeite genomen om de
frekentiekarakteristiek hiervan
te vergelijken met onze eigen
meetmikrofoon. De resultaten
waren uitstekend. Van 20 Hz tot
20 kHz bleven de afwijkingen
tussen de twee mikrofoons binnen +1,5 dB. Het is wel aan te
bevelen om bij metingen aan
luidsprekers gebruik te maken
van een gewobbeld signaal of
een ruissignaal dat door tertsfilters wordt gevoerd. Bij gebruik
van pure sinus-signalen zullen
de metingen nogal onbetrouwbaar zijn.
(899512)
8b
Mic
elektuur
oktober 1989
Figuur 8. De
twee printen
voor de
decibel-meter:
a. hoofdprint,
b. voorversterker-print.
(to
0 0.0
a b
Onderdelenlijst
voorversterker
Voor het hier beschreven

bouwprojekt levert de Westduitse fabrikant ELV een kompleet bouwpakket dat door diverse Nederlandse elektronicahandelaren aangeboden wordt.
U kunt voor de schakeling echter ook alle komponenten zelf
verzamelen, want alle speciale
onderdelen en kant-en-klare
printen voor deze schakeling
zijn bij dezelfde handelaren los
verkrijgbaar. De printen kunt u
natuurlijk ook zelf etsen. Printen voor dit projekt kunt u niet
bij Elektuur bestellen.
Weerstanden:
R101,R104 = 4k7
R102,R103 = 22 k
R105 = 47 k
Kondensatoren:
C101 = 10 p/16 V
C102 = 22 n ker.
C103 = 470 n
C104,C105 = 10 p
Halfgeleiders:
D101,D102 = DX 400
IC101 = TL 082
Diversen:
1 elektret-mikrofoon
Sennheiser KE4-2112 (geen KE4-211-1!)
elektuur
oktober 1989
68
UHF-SPERFILTER
Krachtige tussenversterkers voor het mobilofoonverkeer,
oproepinstallaties of lokale UHF-TV-zenders kunnen de
ontvangst van bepaalde TV-kanalen behoorlijk storen.
Gewoonlijk wordt dit veroorzaakt door de erg hoge
veldsterkte van de zenders en de intermodulatie die
daardoor wordt veroorzaakt op de ingang van de
antenneversterker of de UHF-ingang van de televisie. Deze
storing kan heel eenvoudig onderdrukt worden met
behulp van een simpel sperfilter dat uit slechts twee
komponenten is opgebouwd en in dit artikel wordt
beschreven.
Spookbeelden, moir-patronen,
slechte synchronisatie, een verkleurd of genverteerd beeld
en zelfs een komplete veestemming van de ontvanger zijn
slechts enkele van de veel
voorkomende storingen bij televisies. Deze storingen treden
gewoonlijk alleen op bij televisiekijkers die zelf een antenne
op het dak hebben staan.
Abonnees van centraleantenne-inrichtingen kennen in
principe deze problemen niet.

Het zal je maar gebeuren. Als
een donderslag bij een heldere hemel blijken sommige programma's opeens flink
gestoord te zijn, of in een enkel geval zelfs kompleet verdwenen. Ze zijn dan vervangen
door ruis en andere stoorsignalen. Een nader onderzoek kan
dan opleveren dat in de nabijheid een of andere steunzender is geplaatst die in de 600-
en 900-MHz-banden werkt. Het

sterke signaal van zo'n zender
zorgt er voor dat de ingangstrap van de TV in de problemen komt. Door het sterke
ingangssignaal wordt de DCinstelling van deze trap zo ver
verschoven dat deze trap niet
meer als versterker werkt,
maar als een gelijkrichter of in
een enkel geval zelfs als demodulator danwel frekwentievermenigvuldiger (varactor-effekt).
Een soortgelijk verschijnsel
kan zich ook voordoen als men
een zwakke zender wil ontvangen naast een sterke zender.
Door het sterke kanaal wordt
het zwakke kanaal gewoon
weggedrukt. In al deze gevallen kan het hier beschreven
sperfilter uitkomst bieden.
30 dB omlaag
Het oversturen van een ingangstrap kan voorkomen worden door het sterke ongewenste signaal uit het frekwentiespektrum van het ingangssignaal te verwijderen. De
schakeling uit dit artikel kan
voor de noodzakelijke demping zorgen. Hiertoe wordt gebruik gemaakt van een LCseriekring die exakt kan worden afgestemd op de storende
frekwentie. Het filter werkt als
een sperfilter (zuigkring) met
een bijzondere hoge Q, zodat
69
de centrale frekwentie maar
liefst 30 dB gedempt wordt. Zoals in figuur 1 te zien is, is de
spoel uit het LC-filter slechts
een stukje verzilverd draad met
een diameter van 1 mm. De gebruikte kondensator is een 5,5pF-PTFE-folietrimmer.
Van de trimmer moeten de
drie aansluitpunten haaks gebogen worden, waarna de
twee aansluitpunten van de rotor met de massa verbonden
kunnen worden. De draad
wordt aangesloten op het overblijvende pootje van de trimmer. Het aldus verkregen LCsperfilter omvat het hele UHFbereik van 470 tot 870 MHz.
Ondanks zijn eenvoud geeft dit
filter een beter resultaat dan
bijvoorbeeld een filter dat
wordt gemaakt van een stuk
koax-kabel met een lengte van
een kwart lambda.
Het sperfilter moet ondergebracht worden in een metalen
behuizing van vertind blik. De
behuizing moet met de mantel
van de koax-kabel verbonden
worden. In figuur 2 zijn de afmetingen van het stuk blik gegeven waarmee een kompakte
en goedkope, maar bijzonder
effektieve behuizing gemaakt
kan worden. De schakeling is
nu helemaal afgeschermd voor
stoorsignalen. Twee koaxbussen maken het mogelijk dit
filter op te nemen tussen de
antenne en de antenneversterker. Het plaatsen van dit filter
achter de antenneversterker
heeft geen zin omdat het
kwaad dan al geschied is.
Eventueel kan n aansluitplug
vervangen worden door een
stukje koax-kabel en een steker, zodat het filter zonder extra verlengkabel op het koppelfilter in de antenne aangesloten kan worden.
Afregeling
De afregeling is heel simpel.
Stel de TV af op het gestoorde
kanaal en draai net zo lang aan
de trimmer totdat de interferentie verdwijnt. De afstemming is
behoorlijk kritisch door de hoge Q-faktor van het LC-filter. Indien de storing door meerdere
bronnen wordt veroorzaakt,
moet voor iedere bron een
elektuur
oktober 1989
Figuur I, De
konstruktie van
het komplete
LC-sperfilter
Een goede behuizing is noodzakelijk om een
adekwate afscherming te
realiseren.
15
25
50
75
eigen filter gebruikt worden.

Daartoe worden verschillende
filters in serie geschakeld en
ieder filter individueel op een
andere stoorfrekwentie worden
afgestemd.
Wil men een speciaal TVkanaal onderdrukken, dan
moet de televisie op dit kanaal
afgestemd worden. Verstem
vervolgens de trimmer totdat
het signaal helemaal verdwijnt.
890174-12
Er is nu alleen nog maar ruis

over. Ook nu moeten weer
meerdere filters gebruikt worden indien men meerdere kanalen wenst te onderdrukken.
Alleen bij kabelnetten kan het
ondanks de hoge Q van het filter door de geringe afstand
tussen de zenders gebeuren
dat n filter meerdere kanalen
verzwakt.
(890174)
Figuur 2. De
layout van het
blik waarmee
een goede en
goedkope behuizing gemaakt kan worden.
elektuur
oktober 1989
70
PRINTEN ETSEN
en wat daar bij komt kijken
met bijdragen van K. Steffes, A. Schaffert en J. Stoffels
Printen etsen hoeft geen

moeizaam karwei te zijn en voor
een volwaardige ets-bak is maar
weinig nodig. Printen etsen heeft
ook zijn schaduwkant
Het in het etsmiddel opgeloste
koper is uitermate schadelijk
voor het milieu en dan hebben
we het nog niet eens over het
etsmiddel zelf Daarom geven
we in dit artikel ook een
"milieu-effekt-rapport" over een
aantal etsmiddelen.
Het zal inmiddels wel tot
iedereen zijn doorgedrongen dat we (de mensheid)
een probleempje hebben
met ons milieu, daar hoeft
een elektronicus dan ook
geen (negatieve) bijdrage
meer aan te leveren met
etsvloeistof en ontwikkelaar. De beste methode
om verdere milieuschade
te voorkomen, is de bron
van de afvalstroom aan te
pakken. Voor huishoudelijk
gebruik betekent dat onder andere geen chemisch
afval in de vuilniszak of riolering. Met name bij etsvloeistof en ontwikkelaar is
die laatste oplossing wel
erg verleidelijk. Maar als u
het effekt van etsvloeistof
op een stenen vloer kent,
dan weet u ook wat er in
een rioolbuis gebeurd, om
nog maar te zwijgen over
de effekten die deze met
koper vergiftigde vloeistof
heeft op de biologische
zuiveringstrap van de riool-
waterzuivering. 0, u verdunt
de vloeistof altijd? Dan
heeft u vast een heel hoge
waterrekening, want voor
sommige vloeistoffen zijn
ettelijke kubieke meters
water nodig om een akseptabele verdunning te
krijgen. Nee, het verzamelpunt voor chemisch afval is
de enige plaats waar u
heen kunt met uw etsmiddel. Er zijn echter wel methoden om de hoeveelheid afval die u weg moet
brengen te beperken,
maar dat is sterk afhankelijk van de vloeistof in
kwestie. We laten er een
paar de revue passeren.
De omgang
met de
chemikalin
Ontwikkelaar
Voor het ontwikkelen van
fotopositieve printplaat
wordt meestal natronloog

gebruikt (10 g natriumhydroxide (NaOH) caustic soda - opgelost in
1 I water). Natronloog gaat
lang mee, al doet de donkere kleur misschien anders
vermoeden. Belangrijk is
dan wel dat het loog in
een goed afgesloten fles
wordt bewaard, waarin ook
geen lucht mag blijven zitten (een harmonika-fles
voor foto-chemikalin gebruiken). Het natronloog
wordt namelijk ongewild
onschadelijk gemaakt als
het een paar dagen aan
de lucht wordt bloot
gesteld. De koolstofoxiden
(COX) die hierin aanwezig
zijn, reageren namelijk met
het natronloog, waardoor
een oplossing van een natriumzout in water ontstaat.
Deze vloeistof en de erin
opgeloste fotolak kunnen
geen kwaad, zodat die via
het riool afgevoerd kunnen
worden. Het spoelwater is
overigens in een dermate

lage koncentratie vervuild
dat wegspoelen ook hierbij
geen probleem is. Om te
voorkomen dat het loog in
de fles bederft, kunt u beter steeds kleine hoeveelheden aanmaken die net
genoeg zijn om het printje
in onder te dompelen
(geen (te) grote bakken
gebruiken). Na gebruik op
de zojuist genoemde manier onschadelijk maken
en wegspoelen.
IJzerchloride
IJzerchloride (eigenlijk ijzer3-chloride of ferrichloride,
FeCI3) is het etsmiddel bij
uitstek, maar helaas niet
onproblematisch voor het
milieu. Dat wordt nog eens
versterkt door de aanwezigheid van het giftige koper. Er is voor dit etsmiddel
en de eventueel ontstane
neerslag maar n oplossing: inleveren bij het verzamelpunt voor chemisch
li
elektuur
oktober 1989
A = plexiglazen deksel
B = print
C = verstelbare heilig (klemvast tussen de wanden van
de bak
D = aanslag
E = houten perlator (etsmiddel bestendig)
F = stapelbak
G = luchttoevoer
Figuur 2. Door
ijzerchloride-schuim te maken is een goede menging
van de vereiste chemikalin gewaarborgd. Er is
wel wat knutselwerk voor
nodig.
van de ontwikkelaar. Het

beste zorgt u er voor dat u
een jerrycan spoelwater in
voorraad hebt, die gaat
jaren mee. U gebruikt dan
gewoon steeds hetzelfde
water. Het naspoelen kan
dan gebeuren met vers
water, dat weer via het riool wordt afgevoerd. Is het
spoelwater in de jerrycan
echt niet meer bruikbaar,
dan laat u het eerst een
tijdje indampen om de
hoeveelheid vloeistof te
verminderen. Daarna behandelt u de rest alsof het
etsmiddel is.
Voor het werken met al
deze chemikalin is een
hittebestendig bekerglas
nodig van 1 . . 1,51. Zo'n
bekerglas is bestand tegen
alle chemikalin die we
hier genoemd hebben en
kan zonder problemen worden verwarmd op een
kookplaat. Voor het indampen van vloeistoffen is een
elektrisch kookplaatje
(250. . 500 W) aan te
bevelen.
Voor het bewaren van de
ontwikkelaar is een fles
waarin vloeibaar wasmiddel heeft gezeten uitstekend geschikt. We bedoelen dan wel zo'n fles met
een dopkonstruktie die tevens als trechter kan dienen bij het inschenken van
de ontwikkelaar uit de ontwikkelbak.
elektrolytisch
etsen
Het etsen van printen door
middel van elektrolyse is
een methode waar we hier
op de redaktie toch zo onze twijfels over hebben,
maar laten we - voordat
we het over de nadelen
hebben - eerst eens kijken
het hoe het gaat en wat
de voordelen zijn. Als elektrolyt gebruiken we een
oplossing van citroenzuur
dat niet agressief is en bij
de drogist goedkoop is te
verkrijgen. Een theelepeltje
citroenzuur op 100 ml gedestilleerd of gedemineraliseerd water is voldoende.
Verder hebben we een gelijkstroomvoeding nodig die
voldoende stroom kan leveren. Een goede richtwaarde is 100 mA per
vierkante centimeter blank
koperoppervlak. De pluspool van de voeding sluiten we aan op de print die
we willen etsen. De minpool wordt op een geleidend plaatje van blik aangesloten dat in principe uit
elk metaal mag zijn gemaakt. Een restje printplaat
is ook geschikt. De eerste
keer dat u op deze manier
gaat etsen, zal eerst het citroenzuur met het koper
gaan reageren, waardoor
de zuuroplossing in een
zoutoplossing verandert.
Aan de karakteristieke
blauwe kleur is te zien dat
een van de bestanddelen
koper is, met andere woorden de oplossing is giftig.
Tijdens deze eerste reaktie
en ook wel daarna komt
waterstofgas vrij. U moet
dus altijd in de buitenlucht
aan het werk gaan om
een explosie te vermijden.
Is het zuur eenmaal in een
zout omgezet, dan komt de
eigenlijke elektrolyse pas
goed op gang. Het koper
wordt van de print aan de
pluspool losgeweekt en via
de vloeistof naar de minpool getransporteerd, waar
het weer neerslaat. Het
elektrolyt wordt dus alleen
maar gebruikt en niet verbruikt, zodat het in principe
nooit in het milieu terecht
kan komen. Belangrijk bij
het elektrolytisch etsen is
dat het gehele kopervlak
tot op het laatst toe intakt
blijft. Zodra het geleidende
kontakt met de voeding is
verbroken, stopt de elektrolyse waardoor ongetste
stukken over blijven. Ook
vuil op het koper kan de
elektrolyse remmen of
blokkeren. Na-etsen in een
konventioneel etsmiddel
zal dan ook vrijwel altijd
nodig zijn.
Onze ervaringen met deze
methode waren niet zo positief. Het duurt lang - voor
sommige sporen te lang voordat het koper voldoende is verdwenen. Het

kan natuurlijk ook zijn dat
we iets over het hoofd
hebben gezien waardoor
het elektrolytisch etsen in
principe beter gaat, maar
dan is er nog altijd de
kwestie van het na-etsen. U
verbruikt weliswaar minder
etsmiddel, maar of dat
voor hobbygebruik nu echt
zo veel scheelt is de vraag.
Etsen met
ijzerchloride
We hebben aan het begin
al gezegd dat ijzerchloride
jaren mee kan. Dat komt
omdat het ijzerchloride geregenereerd kan worden
met gekoncentreerd zoutzuur (HCI) en zuurstof. Voor
het etsen hebben we 900
gram ijzerchloride per liter
nodig waaraan we per liter
. . . 1/2 liter gekoncentreerd zoutzuur toevoegen
(verkrijgbaar bij o.a. bouwmarkten). De benodigde
zuurstof verkrijgen we door
met een luchtpompje lucht
door de vloeistof te blazen.
Alleen dan kan de reaktie
voldoende snel verlopen
om het etsproces niet te
verstoren. Hoe een en ander in zijn werk gaat, hebben we in figuur 1 ge-
elektuur
oktober 1989
Figuur 1. Het etsproces in

een notedop (emmer). Als
u er voor zorgt dat aan het
koperoppervlak zuurstof;
zoutzuur en ijzerchloride
goed gemengd aanwezig
zijn, dan zullen er geen
vertragende nevenreakties
optreden.
Etsen met ijzerchloride in reaktievergelijkingen.

4FeCI3
oplossen
4Fe3+ + 12CI -
4HCI + 4H20.-4H30 + + 4CI 4Fe3+ + 2Cu .-4Fe2+ + 2Cu2+
4Fe2 + 4H30 + + 02.4Fe3+ + 6H20
afval. Maar met een goede verzorging gaat het jijren mee en een middel
dat slechts zelden (theoretisch nooit) hoeft te worden weggegooid is ook tamelijk milieuvriendelijk. We
komen nog terug op de
verzorging van ijzerchloride.
Zoutzuur en waterstofperoxide
In alle gevallen een afrader. Uit deze vloeistof komt
namelijk chloorgas vrij en
dat is een hoogst ongezond goedje. Zelfs als er
niet getst wordt, komt er
nog chloorgas vrij. In een
gesloten fles en/of ruimte
bewaren van deze vloeistof
is dus niet mogelijk. Heeft u
nog wat van dit mengsel
staan, dan is het verzamelpunt voor chemisch afval
de enige manier om netjes
van het spul af te komen.
Salpeterzuur
Een 40%-oplossing salpeterzuur (HNO3) is een prima
etsmiddel. Alleen is de omgang met dit tamelijk
agressieve zuur niet iets om
lichtvaardig over te denken. Daar komt dan nog
bij dat tijdens het etsen

(gasvormige) stikstofoxiden
vrij komen en die zijn
hoogst ongezond als u niet
onder een flinke afzuigkap
of in de buitenlucht werkt.
Is het zuur uitgewerkt, dan
laat u dit indampen. Daarbij slaat het bij het etsen
ontstane kopernitraat neer.
Is het grootste deel van
het kopernitraat neergeslagen, dan scheidt u de
vaste stof (het kopernitraat) van de overgebleven vloeistof. Bij die
vloeistof voegt u vers salpeterzuur en de nieuwe
voorraad etsmiddel is
klaar. Er blijft alleen een
kleine hoeveelheid droog
(maar nog steeds giftig)
kopernitraat over dat op
een verzamelpunt voor
chemisch afval kan worden
ingeleverd.
Ammoniumpersulfaat
Dit etsmiddel staat bekend
om zijn trage werking. Niet
terecht overigens, want dit
etsmiddel werkt uitstekend
bij een temperatuur van
45 . . 50 C Onder deze
temperatuur duurt het etsen te lang en wordt er on-
nodig veel persulfaat verbruikt. Naast die hoge temperatuur moet er ook
goed geroerd worden. Een
etsbak met thermostaat en
een beluchter zijn dan ook
aan te bevelen. Om te
voorkomen dat met de
door de etsvloeistof gepompte lucht ook fijne
druppeltjes van het giftige
ammoniumpersulfaat in het
rond gestrooid worden,
dekt u de etsbak het beste
af met filtreerpapier. Tijdens
het etsen, maar ook als de
vloeistof "op de plank
staat", komt er gas
(zuurstof) vrij. Het ammoniumpersulfaat mag u dan
ook nooit in een hermetisch gesloten fles bewaren.
Daarnaast moet de
vloeistof in het donker bewaard worden.
Is de etsvloeistof uitgewerkt, dan zet u de fles
een tijdje in de koelkast.
Door de kou slaat diammonium-kopersulfaat in
grote kristallen neer. Deze
kristallen bevatten zowel
het weggetste koper als
het verbruikte etsmiddel.
Met een koffiefilter scheidt
u de kristallen van de
vloeistof en laat de kristallen en het filtreerpapier

drogen. De overgebleven
vloeistof bevat nog wat koper en de ongebruikte rest
van het persulfaat. Aangevuld met een nieuwe voorraad persulfaat kunt u
deze vloeistof opnieuw gebruiken.
De overgebleven kristallen
horen weer bij het chemisch afval thuis, tenzij u
het door middel van elektrolyse onschadelijk wilt
maken. Daarvoor lost u de
kristallen weer op in vers
water. Als anode (+) dient
een koolstaaf uit een oude
batterij en als kathode een
stukje koper (printmateriaal
kan ook). De stroom door
de vloeistof laat het koper
neerslaan op de kathode.
Is de vloeistof zijn blauwe
kleur kwijt, dan kan deze
zonder probleem in de
gootsteen gekiept worden.
De kathode en de koolstaaf bewaart u voor de
volgende keer.
Het spoelwater
Het spoelwater dat na het
etsen nodig is, is problematischer dan het spoelwater
Ei
schetst. Het is belangrijk
om te weten dat er tijdens
het etsen geen ijzerchloride wordt verbruikt (!) maar
zoutzuur. Als u dus een verminderde werking van het
etsbad konstateert, dan
moet er zoutzuur worden
toegevoegd - meestal
kunt u dat laten samenvallen met het op peil brengen van het vloeistof nivo.
Het opgeloste koper en de
chloor-ionen van het zoutzuur vormen samen koperchloride, dat echter in
oplossing blijft (en het bad
zwart kleurt). In principe
kan de hoeveelheid opgeloste koperchloride zo
groot worden dat de
oplossing verzadigd raakt
en het koperchloride
neerslaat. Maar dan heeft
u waarschijnlijk al heel wat
jaren intensief getst. Over
het algemeen betekent
drab op de bodem (geelbruin van kleur) een tekort
aan zoutzuur en niet een
teveel aan koperchloride.
Als u de chemische reakties in het etsbad wat uitgebreider wilt nalezen, dan
moet u het artikel "De
waarheid over ijzerchlorideetsbaden" van P.W.J van
der Hoek in Electron (het
verenigingsblad van de
VERON) van februari 1979
er eens op naslaan.
Nu even terug naar figuur
1 voor de praktische kant.
Een goedkoper etsbad
kunt u haast niet maken. In
een emmer die met een
deksel afsluitbaar is, maakt
u 4 liter ijzerchloride aan
en voegt daar 1 . 2 liter
gekoncentreerd zoutzuur
aan toe. De lucht betrekken we van een luchtpompje zoals dat voor
akwaria wordt gebruikt. De
slang laat u ongeveer in
het midden van emmer
eindigen. Voor de hoogst
noodzakelijke verwarming
gebruiken we een akwariumverwarming met thermostaat. Die verwarming is
ondergebracht in een glazen buis, zodat het etsmiddel het verwarmingselement niet kan aantasten.
Normaal gesproken kan
deze verwarming niet hoger worden ingesteld dan
30 C. Dat lossen we op
door de thermostaat op
maximum te zetten en vervolgens het knopje los te
schroeven. Monteer de
knop dan weer in de beginstand, waarna de thermostaat op een hogere
temperatuur kan worden

ingesteld. Een goede temperatuur is 45 C. We hebben dan een veiligheidsmarge van 15 C, want
vanaf 60 C komen er
chloordampen vrij en die
zijn hoogst ongezond. Het
printje wordt met een zuignap en een touwtje vlak
boven het vloeistofoppervlak opgehangen. Het etsmiddel wordt dan met de
lucht tegen de print
gespetterd. Zo garanderen
we dat het koperoppervlak
alleen met verse - geregenereerde - ijzer-ionen in
aanraking komt. Dat
bespoedigt het etsen en
voorkomt nevenreakties
die het etsen juist remmen.
Het printje gewoon in de
emmer onderdompelen is
dan ook af te raden, omdat dan bij het koperoppervlak een tekort aan
zoutzuur en zuurstof kan
ontstaan.
Een luxere versie van de
emmer-etsbak is geschetst
in figuur 2. Hier is de vermenging met de lucht die
het etsbad aktief moet
houden nog beter. Bovendien is voor dit schuimbad
een minimale hoeveelheid
ijzerchloride nodig. Als ba-
elektuur
oktober 1989
sis dient een kunststoffen

stapelbak die in de gereedschapswinkel in diverse maten verkrijgbaar is.
Misschien kunt u er zelf een
passend plexiglazen deksel
bij kopen en anders maakt
u er zelf een. In de bak
maakt u een helling waarop de print komt te liggen
door een plaatje kunststof
L-vormig te verbuigen. Tussen de korte poot van de L
en de achterwand van de
bak laat u een ruimte
waardoor het schuim omhoog kan komen, waarna
het over de print naar de
voorzijde van de bak loopt.
Deze helling klemt u tussen
de wanden van de bak.
Lijm en/of schroeven zijn af
te raden, bovendien is zo
de helling van de schuimglijbaan nog in te stellen. De
houten perlators - geen
(kunst)stenen exemplaren
gebruiken - die voor het
schuim moeten zorgen, zijn
evenals een 8 . . . 15 W
luchtpomp bij de akwariumbenodigdheden te vinden.
(890114)
KANTTEKENINGEN
Tuimelschakelaar in
de juiste stand
Bij wip- of tuimelschakelaars met een wisselfunktie,
die in hobby-apparaten
veel worden toegepast, is
het nooit helemaal duidelijk welke kontakten met elkaar zijn doorverbonden in
een bepaalde schakelaarstand. Dat kan best wel
lastig zijn bij het bouwen
van een apparaat, want je
wilt een schakelaar natuurlijk meteen op de juiste
manier op de frontplaat
monteren, zonder dat ie
naderhand nog eens 180
moet worden gedraaid. Bij
miniatuur-wisselschakelaars
is het meestal zo dat de
bovenste twee kontakten
met elkaar zijn verbonden

als de schakelaar naar beneden staat. Dat hoeft
echter niet altijd zo te zijn,
aangezien er twee soorten
konstrukties worden toegepast. Bij de ene soort zit
een verend kontaktbrugje
aan het einde van de pen,
terwijl bij de andere soort
gebruik gemaakt wordt
van een wip-konstruktie. Alleen bij de laatste soort
komt de stand van de
schakelaar overeen met
de doorverbonden kontakten; Staat de schakelaar
naar beneden, dan zijn
ook de twee onderste kontakten met elkaar verbonden. De eenvoudigste
oplossing hiervoor is gewoon om de schakelaar
voor montage even door
te meten met de multimeter in de ohm-stand.
Philips-bandtweeter blijft
leverbaar
Elektuur-artikelen schijnen
door onze lezers erg nauwgezet gelezen te worden.
In het september-nummer
publiceerden wij een artikel over de magnetostatische middentoner. Terloops
werd hierin vermeld dat de
Philips-band-tweeter niet
meer leverbaar is op de
hobby-markt. Enkele dagen
na het verschijnen van dit
nummer kregen we reeds
bericht van Philips dat dit
niet het geval is. Deze
tweeter met het typenummer AD21601/R8 blijft gewoon leverbaar. U kunt
deze band-tweeter kopen
of bestellen bij elke handelaar die Philips-komponenten voert. Er bestaan voorlopig geen plannen om de
AD21601/RT8 uit het
hobby-programma te nemen.
elektuur
oktober 1989
74
HF-ZELFINDUKTIEMETER
Bij de echte HF-hobbyist kan het wel eens voorkomen dat

een aantal spoelen in een bakje ligt waarvan de
zelfinduktie niet meer te achterhalen is omdat de
kleurkode ontbreekt. En hoe kom je dan achter de juiste
waarde van elke spoel? De schakeling die we in dit
artikel beschrijven laat de kleurkode voor wat die is en
bepaalt zelf de exakte zelfinduktie L en de kwaliteitsfaktor
Q van een onbekende spoel. Het meetbereik van deze
schakeling loopt van 50 nH tot 4 mH.
Dit meetinstrument is vooral
bestemd voor het meten van
HF-spoelen en daarom wordt
hier van een ander meetprincipe gebruik gemaakt dan bij de
eerder in de Elektuur (september 1988) gepubliceerde digitale zelfinduktiemeter. Bij het in
deze schakeling gebruikte
principe wordt een sinusvormig signaal met een bekende
frekwentie op een LC-kring gezet waarvan alleen de zelfinduktie (L) onbekend is. De andere komponent uit deze LCkring is een gekalibreerde va-
riabele kondensator C. Bij een

bepaalde waarde van de kondensator C zal de LC-kring
mee resoneren op de aangeboden frekwentie. Die kapaciteitswaarde bij resonantie van de
kring maakt het mogelijk de
waarde van de geteste zelfinduktie te bepalen. Bij deze
schakeling is de waarde van
de zelfinduktie af te lezen op
het schaaltje van de variabele
kondensator. De absolute waarde van de spanning over de
LC-kring geeft een indikatie
van de kwaliteitsfaktor van de
LC-kring. Hoe groter de spanning over de LC-kring, des te

hoger is de kwaliteitsfaktor.
De schakeling
Het schema van de meter staat
afgedrukt in figuur 1 en kan
eenvoudig in vijf blokken opgedeeld worden. Om te beginnen zijn er twee klokgeneratoren. En oscillator is een kristaloscillator met een resonantiefrekwentie van 7,5 MHz, die opgebouwd is rond een Schottky-
elektuur
oktober 1989
e
Ll
R13
C7
1
> 2
I> 8
68p
33p
13
N el
0F
R2 2
.1. 042
2 1
OD2 A2
gl>
C12
C13
15p
22p .14
68p.19
..g:5 47p
11 =n =In
L7 33p
L8 33p
13
C21
15
13 EN
68p
Ic*
T2
134
if 0
R10
Ml*
100pA
C32
65p
R8
C33 1C34
500p I10n
R12
n3
L10 100p
1N4001
5V
105
7805
'cl
TOp
C36
6
104
TOn
63V
25V
11
27 680p
74
141
142
C26 C28
111> 1221
1N4148
100n
BC160.10
R2
DS
in3
L9 100p
C3
C31
35
C23
50p 22 220p C24
100n15
1N4148
Lx
14
1N4148 D3
C18
C16
R9
1N4148 D2
51
XS
10> KMI
CC3816
Dl
A
1100n
Ce
100n
10
:30p =Op =Op

L5 10p
L6 10p
4 91Al0131 2
130
TI BC140-10
C40
C9
ta
=Op 1100p 140p

L4 3p3
L3 3p3
c
R11
C8
"
4p7 5 6p8
C2 R1
5V
L2
lp
C1)
5 470 p
Ca
68p
=n
=n
='1
51
pos
1
2
16
3
4
5
*zie tekst
zon96
x
x
x
x
x
10nH
100nH
1pH
10pH
1000H
N1...N6 =1C1= L504

N7...N14 = 104 = HCT244
890119 11
inverter (N5) en een kristal (X2).

De tweede oscillator is volgens
hetzelfde principe opgezet en
maakt gebruik van poort Nl en
het kristal Xl. Kristal Xl heeft
een resonantiefrekwentie van
24 MHz, oftewel 1/10 maal
7,5 MHz. De faktor 1/10 zorgt er
voor dat de schaalfaktoren van
de opeenvolgende meetbereiken steeds keurig een faktor 10
uit elkaar ligggen.
Het tweede gedeelte van de
schakeling wordt gevormd
door de delers IC2 en IC3. IC2
is een twee-dekade-teller in de
vorm van een 74HCT390. De
klokfrekwentie die dit IC krijgt
aangeboden, is 24 MHz en
daardoor staat op de QA1uitgang een frekwentie 2,4 MHz
(klokfrekwentie gedeeld door
10). Op uitgang QA2 staat het
kloksignaal gedeeld door 100,
dit signaal heeft dus een frekwentie van 240 kHz. De tweede deler, IC3, is een dekadeteller van het type 74HCT4017.
Deze teller krijgt een kloksignaal van 7,5 MHz en levert
daardoor een frekwentie van
750 kHz op de carry-outuitgang (CO).
Vijf HCMOS-buffers (N7,
N11... N13) zorgen voor een
adekwate buffering tussen de
digitale klokoscillator en de vijf
dubbele LC-banddoorlaatfilters
die in de meter gebruikt worden. Om de impedantie tussen
de filters en de buffers op elkaar aan te passen, zijn
weerstandjes (R3 .. .R7) gebruikt.Ieder bandfilter zorgt
voor een optimale filtering van
het digitale ingangssignaal in
een bepaald bereik, zodat de
LC-trillingskring een nagenoeg
sinusvormig signaal krijgt aangeboden en niet op een ongewenste harmonische kan gaan
resoneren. Hierdoor worden
meetfouten voorkomen.
Het vierde blok wordt gevormd
door de keuzeschakelaar waarmee het meetbereik wordt gekozen (S1) en een breedbandige push-pull-versterker, opgebouwd rond de transistoren T1
en T2. De bereiken van de meter zijn in het schema af te lezen en staan uiteraard ook op
het zelf te maken frontpaneel
vermeld.
Het vijfde en laatste blok van
de schakeling bestaat uit de te
testen spoel (Lx), gelijkrichter
D4 en afvlakkondensator C34.
Door de relatief grote spanningen die in de LC-kring worden
opgewekt, kan de gelijkrichtschakeling uiterst eenvoudig
worden gehouden en vervolgens gewoon op een 100-11A-
draaispoelinstrument (Ml) worden weergegeven. Spoel Lx

gaat samen met C32/C33 resoneren; trimmer C32 wordt gebruikt om het meetinstrument
te kalibreren.
De gebruikt 5-V-voeding is konventioneel van opzet en maakt
gebruik van een goedkope
gentegreerde stabilisator 7805
(105). De gebruikte net-adapter
moet een spanning leveren die
ligt tussen 9 en 12 V. De opgenomen stroom ligt ergens rond
de 200 mA, een 250-mA-adapter
is dus groot genoeg.
De konstruktie
Iedereen die een beetje ervaring heeft met het bouwen van
elektronische projekten, moet
deze schakeling zonder problemen met sukses kunnen nabouwen. Dit is vooral te danken
aan de gebruikte dubbelzijdige
print die alle kritische afschermingen en de noodzakelijke
verbindingen bevat.
De print heeft op de komponentzijde een flinke hoeveelheid koper, zoals in figuur 2 te
zien is. Hierdoor is een adekwate afscherming en ontkoppeling (in deze schakeling worden vrij hoge frekwenties ge-
Figuur 1. Het
komplete schema van de
HF-zelfinduktiemeter.
Onderdelenlijst
Weerstanden:
R1,R12 = 1 k
R2 = 68 Q
R3...R7 --- 47 Q
R8,R11 = 470 Q
R9,R10 = 303
R13 = 334
Kondensatoren:
(alle keramische
kondensatoren
moeten een steek
van 5 mm hebben)
Cl = 33 p keramisch
C2,C3,C4,
C18 = 100 p
keramisch
C5,C6,C9 = 100 p
keramisch
C7 = 4p7 keramisch
C8 = 6p8 keramisch
C10,C11,
C14 = 330 p
keramisch
C12 = 15 p keramisch
C15,C17,C19 = 1n0
keramisch
C20,C22,C24 = 3n3
keramisch
C21 = 150 p
keramisch
elektuur
oktober 1989
76
komponentenzijde
komponentenopstelling
() (.)(.) ()
OS eseeig.)e (.)
119
eik ei.)115110
(.) ()
(.)
()
g
(.)(-)e110001()
0 0\0 0
0 (.) (.) (.) (.)

(.) (.) (.) (.)

11
io
11-1\1-1
(.)
;;131'
0 0-0 0
0_\
I In
00
o
Cyj
0
Jb
(.)
ca
r,
oi

(.)
O
r
X
(.)
(.)
(.)
010 lo

00
(.)
(.)
010
0
LJ
of
143
@c )elium
Bre! 80
0
Neg ens@
soldeerzijde
(.) c.)
(.)
(.)
()
0 0
Figuur 2. De
koper-layouts
en de komponentenopstelling van de
dubbelzijdige
print voor de
HF-zelfinduktiemeter is ontworpen.
C23 = 220 p
keramisch
025,C27,029 = 10 n
keramisch
C26 = 470 p
keramisch
_s1
bruikt) probleemloos mogelijk.

Aansluitdraadjes van komponenten die door gaatjes worden gevoerd waarbij geen wit
cirkeltje aanwezig is, moeten
direkt aan het massavlak aan
de komponentenzijde worden
gesoldeerd.
Nu kunnen we aan het werk.
Monteer eerst alle weerstanden, zelfindukties en dioden.
Plaats vervolgens de kondensatoren van de filtersektie die op
het midden van de print zit.
Dan komen de transistoren en
trimmer C32 (twee aansluitingen zijn voldoende). Zorg er
[J
141
voor dat de trimmer niet te

warm wordt, want hij kan snel
beschadigd worden. Stabilisator IC5 kan met zijn koelvlak
direkt op de print geschroefd
worden. Op deze manier verkrijgt men eenvoudig een adekwate koeling.
Gebruik voor de IC's gn
voetjes, maar monteer ze direkt
op de print. Als alle IC's gemonteerd zijn, moeten ook aan
de komponentenzijde een aantal aansluitpennen van de IC's
gesoldeerd worden. Dat zijn de
navolgende pennen:
IC1: pen 3, 7 en 9
_si
IC2: pen 2, 7 en 12
IC3: pen 7, 11 en 13
IC4: pen 1, 10 en 19
Tenslotte kunnen ook de resterende komponenten gemonteerd worden. Probeer nooit
om de metalen behuizing van
het kwartskristal op het massavlak te solderen, hierdoor kan
ernstige schade aan het kristal
ontstaan. Voor de keuzeschakelaar moet per se een exemplaar gekozen worden dat direkt op de print gesoldeerd
wordt. Een exemplaar dat op
het frontpaneel wordt gemonteerd en met losse draadjes
Ei
wordt aangesloten kan namelijk
te veel parasitaire zelfinduktie
veroorzaken.
De variabele kondensator is
een 500-pF-mica- of PTFEdraaikondensator zoals die te
vinden is in goedkope AM- of
FM-radio's. Monteer deze variabele kondensator direkt op de
print (soldeerzijde) en gebruik
korte draadjes om de aansluitklemmen met de print te verbinden. Deze verbindingsdraadjes mogen niet langer
dan zo'n 15 mm zijn. Indien de
afstemkondensator een massaaansluiting bezit, moet deze
ook met het massavlak verbonden worden. Op de foto van figuur 5 is te zien hoe de komplete opgebouwde print er uit
ziet.
De hele schakeling kan ondergebracht worden in een ivoorkleurige metalen behuizing van
Elbomec/Telet (type LC850).
De voor- en achterkant van
deze behuizing zijn gemaakt
van aluminium. Aan de zijkanten is een rail aanwezig waarin
een groot aantal gaatjes zit.
Hierop kan de print zodanig
gemonteerd worden dat hij uit
de behuizing genomen kan
worden zonder dat de hele behuizing gedemonteerd hoeft te
worden.
Voor het frontpaneel is een layout ontworpen die in figuur 3
is afgedrukt. Aan de hand van
dit voorbeeld kan men eenvoudig een eigen frontplaat maken. Het is aan te bevelen om
de schroeven voor de montage
van het frontpaneel, die bij de
behuizing worden geleverd,
niet te gebruiken. Het uiterlijk
van het meetinstrument wordt
er niet beter op. Gebruik gewoon een beetje dubbelzijdige
plakband of een goede lijm.
Het geheel ziet er dan perfekt
uit en is net zo stabiel.
Gebruik 20 mm lange afstandsbussen om de print te monteren op een zelfgemaakt Uvormig profiel (zie figuur 4). De
plaats waar het profiel in de
kast moet worden vastgeschroefd, is afhankelijk van de
diepte van de paneelmeter.
Breng daarom eerst de paneelmeter op de frontplaat aan en
plaats vervolgens de print achter de paneelmeter. Het 1.1-
vormige profiel kan daarna met

een viertal zelftappers worden
vastgezet. Onze ervaring is dat
het vijfde of zesde gat in de
montage-rail voldoet. Monteer
dan het frontpaneel en kort de
assen van de keuzeschakelaar
en de variabele kondensator in
tot de juiste lengte. De assen
moeten natuurlijk voldoende
ver door de frontplaat heen
steken, zodat de knop er stevig
op gemonteerd kan worden.
De knop voor de afstemkondensator is een type met 2 pijlen, een voor elke schaal.
Zet de power-LED met behulp
van een daarvoor bestemde
clip vast in het frontpaneel.
Monteer vervolgens de aan/uitschakelaar en de twee bussen
waarop de te testen spoel
wordt aangesloten. De bussen
worden via dikke korte draden
verbonden met de print. Het
twisten van de draden is abso-
elektuur
oktober 1989
C28 = 680 p
keramisch
C30,C31,C36,C37,
C38,C40 = 110 n
C32 = 60 p trimmer
C33 = 500 p mika
afstemkondensator
C34,C35 = 10 n
C39 = 4117/6 V
tantaal
C41 = 1110/63 V voor
radiale montage
C42 = 47011/25 V
voor radiale montage
Halfgeleiders:
D1 . . D4 = 1N4148
D5 = 1N4001
T1 = BC140-10
T2 = BC160-10
IC1 = 74LSO4 (gn
HC- of HCT-type)
IC2 = 74HCT390
IC3 = 74HCT4017
104 = 74HCT244
IC5 = 7805
Zelfindukties:
L1,L2 = 1 p
L3,L4 = 34
L5,L6 = 10 p
L7,L8 = 33 p
L9,L10 = 100 p
L11 = 1 m
Diversen:
S1 = 5-polige
draaischakelaar voor
printmontage
X1 = kristal 24 MHz
(3e overtone, 30 pF
parallelkapaciteit)
X2 = kristal 7,5 MHz
(3e overtone, 30 pF
parallelkapaciteit)
M1 = 100-pAdraaispoelmeter
Knop voor
draaischakelaar met
een pijl
Knop voor
draaikondensator met
twee pijlen
Verleng-as voor
draaikondensator
Aansluitbus voor
lichtnet-adapter
Behuizing
Telet/Elbomec type
LC850
Print EPS 890119
(zie ook pag. 6)
Figuur 3. Een
ontwerp voor
het frontpaneel.
Indien mogelijk
is het verstandig de beide
delen van de
frontplaat (A en
B) ieder een
andere kleur te
geven. Hierdoor wordt verwisseling voorkomen.
elektuur
oktober 1989
78
Figuur 4. De
konstruktiedetails van het Uvromige aluminiumprofiel
waarop de
print gemonteerd moet
worden.
luut niet toegestaan, aangezien

dat te veel parasitaire zelfindukties geeft.
Het aansluiten van de rest van
de print is vrij eenvoudig. In
de achterplaat van de behuizing moet een aansluiting voor
de externe voeding gemaakt
worden. Gebruikt hiervoor een
net-adapter, dat is handig en
goedkoop.
Het gebruik
Figuur 5. De
opgebouwde
print, voordat
hij in de behuizing wordt ondergebracht.
Op de foto is
nog net te zien
dat de knop
van de draaikondensator
twee Mdikatorpijltjes bevat.
.5*
Bij het meten van een zelfinduktie moet de meter eerst in

het hoogste meetbereik gezet
worden. Nu wordt dus de
laagste testfrekwentie gebruikt.
De omgekeerde weg mag niet
bewandeld worden omdat de
LC-kring ook kan gaan oscilleren op harmonischen die kunnen ontstaan.
Begin dus in de stand 100-Hbereik en draai aan C33 tot de
meter een uitslag geeft. Reageert de meter niet, schakel
dan naar een lager bereik. Ga
zo door tot de meter een
scherp gedefinieerde uitslag
geeft.
De eerste drie bereiken
(100
10 gil en 11.41-1) maken
gebruik van de A-schaal
(4,0...40) van de afstemkondensator. Het volgende bereik
(100 nH) gebruikt de B-schaal
(3,3...38). Het laatste bereik
(10 nH) is alleen bruikbaar om
zelfindukties met elkaar te vergelijken. De oorzaak hiervan is
de rol die parasitaire zelfindukties gaan spelen bij een frekwentie van 24 MHz. Het 10-nHbereik kan wel gebruikt worden om een partij zelfindukties
met elkaar te vergelijken.
De uitslag van de meter geeft
4
190
7
.. .-
-.4
I
I
4410
I----
ArAMMO Elf
all
890119-12
een indruk van de kwaliteitsfaktor. Een absolute waarde

wordt niet gegegeven.
De afregeling
Het afregelen van de meter is
vrij eenvoudig. Sluit een zelfinduktie aan waarvan de waarde
exakt bekend is. Indien men
geen precisie-zelfinduktie kan
krijgen, is het mogelijk een
spoel voor luidspreker-filters te
gebruiken. Deze zijn verkrijgbaar met een tolerantie van
5 %. Kies een waarde die in de
buurt van de maximale meetwaarde van de schaal ligt, dan
staat de afstemkondensator namelijk op de minimale kapaciteit en is de afregeling optimaal.
Sluit dus een spoel aan van 220
of 390 gil (schaal A, 10-gilbereik). Zet de afstemkondensator zo nauwkeurig mogelijk
op de waarde "22" of "39". Regel nu C32 zo af dat de meter

zo ver mogelijk uitslaat. Gebruik vervolgens andere zelfindukties van een vergelijkbare
waarde die in het bereik 10 bl
en 1 gil gemeten kunnen worden. Regel de trimmer zo af
dat bij alle waarden een zo
nauwkeurig mogelijk resultaat
wordt verkregen. Het zal duidelijk zijn dat de meetresultaten ook bepaald worden door
het kapaciteitsverloop van de
afstemkondensator.
Tenslotte moeten we nog opmerken dat het bij sommige
draaispoel-instrumenten nodig
is een externe weerstand in serie met de meter op te nemen
omdat als de interne weerstand
te klein is. Hiermee wordt
voorkomen dat de wijzer van
de meter bij een hoge Qwaarde reeds de maximale
schaaluitslag haalt. De optimale
waarde van deze weerstand
moet proefondervindelijk vastgesteld worden.
(890119)
79
elektuur
oktober 1989
Uw experimenteerbord,
calculator n tekentafel
zijn ineens verleden tijd!
Micro-Cap en Micro-Logic:
2 Revolutionaire CAE teken-, rekenen
simulatieprogramma's voor analoge en
digitale schakelingen!
Micro-Cap II en Micro-Logic II werken snel en foutloos, met inachtneming van alle externe factoren zoals temperatuurschommelingen,
toleranties en vertragingstijden. De uitgebreide libraries, die standaard in
deze pakketten zijn ingebouwd, vormen daarenboven een bron van
tijdwinst.
Kortom deze pakketten verdienen zichzelf in no-time terug. Ze zijn
direct geschikt voor alle PC's van de typen XT en AT, met hard disk of
2 diskdrives (1,2 Mb), met 640 Kb RAM en CGA, EGA of Hercules grafische kaart.
(Ook leverbaar in versie
Micro-Cap II voor Macintosh)

Het krachtige tekenen
analyse-programma
voor analoge schakelingen.
- Ingebouwde schema-editor
- Transient, AC, DC en Fourrier analyse-modulen
- Worst-case analyse van alle modellen
- Grafische weergave van deviaties door
temperatuur schommelingen en afwijkende
waarden van de componenten
- Library met ruim 500 standaard componenten.
Nieuw: Micro-Cap III

Muisgestuurd. Uitgebreide
analysemogelijkheden
3695,- excl. BTW
Micro-Logic II
Het veelzijdige muisgestuurde
ontwerpen analyse-programma
voor digitale schakelingen
- Ingebouwde schema editor
- Tijd-simulatie module
- Library met meer dan 200 veel gebruikte
componenten
- Worst-case analyse module
Grafische weergave deviaties.
Datapattern editor en component editor.
11111111I111 111111111111111111111111 111111111111111111
///
'n Functie in de elektronica. Als clt is wat u wilt
bereiken, of als u meer elektronica-kennis nodig hebt
in uw huidige beroep, biedt PBNA u de vier nieuwe
PRAKTIJKOPLEIDINGEN ELEKTRONICA
. Digitale Elektronica . Elektronische Signaalbewerking
Microcomputertechniek . Middelbare Elektronica.
Wat deze opleidingen ideaal maakt, is dat ze zo
praktijkgericht zijn. U ontvangt uitgebreide praktijkpakketten. Al doende leert u en brengt u het geleerde
meteen in de praktijk. U studeert niet alleen elektronica,
u wrkt er ook mee.
OOK MONDELINGE OPLEIDING MOGELIJK

De Praktijkopleiding Digitale Elektronica is vanaf
oktober a.s. ook MONDELING te volgen in Amsterdam,
Arnhem, Eindhoven en Rotterdam.
Vul de bon in voor meer informatie of bel
085-575796. Wij sturen u dan zo snel mogelijk alle
informatie.
Koninklijke PBNA b.v. is erkend door de Minister van Onderwijs en Wetenschappen op grond van de Wet op de erkende onderwijsinstellingen.
Bij beide pakketten (per pakket

3 diskettes) wordt een uitgebreide
handleiding geleverd met tal van voorbeelden. De prijs bedraagt
INFORMATIEBON
2495,-
f
per pakket,
exklusief BTW.
Mw/Hr
Straat
I
I
Er zijn tevens
studentenversies leverbaar
ad f 349,- per stuk.
Sciento b.v.
Stuur mij vrijblijvend de gratis

Studiegids over de nieuwe Praktijkopleidingen Elektronica.
High Technology Products

Speldenmakerstraat 10c,
5232 BG 's-Hertogenbosch
Tel. 073-424055 Fax 073-426370.
Postcode.
Plaats
Stuur de informatiebon in open envelop

zonder postzegel naar:
Koninklijke PBNA, Afdeling Informatie,
ntwoordnummer 1500, 6800 WC Arnhem.
4325 11
Koninklijke
PBNA
JE fliff ffigfilf1711111
elektuur
oktober 1989
80
ijzer n de
De wegwijzer van de
vakhandel
Geeft een overzicht van de
onderdelen vakhandel bij U
in de buurt.
TSALT
en
COMPUTER
EVERS ELEKTRONIKA
ELEKTRONIKA SHOP
ZUIDEINDE 14
7941 GH MEPPEL
TEL: 05220-60069
* scanner antennes, kristallen, CB etc. * Grootste

sortering electronica componenten in Zeeuws-Vlaanderen * Reparatie aan alle apparaten.
Axelstraat 106, Terneuaen, 01150-97200
1:12. Elektronica \Ninksz

St. Jacobstraat 7,
4461 BA Goes,
tel. 01100-31276
"RITON" ee,tronika
1,
CI 15 P I_ el
ELEKTRONIKA ONDERDELEN
VOOR BEROEP EN HOBBY
BINNENWEG 197
2101 JJ HEEMSTEDE
TEL. 023-282573
Elektronika
Ook uw adres voor alle hobby-elektronica
ECN-VONK
Piet Kennis B.V.
Betaalbare electronische componenten

voor de industrie en hobby
Markt 21
7741 JM Coevorden
tel. 05240-12627
ELECTRO DAALMEIJER
Peperstraat 11-15
1441 BH PURMEREND
Tel. 02990-23912
ELEKTRONISCH CENTRUM
Piusstraat 90,
5038 WT Tilburg
Tel. 013-42 26 47
POSTORDER
EXPORT
Speciaalzaak voor Purmerend en omgeving
E. E. COMMUNICATIE
Amsterdamsestraat 60, Haarlem

023-355368
CB, scanners, antennes, elektronica-onderdelen, aansluitkabels,
telefoons, meetapp., alarm-app..
en bouwsels.
ELECTRONICS
Corridor 13 5554 HL VALKENSWAARD
Esordere
ERT
lektronika
eluwse
Tolweg 33
Ind. Veldzicht
Ermelo - Tel. 03417 - 5 7 708
Th. a. Kernpis/
straat 126 - Zwolle
electronica Telefoon 038-532357
Voor al uw electronica onderdelen

electronica bouwpakketten
technische lectuur
- print fabrikage
GROOT IN COMPONENTEN
*OPPERMANN BOUWKITS
TEL. 04902-12253
Balieverkoop alleen:
's maandags van 13.30 tot 17.30 en
's zaterdags van 10.30 tot 15.00
De
Speciaalzaak voor Elektronika
actieve. passieve componenten, computer onder

delen, mengpanelen, luidsprekers etc etc.
Langstraat 107 Ibij de Kerkbrinkl
4 33 33
1211 GX Hilversum Tel 035
JACOBS HEEFT HET !

HOOGWAARDIGE HIFI-APP.
El DISCO SOUND SYSTEMEN
111DISCO LIGHT SYSTEMEN
Cl OMROEPINSTALLATIES
AUTOTELEFOON SYSTEMEN
Aselcom
ttvasumweg 4
Te1.020-33.44.33
1033 SC Amsterdam-Noord Bijna Alles
I3 MOBILOFOONS/PORTOFOONS
Ook uw firma is het

vermelden waard.
delel Hengelo
OlAdifirof
Telgen 11
Tel.: 074.917567
Deopecia'
clAmATEuRiZENDoNTvANGERS
KRISTAUCOMPUTERSCANNERS
27 MHZ ZENDAPPARATUUR
MOBIEL/STATIONAIRE ANTENNES
Liesbosstraat 9-14-24 / 4813 BD Breda

Voor informatie / Bel.: 076-212881
HABOCO onderdelen
Alle Radio - Televisie - Video - Hi-Fi Elektronica ond. uit voorraad leverbaar.
Ovenbouwershoek 31, 7328 JH Apeldoorn
fel. 055 - 335814
Chr
Almelo
Marktstraat 18
Tel.: 05490-19191
Electronica gereedschap dealer
= 1E1 .D -= 05970-24436
Printen
rintservice
Frontplaten Onaerdeien
Assemblage
Van enkel stuks tot serie's
Grintweg 90 9675 HL WINSCHOTEN
elektrabila
rz; tp,
PC-toepassingen Akten ,Regelen en Registreren ,Ontweryrn
g' ,7?
0P
Priltproduktie ,Resemblage ,Besturingen ,Camponenten .
Stations-oen
Postnes Te
11166 01
8166
.9l(31)
Telefoon: " Verneor,.

10)5787 U
- 2130
2121
Teleras -
De wegwijzer van de
vakhandel
in de buurt.
i ktolstraat 186,
1074 VN Amsterdam
~telefoon 020-739380
Ook uw firma is het

vermelden waard.
Mariastraat 19
KIRONIKA 6211 EP Maastricht
Tel.: 043-253484
Fax.: 043-212577
Gespecialiseerd in elektronika
componenten, audio/video
accessoires, alarm en communicatie.
de weer
Computers ,Scanners ,Boeken ,Rntennes ,Boumsets .27.c

Flleetapparateur ,Speakers ,Oraad s Kabel ,Oisee apparatuur
het Onderdelenhuis bv
asP
,2
El E KIKNIKA 1.'000
TUMMERS
Distributie & Produktie

Chrysantenstraat 4
1031 HT - Amsterdam
Tel. 020 - 36 09 01
Fax. 020 - 325111
KARWEISHOP
Kon.
Regentesselaan 41,
tel. 04750-35154
ROERMOND
-wRadio Communicatie Center -sa

Voor al uw Antennes, amateur app., telefoon,
disco, metaaldetectors, politiescanners 27 MC,
radio-, communicatie-app.
Amsterdamsestraatweg 561-563
3553 EG UTRECHT Tel.: 030-433835

Dealer van o.a. J.R.C./N.R.D. Henwood
Icom Yaesu enz.
1:11512'1_FILI
Elektronika
TOTAAL LEVERANCIER VOOR

ELECTRONICA
EN ELECTRO MAT.
DEALER VISATON
LUIDSPREKERS
De wegwijzer van de
vakhandel
in de buurt.
81
elaktternic
VAN DEN BRANDE

elektronika
T.V.-Video,Elektronische Komponenten, Technische dienst
elektuur
oktober 1989
Molseweg 55-57
2440 Geel
Telex: 31.979 Elmic B

Tel.: 014/58.00.30
TEL. 053166 42 51-2 Pamelsestraat 103-1770 Liedekerke

FAX. 053:67 37 11 Maandag gesloten
LEEUWARDEN
110CEKS'1"
Mathenesserlaan 450
3023 HH Rotterdam
1ELEK1R01141.1
D.C.S.
010-4769900'
Electronica :Telefoon
TeFalexx021500-45797D9c7s5E31
Rotterdam
Auo
bangendijk 66
058-134905
ELEKTRONIKA ONDERDELEN voor uw hobby en beroep.

Printen uit eigen PRINTENMAKERIJ volgens uw eigen
ontwerp. Snelle levering. Ok voor enkele stuks!
Voor de COMPUTER hebben wij vl konnektoren en .e's.
De wegwijzer van de
vakhandel
in de buurt.
, alektranica
I ohap
garinctherki
TEL. 01830-31046
Voor .al uw elektronika en accessoires
Tevens verhuur van professionele geluidsinstallaties
'T PLATEAU 38 3202 GM SPIJKENISSE

o
01880-20597
tTEL.
Elektronika -709
VIJZELSTRAAT 15
HF-COMPONENTEN Katalogus: I 4,50

op giro 5040569
Toko, Amidon, Neosid, Kristallen, enz.
telefoon 05110 - 3866
I e
COMMUNICATIE APPARATUUR
Postbus 63, 9254 ZH Hardegarijp
rolti
Alphen a/d Rijn

Hooftstraat 122
Tel 01720-75858
FAHNER
TV
SERVICE
Nieuwe en gebruikte KTV onderdelen.

Print service vanaf 12 ct per cm' ex BTW
Turfmarkt 11 Leeuwarden tel. 058-151771
TECHNISCH BUREAU
De Dalweg
Reparatie / Onderhoud
Bedrijven / Particulier
LEGOTRONICS
Rijselstraat 14
8800 Roeselare
Tel. 051/220103
-Fax 051/22.98.70
Elektronica c.q. micro-computers
EL EETRIJ SOL70
LANGESTR. 108
8000 BRUGGE
'5" 050-341007
Fax 050-341168
Elektuur, onderdelen,
bouwpakket
RATO
De wegwijzer van de
vakhandel
in de buurt.
ELEKTRONIKA
ST. JACOBSMARKT 59 2000 ANTWERPEN
TEL. 1031 232.72.95
MAIllM
AI I Cnv
ALLE ONDERDELEN
ZELFBOUW LUIDSPREKER
BOUWKITS, METERS
03-480 88 80
sinds 1956
lange violettestraat 8 9000 gent
GERONIKA ELEKTRO N.V.

Blekerstraat 101
1315 AD, ALMERE STAD
TEL: 03240/32547
FAX: 03240/33818
* eproms / drams IC
* srams / TTLS / cmos
* industrial linears IC
* crystals / antenna
* speakers / walkman player
* computer fans / diskette
importer / purchaser / exporter
grootste elektronika zaak van

De Kempen
Antwerpse steenweg 312
2140 Westmalle
NIEUW Tel. 03/311 72 74
De Merodelei 105 Turnhout
Tel: 0141410751
ELECTRONICS
Tiensestraat 249-251
3000 Leuven
Telefoon 016 - 22.95.52
Gentronicsp..
Kortrijkse Steenweg 249
9000 Gent tel. 091-21 81 69
OB Electronics 1
Luikersteenweg, 173 B-3500 HASSELT

BELGIUM
TEL: (0)11/ 27.28.00
C-I1 INC.
ELECTRONIC
PARTS HAMONT
HABETS
Dalweg 14 - 3075 LR
Rotterdam 010-4328986
C.R.F. ELECTRONICS
Elektronische komponenten
Kits HF-materiaal - gedrukte schakelingenluidsprekers Elektuurboeken en printen
Pastorijstraat 13
9120 DESTELBERGEN
Tel. 091/28 96 20
katalogus op aanvraag
(13frs. 250 incl. verzendkosten)
Bosstraat 8 - 3590
Tel. 011.448323
voor hobbyisten
scholen bedrijven
JoeNib
WAPPER
ELEC
11-31 10 ANTWERPEN
0
IT81111! Ie
TEL. 113 231.01.33
electronics
Witl.rOrira 11111111111111111
I1Illi041-11111.1111111411H11112111
K311111411
Sid ,IN
I TELEX. 39498.1ab.bi F00.10111/27.58.391
AMIlDea,
openingstijden: ma t/m vrij 900-1230

13.-1830 za 900-1200
Telefonie - Alarm - Disco

satelliet - systemen
RIJKSWEG 406 DILSEN 3650
tel/fax.: 011/755.254
Jan Ligthartstraat 59-61.

3083 AL Rotterdam
Tel 010-4854213 Fax 010-4841150
distributie electronica
componenten
tel. 091 - 254202 (3.L)
ELEKTRONICA SHOP
met-raad-en-d(r)aad voor u paraat
Neamsesleenweg 39
3030 LEUVEN
Tel.. (01 61 22 62 22
Spekkestraat 4 Lier
Ertbrandstraat 237
2080 Putte-Kapellen
Tel. 03-665.20.78
ALMERE ELECTRONICS
* Mobilofoons - Portofoons
* Audio - Video - Digitaal
* Japanse merken
* Assemblage - Montage
* Moeilijke onderdelen
* (rep) per post order
D.I.L.-ELEKTRONIKA
9.00 - 18.30
Zat: 9.00 - 13.00
itereoro ma
ALLE COMPONENTEN
Nieuwstraat 153-155
2700 Sint-Niklaas
Tel. 03.777.44.61
OPEN '.
ELEKTRONIKA KOMPONENTEN
R.D.M.
VAEL
ELECTRONICS
Het Haagsch C.B. Centrum

ALLES OP 27 MC GEBIED
COMPUTER- EN KRISTALSCANNERS
KRISTALLEN, KABEL, ANTENNES
TELEFOONCENTRALES, TOESTELLEN, BEANTWOORDERS, DOORKIEZERS, MOBILOFOONS EN
PORTOFOONS, SATELLIETINSTALLATIES, COMPUTERS EN RANDAPPARATUUR, BOEKEN EN
TIJDSCHRIFTEN, INKOOP EN INRUIL
VAN DIVERSE ELECTRONICA.
APELDOORNSELAAN 224 DEN HAAG
TEL. (070) 458517 FAX (070) 454935
GEOPEND VAN 09.00 - 18.00 UUR
DONDERDAGAVOND KOOPAVOND
KOM EENS VRIJBLIJVEND LANGS
GOTRON
elektronica onderdelen
Leo de Bethunelaan 101
9300 Aalst
tel. 053-783083
n.v.
St-Kathelijnestraat 138
2800 Mechelen
tel. 015/218825
GELEIDERS
Vraag- en aanbod advertenties voor partikulier gebruik, gemiddeld 27 lettertekens per regel, prijs per regel f 5,25/Bfrs. 104,. Voor zakelijk
gebruik, bij minimum afname van 5 regels, gemiddeld 27 lettertekens per regel f 12,50/Bfrs. 247. Plaatsing na vooruitbetaling op giro 124.11.00
t.n.v. Elektuur Beek (L), voor Belgi per 000.017.70.26-01. Geleiders kunnen alleen schriftelijk worden opgeg even.
AT-80386
- 8/16 SPEED
- 16 SPEED
TE KOOP
1950,-
21 MHz
- 20 SPEED 27 MHz
- 20 SPEED 32,5 MHz
2400,-
750,-
2800,2950,
SEAGATE HARDDISK
20 MB KIT CTRL + CABLE 750,30 MB KIT CTRL + CABLE 800,40 MB KIT CTRL + CABLE 900,
800,950,1250,
Prijslijst op aanvraag *TECOM*

Telstar Electronics
TEL: 04490-79080
Te Koop
IBM XT/AT comp. Parts.
XT-8088
MAIN BOARD 8/10 MHz
AT-80286
-6/10 SPEED 13,2 MHz
-6/12 SPEED 16 MHz
21 MHz
250,-
GEVRAAGD
ZOEK: alle info over PC van D.T.C. zie

EKT mei 85-DESEMT D., Ruifelstr. 6,
B-8890 TIELT
GEVRAAGD: in verband met plan voor
barok-intonatie van een Eminent-500,
schemas en/of servicedocumentatie
van dit elektronische orgel.
Ton Koopman, J.Costenobelstr. 17,
4336 AT Middelburg, 01180-27438.
elektuur
oktober 1989
82
Juist, dit moet er nog in!!
Uw basisuitrusting
is pas compleet indien u in het
bezit bent van het Elektuur
Elektronica-Zakboekje '90.
die tuur
elektronica
En de prijs?
Slechts f 9,75/Bfrs. 195
Vul dus snel de bestelkaart achterin het tijdschrift in en stuur deze op.
BESTELLEN:
voor Nederland: rechtstreeks bij Elektuur door het bedrag van het Elektronica-Zakboekje over te
maken op gironummer 124.11.00 t.n.v. Elektuur b.v. Beek (L) onder vermelding van
Elektronica-Zakboekje '90,
Verzendkosten f 2,50.
voor Belgi:
bij Kluwer Technische Boeken, Santvoortbeeklaan 21 - 23, 2100 Deurne
Antwerpen, tel.: 03 - 3600422 en 3600423.
Het Elektronica-Zakboekje is ook verkrijgbaar bij boekhandel en elektronika-speciaalzaak.
83
elektuur
oktober 1989
SPECIFICATIONS
MICROPROCESSOR:
INTEL 80386SX-16 at 8/16 MHz with 0/1 wait state
hardeware & software switchable
CO-PROCESSOR:
INTEL 80387SX-16 Numerical Coprocessor
(Optional)
ra
MEMORY
'
512K/1M/2M/4M/8M Byte System Memory,

256K/1MB type DRAM selectable, Memory access with Page/Interleave & Support LIM EMS 4.0
SYSTEM EXPANSION:
4 slots for 16 bits, 1 slot for 8 bits
AUXILIARY STORAGE:
80386SX-16
MS-35
A BRIDGE
BET WEEN
0` .1 tO) t
PERFORMANCE iS
41
.?>
,
1
)
AND
0 th
POPULARITY.
MS-35:
64.990,-
1 Mb ram + 1 drive 1.2Mb
MS-35 II: 1 Mb ram + 1 drive 1.2 Mb + hard disk 40 Mb 28ms
88.990,-
MS-35 III: 1 Mb ram + 1 drive 1.2 Mb + hard disk 66 Mb 28ms
94.990,-
For five disk storage

3 x 5.25" DISK
1 x 3.5" FDD
1 x 3.5" HDD
I/O PORT:
Built-in two serial and one parallel
DISPLAY
VGA/EGA/EGC/CGA optional
CABINET:
Desktop case with RESET/SPEED pushbutton, 6
LED (Power/Turbo/HDD/COM1/COM2/LPT1)
KEYBOARD:
101/102 Keys enhanced type, Multi-lingual
available
OPERATION SYSTEM:
MS-DOS 3.3, OS/2, SCO, XENIX
DIMENSIONS:
431.5(D) x 443(W) x 169.5(H) mm
SEKONIC SPL-450
44.990,-
Plotting Area (max): ISO A-3 403.95mm x 276mm

or ANSI B 16,3" x 10.2
400mm/sec (15.7"/sec) in each axis
Plotting Speed:
0.025mm (0.001")
Resolution:
Plotting Accuracy
(Distance accuracy) less than 0.3% of plotted distance
or 0.lmm (0.004"), which ever higher
(Repetition accuracy)less than 0.2mm (0.008")
(Pen change acless than 0.3mm (0.012")
curacy)
8
Number of Pens:
ISO A-3 (297mm x 420mm) or smaller
Paper Size:
ANSIO B(11" x 17") or smaller
SK-GL (58 kinds) (HP-GIJ'/HP-7475A" comCommands:
patible)
RAMS
41256
41C1000
9 x 41256
9 x 41C1000
100ns :
8Ons :
100ns :
8Ons :
298,949,2.469,8.090,-
PORT. voor Belgje:
COMPUTER ADD ON
DEXXA serial mouse
AD/DA 16 bit card
8255 I/O card
8 Mbyte AT expansion
180 BF minder dan 1 kg.
300 BF minder dan I kg.

voor buitenland:
27-31 Fabriekstraat,
BETALING: bij bestelling met check of internationaal
1000 BRUSSEL
postmandaat. Voor alle andere betalingsmodaliteiten, gelieve ons te raadplegen a.u.b.
tel. 02/512.23.32
BUITENLAND: zendingen buiten BTW de BTW aftrekken
02/512.25.55
bij de berekening (het totaal van de
Telex: 22876 Fax: 02/513.96.68 bestelling delen door 1.19)
ALL PRICES ARE SUBJECT TO CHANGES w/o FURTHER NOTICE
1.990,4.990,3.090,9.990,-
Elek Prices are V.A.T.

19% included
ELECTRONICS
(mut afdeling van do a.v. Dobby Yamada Sena)
elektuur
oktober 1989
84
:t Et'UP E %I Et
D'EJEC -PEAbMZUE
B.E.M.-uT2S
Micro Terminal Controller
met o.a. 2 seriele poorten, 16 kanalen A/D
10-bit, 1 kanaal D/A 8-bit, realtime
kalender/klok met Ni-Cad accu
1-1 1'1
Oscilloscope
"MIITER
MeB-Generatoren
ELECTRONIC
Zeilentrafo's Mei] und PrUfgerte - Kaskaden usw.
WEST GERMANY
VISAT
Lautsprecher + Zubehhr
Ihr Lieferant:
E Neumerkel KG, Elektronik
Stiftsplatz 10, D-5300-Bonn

Tel: (02 28) 65 80 88. Telex 8 869 405
Telefax 02 28/65 80 87
Fordern Sie Prospekte u. Preisliste an. Vers. p. NN.
Visaton-Bauvorschlge DM 6.50.
Visaton Alles Ober Lautsprecher". DM 16..
H EFTRUCK - SYSTEMEN
POWER-STEER REGELING
Deze SERVO regeling is speciaal gemaakt voor het elektrisch bedienen van het
roer d.m.v. een joystick op jachten/boten.
Geschikt voor splitveld motoren (kontaktorloos) en standaard voorzien van:
I-MAX-FAIL SAFE IVDE 01171-<>MAX.
B.E.M-T2
MICRO TERMINAL / CONTROLLER SERIES
De regeling kan ook op een STUURAUTOMAAT worden aangesloten.

Tech. informatie:
Volt
24 V
Amp
30 A
Regel ber.
0 24 Volt
Regel pot
0 10 Volt
Afm.
120 x 165 x 110 mm
FUSE ON BOARD
PRIJS
f 1540,
(KOMPLETE SET)
STANDAARD MET
MULTI-TASKING BASIC
SOFTWARE
Standaard eigenschappen:
*20-TOETS Toetsenbord, Waterdicht of normaal,
naar keuze
*LCD-DISPLAY 4 regels, 16 karakters per regel
*Twee seriele poorten en Current Loop Interface
*Kalender/klok met Ni-Cad Accu
*16 A/D converter kanalen 10-bit resolutie
*1 D/A converter kanaal 8-bit resolutie
*32 Kbyte RAM met Lithium batterij back-up
*20 Parallelle I/O lijnen (65SC22 VIA)
*Extra 8 stuks gebufferde outputlijnen met LED
status indikators
*Expandeerbaar met VIOBUS SYSTEEM
OEM versies op klanten specificaties

zijn mogelijk, mits deze aanpassingen
binnen de technische grenzen van het
bestaande ontwerp blijven
Voor meer details: BEL 02979-87771
Schrijf naar Brutech Electronics
Brutech Electronics
B.E.
SYSTEEMKAARTEN
ndustrieweg 42, 3641 RM Mijdrecht
Telefoon 02979-87771 Fax 02979-83761
MEER INFORMATIE?
O-TRONIC
BEL 03495 - 35063
ZUIDERINSLAG 48
3871 MR HOEVELAKEN
BV
85
elektuur
oktober 1989
boekenoverzicht
ELEKTRONICA VOOR BEGINNERS:

Elektronica - echt niet moeilijk, deel 1
Elektronica - echt niet moeilijk, deel 2
Chips, sensoren en computers
Alledaagse elektronica
Lasers
Elektronica la carte
f
f
f
f
f
f
27,50
27,50
24,50
24,50
24,50
39,50
VERZAMELINGEN VAN BOUWPROJEKTEN:

Tips mit Chips (Duitstalig)
300 Schakelingen
301 Schakelingen
302 Schakelingen
303 Schakelingen
Het elektronika bouwboek
Praktische elektronica voor iedereen
Doe het zelf elektronica
Schakelingen, echt niet moeilijk
f
f
f
f
f
f
f
f
f
44,50 Bfrs. 890,00

32,50 Bfrs. 650,00
38,50 Bfrs. 770,00
39,50 Bfrs. 790,00
39,50 Bfrs. 790,00
32,00 Bfrs. 640,00
29,50 Bfrs. 590,00
35,00 Bfrs. 700,00
29,50 Bfrs. 590,00
BESTELLEN:
prijs
Omschrijving
prijs
Omschrijving
AUDIO/VIDEO
Buizenversterkers voor gitaren en Hifi (Duitstalig) f 43,75 Bfrs. 875,00
f 39,00 Bfrs. 780,00
Sound Sampler (Duitstalig)
f 49,50 Bfrs. 990,00
Gitarrenverstkker (Duitstalig)
f 43,50 Bfrs. 870,00
Luidsprekers, fabels en feiten
f 37,50 Bfrs. 750,00
Satelliet-TV-handboek
f 39,50 Bfrs. 790,00
Audio-elektronika voor zelf bouw
f 39,50 Bfrs. 790,00
PA - handboek
f 14,75 Bfrs. 290,00
Hifi-luidsprekerspecial, deel 2
f 14,75 Bfrs. 290,00
f 14,75 Bfrs. 290,00
Bfrs.
Bfrs.
Bfrs.
Bfrs.
Bfrs.
Bfrs.
550,00
550,00
490,00
490,00
490,00
790,00
HOBBY:
Auto-, motoren fietselektronica
Huis-, tuin- en keukenelektronica
Elektronica voor hobby-lab
Elektronica voor de amateurfotograaf
Op het goed model-spoor
Elektronica en modelspoor
f
f
f
f
f
f
22,00
22,00
22,00
22,00
34,50
39,50
INFORMATICA:
6502 Machinetaalprogramma's voor
computergrafica
68000 deel 1
68000 deel 2
Zendamateurs en computers
Robot-besturing met uw home-computer
MS.DOS 3.0 + 3.1
Werken met de 8052 AH-BASIC
Norton Utilities
MSX-special
f
f
f
f
f
f
f
f
f
26,50 Bfrs. 530,00

44,50 Bfrs. 890,00
47,50 Bfrs. 950,00
37,50 Bfrs. 750,00
37,50 Bfrs. 750,00
44,50 Bfrs. 890,00
44,50 Bfrs. 890,00
49,50 Bfrs. 990,00
14,75 Bfrs. 290,00
NASLAGWERKEN:
Data sheet boek, deel 1
Het microprocessor databoek
Databoek periferie-chips
Reparatiewijzer: Wasautomaten
f
f
f
f
f
f
42,50 Bfrs.
42,50 Bfrs.
42,50 Bfrs.
49,50 Bfrs.
49,50 Bfrs.
29,50 Bfrs.
DIVERSEN:
Meten in de elektronica
Het voedingenboek
Elektronica Zakboekje '90
Meetspecial, deel 2
f 31,00 Bfrs. 620,00

f 39,50 Bfrs. 790,00
f 9,75 Bfrs. 195,00
f 14,75 Bfrs. 290,00
Bfrs.
Bfrs.
Bfrs.
Bfrs.
Bfrs.
Bfrs.
440,00
440,00
440,00
440,00
690,00
790,00
850,00
850,00
850,00
990,00
990,00
590,00
voor Nederland: rechtstreeks bij Elektuur door het bedrag van het boek over te maken op gironummer 124.11.00
t.n.v. Elektuur b.v. Beek (L) onder vermelding van de boektitel,
Verzendkosten boeken f 5,00/ Specials en Elektronica Zakboekje '90 f 2,50.
bij Kluwer Technische Boeken, Santvoortbeeklaan 21 - 23, 2100 Deurne - Antwerpen,
voor Belgi:
tel.: 03 - 3600422 en 3600423.
Onze boeken zijn ook verkrijgbaar bij boekhandel en elektronica-speciaalzaak.
ELEKTUUR BOEKEN
KENWOOD OSCILLOSKOOP 40/50/60MHz
O KONING EN HARTMAN
n,
_'"'
Energieweg 1, Postbus 125, 2600 AC Delft, Telefoon 015-609906.

Verkrijgbaar bij:
EHC/Micronics - EMMEN Electronic Equipment - WEERT Elektronikahuis Nijhuis ALMELO, ENSCHEDE, HENGELO, ZWOLLE Gerese Electronics - DEN HAAG Radio Centrum - UTRECHT Radio Elektron - ALKMAAR De Regenboog SITTARD, HEERLEN, MAASTRICHT- Rotor - AMSTERDAM
Stuur en Bruin - DEN HAAG Van der Bend - VLAARDINGEN, SCHIEDAM.
Stuurt u mij informatie over:

Kenwood CS5130/5135/5155/5165
0 Kenwood oscilloskopen
Naam.
Bedrijf:
AfdelingAdres.
Plaats/PostkodeTelefoon.
In open envelop zonder postzegel sturen aan
Koning en Hartman, antwoordnummer 10160,
2600 VB DELFT.
86ZICIV/68.MI
Kenwood oscilloskoop CS5130/5135/5155/5165

Type CS5130 E 2795,- bandbreedte 40-50-60 MHz
Type CS5135 f. 1995,- extra grote gevoeligheid
Type CS5155 E 2795,- dubbele tijdbasis
Type CS5165 f. 3150,- (ex. BTW)
- digitale uitlezing
- 2 jaar garantie
elektuur
oktober 1989
86
XTAT
Keyboard
101 keys
Atari Portfolio
met ingebouwde trackball
De ideale combinatie, geen losse muis meer, maar een schitterende trackball waarmee u sneller en soepeler al uw bewegingen kunt maken.
is
(Microsoft mouse compatibel)
2499f 199,-
Standaard XTIAT keyboard met 101 keys
Monacor LDM-815
Datahorloge Seiko
RC-4400
Grid-dip
meter
~1~
Een onmisbaar hulpmiddel voor de electronicus.

Frequentiegebied: 1,5-4/3,3-8/6,8-18/18-47/
45-110/100-250MHz. Int. modulatie: AM ca.
2kHz sinus.
f 249,-
Yaesu FRT-7700
Antenne tuner
Zeer compact datahorloge voor uw PC direct'

programmeerbaar vanaf het horloge (ideaal
voor adressen telefoonnummers tec), maaar
ook files oversturen van uw PC naar uw
RC-4400.
Incl. opberghoesje, software en aansluitkabel.
Versie voor PC-IBM compatibel of CBM-64.
f 69,-
NRD-525 de topper onder de korte Nieuw!

Sluit uw PC
aan op uw .040101
RGB Scart
TV.
golf ontvangers.
De NRD-525 is gefabriceerd voor de echte

kenner, die de hoogste eisen aan zijn appratuur steld.
Ontvangstbereik:
90kHz-34MHz/Geheugens: 200/afstemming handmatig, intoetsen
of scannen/Ontvangstsysteem: dubbel super
met hoogliggende (70MHz) middenfrequent,
gebalanceerde FET mixers en meelopende
front-end afstemming.
Overige features: Computerbesturing, dig.S
meter, side-tone ingang, mute, zendmonitor,
squelch, 2 dig.
klokken, timer
toonregeling etc... 3950
Nu heeft u een ideale mogelijkheid om uw

PC ook thuis te gebruiken! Handig te gebruiken voor presentaties en trainingen. Eenvoudige aansluiting en geen soldeerwerk. Met
instelbare brightness, contrast en horizontale
positionering.
Geschikt voor iedere PC met CGA resolutie.
Externe voeding
De kleinste portabel met de grootste prestaties:

- 128kRam (uitbreidbaar naar 640Kb)
- 256kB Rom
- Afmetingen: 20 x 9 x 2, 7
- Toetsenbord met 63 toetsen
- Software in Rom: Spreadsheet (compatibel
met Lotus 1-2-3), text editor, adressenOIO 111{
bestand, elektronische agenda.
1111111k
- Display: 320 tekens (40x8), 15360 beeld1
111
punkten (240 x 64)
- Gewicht: 450 gram (incl. batterijen)
- Optie: Interfaces voor Centronics parallel
en seriele RS-232C, geheugenuitbreidngen.
- Op de expansie connector zijn alle signalen van een desktop
PC beschikbaar.
f 199;
f 16,95
Bearcat I45XL f 399,- Inruil 300,Salco SC-8000 f 899,- Inruil 300,Nieuw! AOR 950 (met 900MHz)
949,- Inruil 300,-
j' 99,f 99,-
f 599,-
f 649,-
3995"
499;
f 1499,- Inruil 3001 1199;
f 1699,- Inruil 300,- 1399,
f 499,- Inruil 300,- f 1995"
Black Jaguar BJ-200 f 699,- Inruil 300,- f

Bearcat 200XLT
Kenwood RZ-1
Yaesu FRG-9600
f 799,- Inruil 300,- f
Bearcat 175XL
etc.... (spelregel: - Inruilprijzen ter beoordeling van Lira bv. - alleen geldig
in de maand Oktober)
HOBBY SHOP
f 899,-
Yaesu FRG-9600
Multiontvanger
Deze antenne tuner zorgt voor een perfecte

ontvangst van al uw stations door een maximale aanpassing van uw antenne aan uw ontvanger.
f 209;
139
Een van de meest complete ontvangers met een

frequentiegebied van 60-906MHz, AM-FM-SSB,
100 geheugens, digitale frequentieuitlezing,
VFO-afstemming, monitoraansluiting om TV
beelden dmv video unit te kunnen ontvangen
etc....
Compleet met voeding
1699
f 59,-
Video-unit
pakket draadantenne.
pakket 150kHz-30MHzil
RS-232 Interface voor kop

peling met computers
Interne
Diskdrives
voor uw PC
XTAT
Pakratt PK-232 7 mode

Terminal .
Unit
229,
3,5" 720kB Diskdrive

met 5,25" houder
3,5" 1,44MB Diskdrive met 5,25"
houder
.1
4
289
9..
5,25 1,2MB Diskdrive

5,25" 360kB Diskdrivef
(Chinon)
GRANDIOZE SCANNER INRUILAKTIE Nieuw!

NU MAXIMAAL f 300,Multiband Radio "Air
TERUG VOOR UW OUDE SCANNER Control"
Voorbeeld:
Bearcat 50 XL f 399,- Inruil 300,-
11115111111111"11111111tlik
01111111111111l11WhIli1111111111
41111101111 111**111111111
11~1011111111511111111111,111
Multiband radio
met
instelbare
squelch en 5 frequentiebanden
Air: 108-140; VHF
Hoog:
140-174MHz; FM
88-108MHz; TV1:
54-87 MHz; CB 80
kanalen
f 59,-
289,
229,-
2999"
Dit unieke 7 mode decoder systeem, zoals de

PK-232 is direct aansluitbaar op iedere computer met een RS-232 poort. De PK-232 beschikt over de volgende uniek eigenschappen:
Packet Radio AX.25-AMTORISEPOR (ARQ
en FEC) - Baudot 45,50,57,75 en
100-FACSIMILE - ASCII- Navtex -CW
-SIAM.
Interne modem voor
het zenden
met Packet (Baud
rates 300/1200) etc.
11959
PK-FAX Software voor f

IBM-PC
Commodore 64interface
en Comm-Pakratt &
COMM-Fax software
Apple Macintosh
Software
95
240
250
Atari PC4 /X AT-286 I
met hoge prestaties en bedieningsgemak. Atari is in het computerland

zondermeer de trendsetter en levert de meest complete systemen standaard af.
De Atari PC-4 is hier een voorbeeld van met 60MB Harddisk 28ms.
intern geheugen 1MB (op moederboard uitbreidbaar tot 8MB), 5,25"
1.2MB Diskdrive (optie: 3,5" 720KB diskdrive extern f 399,-), display
modes
CGA, EGA, MDA, Herculus en VGA, Interfaces lx parallelpoort,
2x RS-232, lx muispoort, kloksnelheid 8,12 en optie: 16MHz.
Compleet met PCM-124 (EGA monochroom monitor) en MS-DOS
3.3 en GW-Basic, windows 286.
f 4999,-
COMPUTER POSTORDERS
SHOP
Zwartjanstraat 38
Zwartjanstraat 51 Per brief met ingesloten cheque of girobetaalkaart.
3035 AT ROTTERDAM 3035 AL Rotterdam Vooruitbetaling op ons gironummer 124676.
010-467 06 77
z 010 - 467 06 77 Telefonisch of per briefkaart onder rembours
87
ABE
2e Middellandstraat 18-20-22. 3021 BN Rotterdam. Tel. 010-4775802
HIGH-END ZELF MAKEN? DAT KAM

Wij leveren de kennis en de componenten
Op maandag gesloten Vrijdag's koopavond
Uniek in Nederland alleen bij ABE

Danita 640. 40 kanalen 0,5/4 watt omschakelbaar power, analoge 5
meter, mike gain, rf gain, AWI antenne waarschuwings indikatie,
f 269, (groen digitaal).
gaat branden bij slechte swr
Bel of schrijf voor dokumentatie.
NIEUW NIM
Uniden/Bearcat 760x1t basis computer scanner 100 kanalen
66-88/118-136/136-174/406-512/806-956 MHz, geheel compleet
met voeding, Freq. boek en Boco sem 18q speaker . f 849,
elektuur
oktober 1989
VERSTERKERS
- Bouwsets van (actieve) monoblokken
- Modules van 30 - 240 watt
- Ringkernvoedingen en trafos
- Actieve filters op maat
LUIDSPREKERS
- Heco
- Isophon
- WHD
ACCESSOIRES
- Filterspoelen en -condensatoren
- Houtpaketten en boxen
- Luidsprekerklemmen en aansluitmateriaal
Info via handelaar, speciaalzaak of direct bij de Importeur
NIEUW" Handic/boco satelliet installatie. 95 cm prime focus witte kwaliteits schotel, LNB 1.6db/polarrotor vertlhorz. met polarmount en dak en grond montage materiaal (dus geschikt voor
draaibaar systeem) incl. Handic 5100 klasse tuner en afstandbediening 15 meter coax en stuurkabel ....voor diegene die meer willen
f 1995,
dan ASTRA
compleet met motor en motorbesturing en afstandbediening
f 2799,
NETTO afhaal prijs
Amstrad satelliet set (srx200 met afstand bediening) schotel/
netto afhaal prijs f 899,
Inb/tuner/muur montage
Uniden 175x1 16 kanalen computer scanner basis 9 banden
66-88/118-174/406-512 MHz, delay, priority/search, speed, hold,
f 499,
incl. freq. boek
IS UW WOONPLAATS "AANTOONBAAR" VERDER DAN 100KM
5% AFHAALKORTING
uitverkocht, prijswijziging voorbehoudend
RADIO ABE HEEFT MEER!

OOK VOOR: metaaldetectoren, audiosnoeren, autoradio's Beveiligingsapparatuur,
voedingen t/m 30 Amp., telefoons, t.v.-versterkers etc. etc.
E LAIN Audio & Electronics

Wilgenstraat 1, 5492 EL SINT OEDENRODE
PRINTPLAAT OP MAAT
(epoxy) FR-4.
)(
met positieve fotolaag (shipley)

Te ontwikkelen in 1% natronloog.
Enkz. 1,6 mm dik
f 1,90 per dm2
Dubbz. 1,6 mm dik
f 2,40 per dm2
In dozen van 4 platen enkz. 52 x 57 cm = 120 dm2
f 215, per doos
Prijs
Geknipt met 1/2 mm tolerantie. Max form. 1050 x 525 mm.
Koperdikte 35 micron.
Ontwikkelaar wordt gratis bijgeleverd.
Leveringen in Ned. onder rembours of bij vooruitbetaling. In
Belgi uitsl. bij vooruitbetaling.
Minimum order I 100,. Prijzen exkl. 181/2% b.t.w.
ELTEX
H. ter Kuilestraat 163, Enschede (Holland)

Tel.: 053-310073
Fax: 053-300938
het PA-handboek
Alles over podium-geluidsinstallaties
netb*De k
Phrha
' tolisties
Aks iwer odium-geOldsals
De term PA (Public Address) hoort in het algemeen bij geluidsinstallaties die bestemd zijn voor het bestrijken van een groot publiek binnens- of buitenshuis. Dit boek spitst zich toe op de apparatuur die nodig is
voor het ten gehore brengen van live muziek, doorgaans in het populaire genre en meestal binnenshuis. Het
boek behandelt een aantal elementaire begrippen uit de elektro-akoestiek. De diverse onderdelen van een
PA-systeem vormen het onderwerp van het tweede deel van dit boek. Er wordt in het bijzonder ingegaan
op de verscheidenheid van de kommercieel verkrijgbare apparaten. Op basis van de eigen behoefte ontstaat
een zinvolle, praktische keuze van apparatuur, op basis waarvan beslissingen tot de aanschaf kunnen worden genomen. Het derde deel van dit boek gaat in op de praktische omgang met een PA-systeem. Daarbij
komen vooral praktische problemen, en de oplossingen daarvan, aan de orde. De auteur heeft zijn sporen
verdiend als live-mixer van verscheidene popbands en als technicus bij het maken van demo- en plaatopnamen.
212 blz. f 39,50/Bfrs. 790 ISBN 90-70160-76-5 Formaat: 23,5 x 17 cm
te-chips
van alle bekende P-families
Dit boek behandelt de belangrijkste familie-gebonden chips, die speciaal zijn ontwikkeld voor samenwerking met een specifieke mikroprocessor (-familie). Met name de chips voor de families 6500, 68000, 8088,
8086, 80186, 80286 en 80386 krijgen veel aandacht, waardoor het binnenwerk van alle moderne homecomputers en personal computers wordt belicht. Het boek is met name van belang bij het ontwerpen van uitbreidingen van de hardware en bij de inpassing van de interne en externe software die daarmee gepaard
gaat. Uiteraard hebben ook degenen die gewoon meer over hun computer willen weten, veel aan dit boek.
Naast de eigenlijke chip-data zijn familie-overzichten, kruisreferenties en een overzicht van importeurs en leveranciers in Nederland en Belgi opgenomen.
416 blz. f 49,50/Bfrs. 990 ISBN 90-70160-77-3 Formaat: 21 x 14 cm
BESTELLEN:
voor Nederland: rechtstreeks bij Elektuur door het bedrag van het boek over te maken op gironummer 124.11.00
t.n.v. Elektuur b.v. Beek (L) onder vermelding van de boektitel,
Verzendkosten boeken f 5,00
bij Kluwer Technische Boeken, Santvoortbeeklaan 21- 23, 2100 Deurne - Antwerpen,
voor Belgi:
tel.: 03 - 3600422 en 3600423.
Onze boeken zijn ook verkrijgbaar bij boekhandel en elektronica-speciaalzaak.
elektuur
oktober 1989
88
RESET . Minervaweg 14 2624 BZ Delft . Telefoon (0151621222

MOEDERBORDEN.
259.00
* XT moederbord 4,77/10 MHz OKb max. 1MB
798,00
* AT moederbord 6/12 MHz OKb max. 4MB
* AT NEAT moederbord 8/16 MHz 1MB 80 nanosec. on board
2049,00
0/1 Wate State uitbreidbaar tot 4MB
CONTROLLERKAARTEN.
Floppycontroller max. 4 floppystations tot 1,2MB
Floppycontroller XT/AT max. 2 floppystations
instelbaar voor 360Kb, 720Kb, 1,2MB, 1,44MB
FDC-28 Floppycontroller XT/AT max. 4 floppystations
tot max. 1,2MB
Sun311 XT Harddiskcontroller als MFM & RLL instelbaar
WD-GEN XT Harddiskcontroller alleen MFM
WD1006 AT Harddiskcontroller 1:1 interleave
98,00
* FDC-4
* FDC-2
*
*
*
*
140,00
159,00
199,00
219,00
389,00
GRAFISCHE KAARTEN
*
*
*
*
*
*
Color Graphics card

Hercules met printerpoort
Ultimate ega
Paradise VGA 8 bits
ATI vga wonder 16bits met busmuis 256Kb
ATI vga wonder 16bits met busmuis 512Kb
tfaM NAALDBANDEN
139,00
179,00
495,00
975,00
1159,00
1299,00
Handig in gebruik. Wees zuinig op uw

OM's, zorg dat ze niet
beschadigen.
De prijs: slechts f 14,-/Bfrs. 276,-
DATASWITCH BOXEN
* Monitor keyboard Switch
* A.B centronics compact
* A.B DB25 compact
98,00
49,00
49,00
RESET DOET MEER DAN VERKOOP

* door onze eigen Technische Dienst kunnen reparaties
aan computers en electronica snel en vakkundig worden
uitgevoerd.
Bestellen:
Gebruik voor het bestellen de bestelkaart elders in
het blad of bel onze databank tel: 04490-71850.
Verzendkosten f 5,00/Bfrs. 99
* Ook produktie van kleine aantallen wordt door ons verzorgd.

Voor alles op het gebied van computers, electronicacomponenten,
meetapparatuur, boeken en tijdschriften kunt U terecht bij RESET
ELEKTUUR BOEKEN
AL ONZE PRIJZEN ZIJN INCL. BTW.
=
BERGSOFT POSTORDER
Postbus 15, 6624 ZG, HEEREWAARDEN.
I
TEL: 08877 - 2421

AANBIEDINGEN
. 1119fr\
ekk`\
LINEAIR
ICL 8069
ICL 7139
SO 42
OP 27
TL 071
TL 072
TEA 2025
HPF 511
LS 7220
NE 5534
MC 14411
NE 5532 N
CA 3130
LF 356
NE 59
XR 4195
LM 723 N
UA 741
ADC 0804
DAC 0808
XR 2206
XR2211
CA 3140 N
L 298
ZN 426
OP 50
LM 325
TCA 5550
////
,
P8031AH
KRISTALOSCILLATOREN
X-TAL OSS. 16.00 Mhz . 10
7.0
50 .
X-TAL OSS. 20.00 Mhz . 10.00 li
DISKETTE-BOXEN
100 x 514
24.75
60 x 5 3/4
17.45
80 x 3 1/4
24.95
40 x 31/4
19.95
10 x 51/3
3 95
5,05
41,95
5,80
6,85
1 08
1 10
3 95
89,75
9,95
2,10
36,75
3,12
\ '
2 95
"5
2
,50
3,60 2764-25
0,95 27128-25
0,75 27256-25
7,25 27512-25
7,55
11,25
9,95 43256
1,65
18,25 4116
,,, ,
9 59 <1.104- 1Luns
23,95 41256-12Ons
13,85 6116-150ns
19,25 6264-150ns
FAX: 08877 '
429
.\ \ \ .\ \
RAM'S
BESTELLEN:
TELEFONISCH OF SCHRIFTELIJK 08877-2421
POSTBUS 15, 6624 ZG HEEREWAARDEN. TELEFAX 08877-2022.
WIJ ZIJN BEREIKBAAR: MAANDAG T/M VRIJDAG
VAN 9.00 TOT 18.00 uur. OP ZATERDAG GESLOTEN.
8,50
11,50
13,95
28,95
12,95
41,95
49,75
29,95
24,95
34,95
15,85
32,50
73,95
54,45
34,95
12,30
17.75
18,45
6,30
8,70
36,95
Fx .
"ELEKTUUR" TYPE'S
L 165
TDA 4290-2
E510
TCA785
LT1081
OPI 12648
SSM 2015p
SSM 2024p
'
SSM 2045p
2022
Moeilijke onderdelen
AY-3-1015
, MM 58167
MM 58174
MM 58274
!
, FD9216
AM7910
SNC2651
SP 0256-AL 2
WD 1770
WD 1771
A
AD 7569
LM 1881
L 297
L 298
LF 412
U 2400 B
10.000 ArF 100 V
enz.
ril
EPROM'S
LEVERING: per post of bode, kosten afhankelijk van gewicht

tussen / 2,80 en f 5,-. Rembours f 10,-.
* SCHERPE PRIJZEN,
*
GROOT ASSORTIMENT,
electronica
componenten * GOEDE KWALITEIT!
SSM 2110p
MN 3004
MN 3101
6.05
8 06
123.95
10.60
21.51
9.41
17.12
13.36
16.20
31.19
22.54
6 03
Balieverkoop alleen volgens afspraak!

WIJZIGINGEN VOORBEHOUDEN.
ALLE PRIJZEN ZIJN INCLUSIEF BTW.
'S ZATERDAGS GESLOTEN.
..:.,,,
..
Mitsumi Disk Drives

31/4" 720 KB .. .
31/4" 1.44 MB ..
51/4" 360 K ....
51/4" 1,2 MB ...
. 285, -
. 349, . 225, . 305, -
sub D connectoren
male
9P
13
23
25
37
female
9
15
23
25
37
.
.
.
.
.
0,98
1,40
4,95
1,20
3,75
. 1,05
. 1,55
. 4,95
.1,44
. 3,98
BETALINGEN:
Binnenlandse orders boven f 100,- moeten binnen 8 dagen na
ontvangst der goederen worden voldaan per bank of postgiro. Orders
kleiner dan f 100,- dienen vergezeld te zijn van een bankcheque of
girobetaalkaart.
Op al onze verkopen zijn onze "algemene verkoopvoorwaarden" van
to e r
ez
so
sirmr,Ee
n
afdruk hiervan, wordt U op aanvraag gaarne
89
1DIGII
TUUTi.0 nriA
44 v
printservice
Laurierstraat 15, 8400 Oostende,

Tel. (059) 50 82 19
elektuur
oktober 1989
P.v.b.A.
TELEX: 83239 DIGIT B
Fax: (059) 80 56 51
NIEUW HANDYKIT MK 202 E

20 MHz dubbelstraal
PRINTEN: enkelzijdig
dubbelzijdig
doorgemetaliseerd
SMD
Opties: soldeermasker
komponentenopdruk
goudkonnektoren
hot air leveling
ENKELE BIJZONDERHEDEN VAN DE HANDYKIT MK 202 E
Toezenden van Layout ook per diskette & modem
*
*
*
*
*
Hoge ingangsgevoeligheid
Grote bandbreedte
Ingebouwde komponententester
Tot 40 nsec/div sweepsnelheid link). 5x magn.)
Vlakke vierkante buis met interne schaalverdeling
TV en LINE triggering
"Trace-rotation" op frontpaneel
* Z-modulatie
'* Volledige X-Y mogelijkheden
* Laag stroomverbruik
* Nederlandse beschrijving
* Exclusief probe's
1 jaar garantie
Ook LAYOUT SERVICE en BESTUKKING
ZEER SNELLE SERVICE

Prototypes: 48 UUR
Kleine reeksen: 5 WERKDAGEN
Grotere reeksen: MAXIMUM 2 WEKEN
999,
PRIJZEN: NETTO ALLE OPSTARTKOSTEN INBEGREPEN
STUUT EN BRUIN B.V.

Ook op dit gebied staan wij u met Ivoorkaad en daad terzijde.
Wij leveren onder rembours op telefonische of schriftelijke bestelling.
Ook leveren wij alle Elektuur printen.
Prinsegracht 34 DEN HAAG telefoon 070-604993
Postgiro: 283062 AMRO-bank: 47.35.75.418
Exakte prijzen onmiddellijk per telefoon, telex of fax te

bekomen
Open gedurende het hele jaar
S.
""'^-
-''-'0-'----"^0:
o .. ....
.<:.04:k"'
:::::::::::::::::::::::::::::.....,
:.........
:::,
:.:,.......
...i.....,
::.,,,....
.:
..
..
T113S
SLK1
Audio/video dubbing kit consisting of:
1 lead scart plug to 5-pin DIN plug and 2x
phono plugs. 1.5m
1 lead 6-pin DIN plug to 5-pin DIN socket and
phono socket 0.2m
1 lead 5-pin DIN socket 4x phono plugs
0.2m
2 phono socket to BNC plug adaptors
2 phono socket to PL259 plug adaptors
2 phono socket to 3.5mm plug adaptors
VAN 59, VOOR
39 , ,_.,._
AR--.1..1. , j
\2 , _
, bil.i ,0=3.133
al' 5103
II
): 4E13
ti
,_-.11,2c
Ill IIKI:l.
\ \---.1 ia
, .1 az
\\
III.7311111
ot
--1_1 --------
'illfrni
HANDYKIT MK202E
20 MHZ DUBBELSTRAALS SCOOP
----___
INCL. EEN GRATIS

MEETPROBE 1:1-1:10
II
------
j
l'II
999
LOSSE MEETPROBE 79,
4-,
---- ---,
.0. .
,.
.~.
SCART VIDEO SET

f.
- ...
./
SS>
Incl. BTW
.......... .00.0 0.0.0.0"
0" ... 0. " - 0.,:0:0;;;"0"....:. :,::: ::::::: :-:-:-:,.;: ;.:-;
'24:: ID I::
<
.c.::
.....
.:,
.. ........
.....
,
.,
, . , ~..
.. .. .. ...:. . . ..
VOOR HUIS EN KLEIN KANTOOR
1 NETLIJN - 4 BINNENLIJNEN
[NIH
VIDEO/AUDIOVERSTERKER
---I
i
GESCHIKT VOOR ALLE SYSTEMEN ZOWEL
VIDEO ALS AUDIOSIGNAAL KUNEN NAAR
BEHOEFTE GEREGELD WORDEN. IDEAAL
OM KABELVERLIEZEN VAN B.V. CAMERA'S
TE COMPENSEREN. KOMPLEET MET
AANSL.KABELS
959
VOEDING 12 V
,.. ..
TELEFOONCENTRALE
VIDEOVERSTERKER
-n.,, .;
.
AFM: B150xH40xD145mm
VOEDING: 9V
GESCHIKT VOOR ALLE NTSC, PAL EN SECAM
SYSTEMEN.
EEN VEELZIJDIG APPARAAT DIE HET MOGELIJK MAAKT OM VANAF EEN CAMERA OF
VIDEO REC. OVER TE SPELEN TEGELIJK
NAAR 1 OF 2 AANGESLOTEN VIDEO REC. OF
VAN VIDEOREC. NAAR 2 TV'S. TEVENS KAN
DE BEELDKWALITEIT EN VERSTERKING
DUSDANIG GEREGELD WORDEN, ZODAT
KABELVERLIEZEN (TOT MAX. 100m)
GECOMPENSEERD WORDEN.
KOMPLEET MET KABEL
SLECHTS 189.
'
......-.
111111
PTT TOEGELATEN
Toelatingsnummer NL-89051201
AUTOMATISCH TOON/PULS BOK/TOK)
,1
,12pteptesastodr=szfdluitbaar,
Centrale kiest automatisch juiste status.
Toestellen door elkaar aansluitbar
SIMPEL AANSLUITEN
Gemakkelijke 2 draads aanluiting.
Duidelijke instrukties meegeleverd.
PRIVACY
Zowel intern als extern. Tijdens een
gesprek zijn alle andere toestellen ,
geblokkeerd, meeluisteren onmogelijkk
WACHTSTAND
Elk binnenkomend en uitgaand gesprek
kan in de "wacht" worden gezet Het
ggebingle2frozn(1%r2egTh`a'
a'geg
OP ALLE TOESTELLEN SIGNALERING BUITENLIJNEN
Met elk van de 4 toestellen kan de buitenlijn worden aangenomen en
alle doorverbindfunkties worden uitgevoerd.
FOLLOW ME
Elk inkomend en uitgaand gesprek kan overgezet worden naar elk
gewenst toestel
KOMPLETE HUISKOMMUNIKATIE
Elk toestel kan elk ander toestel intern oproepen voor interne
kommunikatie, ook zonder buitenlijnaansluiling. Interne gesprekken zijn
kostenloos.
SIGNALERING BINNEN EN BUITENLIJN
Verschillende belritmes voor interne en externe oproepen.
ALGEMENE EN SELEKTIEVE OPROEP
::..
0.
,.
:.:
:
: .
:.:
;
.
:...
.
.
.
,.
:-
Oproep per toestel of alle toestellen tegelijk.
NOODTOESTAND BIJ STROOMUITVAL

Bij stroomuitval of storing kunnen alle toestellen buitenlijgesprekken
voeren en aannemen.
ALLE RANDAPPARATUUR AANSLUITBAAR
Beantwoorders, draadloze apparatuur, modems, nummerkiezers, enz...,
kunnen aangesloten worden.
CONFERENTIE
Indien gewenst kunnen meerdere toestellen met elkaar of de buitenlijn

spreken.
SIGNALERING BUITENOPROEP
Bij intern gesprek waarschuwt een achtergrondtoon
3 9 9 _.
voor binnekomende lijn.
slechts
..
LAAN VAN NIEUW OOST INDIE 11 - TEL 070-836480 DEN HAAG/ STEENWIJKLAAN 98 - TEL 070-663423
Levering: onder rembours of bij vooruitbet. op post. rek. no. 1734100 verz. kost. rek. koper. Voor Belgi uitsl. bij vooruitbet.
per postwissel of eurocheque en 7,50 extra voor adm. en verzending.
.::;:;:;:;!<:5::::::::::::::::::::':,t.::: ::".. :''..: : -: :: -:-: : :":":::;:"~wQ~I;St
. ,..9.*:"..
"'Z:r< :<":S:0:;:,:::
::,~
00::::':':%:::<:.T.....:.:"::: : f::."-"...- T: : :".:7:":':':'::.::...
elektuur
oktober 1989
90
Medio oktober verschijnt de Elektuur-Special
IS
HIFI-LUIDSPREKERS, DEEL 4
Een begerenswaardige uitgave voor audio-enthousiastelingen, boordevol informatie
over o.a.:
- kastmaterialen
- de dubbel afgestemde tweekamer-subwoofer
- luidspreker boeken
Verder worden in deze Special, HiFi-Luidsprekers deel 4, bouwontwerpen van o.a.
de volgende merken/firma's uitgebreid besproken en beschreven:
Audax
Davis
Dynaudio
Focal
Harbeth
I.T.
Peerless
Speakerland
Vifa
Visaton
En de prijs? Slechts f 14,75/Bfrs. 290,

BESTELLEN: voor Nederland:
rechtstreeks bij Elektuur door het bedrag van deze special over te maken op gironummer
124.11.00 t.n.v. Elektuur b.v. Beek (L) onder vermelding van "Hifi-luidsprekers, 4"
Verzendkosten f 2,50/Bfrs. 50.
voor Belgi:
bij Kluwer Technische Boeken, Santvoortbeeklaan 21 -23, 2100 Deurne - Antwerpen, tel.:
03 - 3600422 en 3600423.
Deze uitgave is ook verkrijgbaar bij boekhandel en elektronika-speciaalzaak (vanaf medio oktober).
MC.
11C.
HERMAC PC/XT/AT SYSTEMEN 03497-1990

GEEF UW OUDE AT NU EEN
'SUPER' PERFORMANCE
Vervang het oude AT moederboard door het
nieuwste 386-25 MHz moederboard.
Specificaties:
* 80386/25 MHz processor
Coprocessor 80387/25 optioneel
Intel 82385 cache controller met
32 Kb cache geheugen
Tot max. 16 Mbyte ram on board
Wordt geleverd met 2 Mbyte ram geheugen
* Landmarkspeedtest: 43.5 !! / MIPS 5.75 !
* Past in elkeATbehuizing (klein zowel als groot!)
* Werkt samen met alle aanwezige AT periferie
Prijs voor dit unieke board
incl. 2Mbyte ram
fl. 5289,
ROLAND PLOTTERS
Tevens verhuren en leasen wij alle

soorten computerssystemen en randapparatuur
Systemen kunnen op clientspecificatie worden
samengesteld
Vraag een prijsopgave.
Bij voorkeur per Fax!!
* plotters
* beeldschermen
* interface kaarten
alle computer hardware
* portable computer systemen
Vraag naar het boekje met ons
leveringsprogramma!
HERMAC al meer dan 11 jaar uw

leverancier voor:
*
*
*
*
*
Van het fabrikaat ROLAND voeren wij

een volledige reeks plotters in de
formaten: A0-A1-A2-A3-A4
Volledige documentatie en prijzen op aanvraag
PRIJZEN EXCL. BTW
losse computerboards
NOVELL en XENIX netwerken
harddisk units
tapestreamers
printers
HERMAC B.V.
COMPUTER IMPORT.
Antwoordnummer 126 3900 ZE Scherpenzeel
dr"
Bel voor aktuele prijzen

en informatie!!!
03497-1990
TELEFAX: 03497-2010
GEEF UW OUDE XT NU
AT PERFORMANCE
Nieuw Enhanced XT moederboard - 80286/8 MHZ
- 0 waitstates. Dit speciaal voor XT gebruik
ontwikkelde moederboard vervangt uw oude
-trage- moederboard.
Alle in uw XTcomputer aanwezige componenten
houden hun functie. Ook de in XT gebruikte
ramchips van 1509 nsec kunnen zo worden
overgezet
Specificaties:
* 80286 CPU - 8 MHz - 0 waitstates
* 80287 coprocessor socket
* NORTON SI test 7.7
Landmark speed test 9.0
* tot 1 Mbyte ram on board (640-384 verdeling)
* ondersteunt 3.5" en 5.25" drives
* software compatible met XT en AT
* volledig compatible met alle XT
interface cards en randapparatuur
Prijs voor dit unieke board / OK . . . . 595,

Prijs, inclusief montage in uw computer 689,
HERMAC AT 286/386
systemen zijn in vele configuraties leverbaar.
10 MHz - 12 MHz -16 - 20 - 25 MHz uitvoeringen,
zowel in modulair uitvoering als in standaard
uitvoering. Tot max. 16 Mbyte ram on board
NOVELL netwerken in vele uitvoeringen leverbaar
Onze technische dienst staat ook voor u
gereed!!
Service-garantie hardware ontwikkeling
-videoapplicaties-netwerkinstallatie enz.
tel. 03497-1114 / telefax 03497-1360
IBM en IBM PC/XT - registered trademarks international Business Machine Corporation / PC-DOS registered trademark
Microsoft Corporation en IBM/Concurrent PC - DOS registered trademark Digital Research / Unix registered trademark Bell Labs
91
elektuur
oktober 1989
VOOR MINDER DAN f2.000,- BIEDT

SIMAC EEN SCHEMA-INVOER PAKKET
Overtuig uzelf, schema-invoer via de pc
een betaalbare oplossing voor een steeds
grotere groep van ontwerpers. Met prestaties die er niet om liegen. We noemen er
enkele:
ontwerpen zowel volgens NEN/IEC
als US normen;
volautomatische funkties, o.a. autopan, automatic junctions, guided,
automatic wiring, auto snap to pin,
auto-bus labeling, autopart annontation.
Real-time design-check.
ULTIcap schema-invoer volgens de laatste

technologie.
U wijst binnen uw ontwerp 2 punten aan
en ULTIcap legt automatisch de verbinding
volgens door u bepaalde tekenregels.
U verplaatst een component en ULTIcap
"re-route" automatisch alle verbindingen, ...
en wederom volgens een door u bepaalde
tekennorm.
Tijdens de schema-invoer kunt u alle regels
die later bij printontwerp en simulatie van
belang zijn ingeven, bijv. spoorbreedte en
clearance, SPICE attributen enz.
ULTIcap is leverbaar in 2 versies:
MS-DOS versie fl. 1.495,80286/386 versie fl. 1.975,Stuur vandaag de bon in, en ook u kunt
binnen enkele weken aan de slag met
ULTIcap.
Bellen kan natuurlijk ook, 040 582407.
Genteresseerd in een betaalbaar schemainvoer pakket?
3 Ja, natuurlijk ben ik genteresseerd in
ULTIcap, stuur mij meer informatie.
Firma
Naam
Afdeling
Adres
Postcode
Woonplaats
In ongefrankeerde enveloppe versturen naar:
Simac Electronics bv, Antwoordnummer 2500,
5500 WB Eindhoven.
ELU
Simac Electronics bv, High Tech Park, 5503 HP Veldhoven, Telefoon: 040 - 582911, telefax: 040 - 582707, Telex: 51037.
elektuur
oktober 1989
92
BCT TELSLOT OOK PRIVE TE

GEBRUIKEN
Ook thuis kunt u besparen op uw telefoonkosten met het Telslot. Zo is het 06-lijnen
bellen door uw kinderen niet meer mogelijk
'
DE MOGELIJKHEDEN VAN
HET BCT TELSLOT
Met het Telslot kunnen verschillende telefoonnummers worden geblokkeerd:
06KILLER
BCT Telslot maakt een einde aan
onnodig hoge telefoonkosten
BCT introduceert de kleinste en meest veelzijdige nummerblokkeer-inrichting voor uw
telefoon.
06-lijnen. Elk 06-nummer is apart in te

stellen, bijvoorbeeld 06-3, 06-5 enz. Het
centrale alarmnummer, 06-11, wordt altijd
doorgelaten.
Interlokale verbindingen. Nummers waarbij eerst een netnummer gedraaid moet
worden.
Internationale nummers. Nummers beginnend met 09.
ELEKTUUR BOUWPAKKETTEN
890106
890119
890123
890124
890126
890131
894005
894024
894027
894040
8909
8910
8909
8909
8910
8910
8907
8907
8910
8907
894055
894063
8907
8907
BCT TELSLOT BIEDT DE

OPLOSSING
Met het BCT Telslot maakt u een einde aan
deze toestand. Want met het BCT Telslot beheerst u uw uitgaande lijnen optimaal. Interlokale, internationale en 06-lijnen (behalve 0611) kunnen worden geblokkeerd, afhankelijk
van de manier waarop u het Telslot instelt.
Draait men zo'n nummer toch , verbindt de
telefoon niet door.
U kunt met het Telslot veel besparen op uw
telefoonrekening. Het Telslot verdient zichzelf
terug.
SPEEDCONTROL...
SPEEDCON
79.50
99.95
119.00
89.00
179.00
58.00
57.50
48.95
65.00
89.00
89.00
toonreg.
DELAY-UNIT (emmertjesgeh.) voor audio-toepassingen
ULTRA-LOW-NOISE MIKR. W. symm. ingang / a-symm.
85.00
39.00
uitgang
894078
8907
8907
894082
8909
890105-1
890105-2
8909
890105-GIN 8909
VIERVOUDIGE DIMMER voor diaprojektoren met ICA785

AUT. OMSCHAK. 2 computers op 1 printer centronics/par.
MIDI-KEYBOARD uitbr. print ekskl. toetsenbord
MIDI-KEYBOARD hoofdprint ekskl. toetsenbord en voeding
GINO 5-OKT. KLAVIER bouwkit inkl. kontaktmat.
99.95
89.00
45.00
199.50
395.00
ELEX BOUWPAKKETTEN
TE HOGE TELEFOONKOSTEN
Er zijn altijd al veel priv-gesprekken gevoerd
inde baas zijn tijd'. Sinds de introductie van
commercile 06-lijnen is telefoneren echter
ook een vorm van amusement geworden.
Amusement met een fors prijskaartje eraan!
Uw telefoonrekening zou zonder deze gesprekken een stuk lager uitvallen. Daar komt
nog bij, dat er door niet-zakelijk telefoonverkeer minder aandacht is voor het werk Om nog
maar te zwijgen van het verlies aan arbeidsuren en de verminderde bereikbaarheid van
het bedrijf.
TELEFOON KOSTENTELLER inkl. netadapter

ZELFINDUKTIE-METER inkl. meetinstr. ekskl. front
CENTRONICS MONITOR inkl. kastje en connectors
LICHTNET-BABYFOON inkl. kastjes, mikr. en LS.
ATARI LOGIC ANALYSER ekskl. kastje en software
CD-FOUTEN-METER
ADD-ON I/O CARD I BM-pc's
AUDIO-DECIBELMETER inkl. draaispoelmeter en mikr.
DOKAKLOK inkl. gepr. EPROM
ST. SCART HOOFDTEL VERST. met balans en dubbele
U kunt zelf kiezen welke mogelijkheden u wel

of niet wilt gebruiken. Door middel van zogenaamde DIP-switches is het Telslot eenvoudig
zelf in te stellen.
EENVOUDIG TE MONTEREN
Per uitgaande lijn gebruikt u een Telslot Het
unieke kastje is eenvoudig zelf te installeren
met behulp van een schroevendraaier. U zet
het kastje vast in uw telefoonaansluiting. Door
de sleutel om te draaien is het niet mogelijk het
stevige kunststof omhulsel te verwijderen. Het
Telslot wordt gevoed door 220 Volt netspanning.
PTT-GOEDGEKEURD EN GESCHIKT VOOR ELKE TELEFOON

BCT Telslot is geschikt voor elk type telefoontoestel (zowel IDK als TDK). Het is goedgekeurd door de nederlandse PTT (het goedkeuringsnummer vindt u in de bijsluiter), goedkeuring voor andere landen is in voorbereiding.
inkl. BTW
349.-
Speedcontrol is een apparaat dat, naar keuze

met een geluids- en/of lichtsignaal, de automobilist waarschuwt als de maks. snelheid
wordt overschreden.
Twee snelheden naar keuze, bijv. 100 en 120
km/u worden door de chauffeur ingesteld en
d.m.v. een druk-op-de-knop gekozen. Werkt op
de bobine, en is dus ook bruikbaar als toerenteller, die nauwkeurig het maks. toerental aangeeft en/of het moment van schakelen om
zuinig te rijden.
Eenvoudige montage in de auto (3 draden);
geschikt voor benzine en LPG motoren.
Komplete bouwkit, inkl. kastje en nederlandse
beschrijving.
Fraaie matzwarte behuizing, 100 x 50 x 25 mm
SATELIET TV...
Als u verder wilt kijken dan de
neus van onze regering lang is!
Eenvoudig door u zelf te plaatsen, mits er 'vrij
zicht' op het zuiden is.
Standaard geschikt voor plaatsing op een vertikale muur, maar ook plaatsing op een solide
mast mogelijk (meerprijs).
Geleverd inkl. beschrijving en 10 m. coax 4
connectors.
Direkte ontvangst van VERONIQUE, TV-10,
EUROSPORT, SCREENSPORT, MTV, SKYNEWS, SKY-MOVIES en andere stations (16
TV en FM-radiozenders).
ASTRN2 Amstradt SRX200 schotel, ff 60 cm, 16 kanalen, stereo-geluid, IR-
8802
8710
8711
8702
8805
8809
DIGIPROBE MEETPEN (leds) voor logische signalen

FM-MIKROFOON (zender)
FM-MIKROFOON (ontvanger)
RUMMY-TIM ER met piezo-buz ekskl. kast en batterij
MIKROFOON-COMPRESSOR ST.
LUXE REGELBARE LABVOEDING + trafo + koeling,
X886127
X896116
8902
8909
VHF-ONTVANGER 80-135MHZ
LUCHT-IONSATOR negatieve ionen zorgen voor een posi-
Elektuur bouwpakketten worden strikt geleverd volgens de lijst in het blad inkL voetjes voor
alle IC's DE PRINT IS BIJ DE PRIJS INBEGREPEN! Nieuwe pakketten kunnen in prijs
nog worden gewijzigd indien de Elektuur vooraf-informatie afwijkt van de publikatie in het
blad. Aanzienlijke prijswijzigingen bij onze inkoop (o.a. geheugen-IC's) worden in de pakketten doorberekend. De bouwbeschrijving mogen wij u NIET meer toezenden van de uitgever
van dit blad, de eerste vier cijfers in de omschrijving geven het jaar en de maand aan van
de publikatie in Elektuur.
Veel meer Elektuur bouwpakketten vindt u
In onze advertentie in de Elektuur halfgeleidergids 1989.
Voor Elex bouwpakketten gelden de zelfde

regels als hierboven beschreven voor Elektuur
bouwpakketten.
DE
JUISTE
TIJD
wordt door een nauwkeurig kwarts-uurwerk
met wijzers aangegeven, werkt op batterij (niet
bijgeleverd). Gemonteerd op een CD-plaatje:
oogt modern en geeft fraaie kleureffekten bij
opvallend licht.
Leuk kadootje voor
CD-KLOK
24.95
TELEFOON 010 - 4854213 / TELEFAX 010 - 4841150

JAN LIGTHARTSTRAAT 59-61, 3083 AL ROTTERDAM
* kortingsregeling:
* partikulleren:
Zowel voor partikulieren als bedrijven en instellingen geldt een interessante KORTING voor per
keer afgenomen komponenten: 10% va f 200,15% v.a f 400,-120% va t 800,- (korting geldt NIET
voor aanbiedingen, meetapparatuur, bouwpakketten en boeken).
Per brief met ingesloten EUROCHEQUE GROENE

BANKBETAALKAART of GIROBETAALKAART.
(ondertekenen en pasnummer invullen)
verzendkosten f 6,50 GEEN minimum orderbedrag
Door VOORUITBETALING op onze postgirorekening 649943 of ons bankrek. nr. 69.45.65.644
verzendkosten f 6,50 GEEN minimum orderbedrag
* openingstijden en winkelverkoop:
DINSDAG t/m VRIJDAG 9.00 - 17.30 uur
ZATERDAG: 9.00 - 16.00 uur.
GESLOTEN: op maandag en vrijdagavond.
1098.-
139.00
59.00
tief humeur inkl. kast en print
* leveringsvoorwaarden:
999
21.75
44.90
99.00
45.00
69.95
124.95
kast - meter
Levering volgens de voorwaarden gedeponeerd bij

de Kamer van Koophandel te Rotterdam d.d. dec.
'85. Een kopie hiervan zenden wij u graag op
aanvraag toe: desgewenst ook ter inzage in ons
bedrijf. Al onze gepubliceerde prijzen zijn inkl. 81W.
Betalingstermijn fakturen: 30 dagen netto.
afstandsbediening
ASTRA/3 De nieuwe 'platte' schotel van Cambridge/Sinclair, beperkt leverbaar
X87663
X87692
X87712
X87722
X886044
X886098
* voor Belgi Elektro-8000 PVBA.

Langestraat 108. B 8000 Brugge.
TeL 050 - 34100 7 / Fax 050 - 341168
Per telefoon: levering geschiedt onder REMBOURS.

Orders boven f 100,-: verzendkosten f 10,Voor kleine orders verzendkosten I 15,o
bedrijven/instellingen:
Toezending per P77 of NPD na ontvangst van uw

bestelbon of uw opgave per telefax
Orders boven f 100,, verzendkosten t 7,50
Voor kleinere orders: verzendkosten f 15,BALIEVERKOOP (voor levering 'op rekening' altijd
een bestelbon of zakelijke legitimatie meenemen).
Na voorafgaande afspraak is maand-fakturering
mogelijk voor diegenen die geregeld kleine aantallen komponenten nodig hebben.
AL ONZE PRIJZEN ZIJN INKL BTW

(tenzij anders vermeld).
93
VOGELS INTRODUCEERT
DE DYNATEK 7010
elektuur
oktober 1989
Contactloos desolderen en solderen

in enkele seconden van SMD-, DIP- en Pin-Grid componenten, als
ook voor stekkerverbindingen, met het Leister-Labor "S"
heteluchtapparaat. Elektronische temperatuur regeling en
luchthoeveelheidsregeling.
Meer dan 400 mondstukken zijn reeds leverbaar.
Vraag naar de gratis brochure NL 67

VERDER-VLEUTEN B.V., Utrechtseweg 4 a, 3451 GG Vleuten
Telefoon: 03407-92 50, Telefax: 03407-39 75, Telex: 47338
NIEUW
f. 248,50
Dynatek
Type 7010
*excl. verzendkosten en BTW

10% korting voor scholen
en overheidsinstellingen.
MEETBAAR BETER - OOK IN PRIJS
189,-
Vogel's introduceert de nieuwe Dynatek 7010. Een

alles- n een beter meter! Ok in prijs f 189,-, inklusief
tas, meetsnoeren en Nederlandse gebruiksaanwijzing. Met een frequentiebereik tot 200 KHz, ingebouwde logic-tester, kapaciteitsmeting, doorgangszoemer en transistorchecker. En met zeer komplete
standaardfunkties, gelijk- en wisselstroom tot 20 ampre en een basisnauwkeurigheid van 0,25%! Plus
een acIdc schakelaar voor groter bedieningsgemak
en een goudkontakt-schakelaar die bijdraagt tot een
extra lange levensduur. En... u heeft niet minder dan
twee jaar garantie op dit hoogwaardige meetinstrument. Ga nu naar uw dealer of vraag meteen de folder
aan! Maak kennis met de nieuwe Dynatek 7010.
Meetbaar beter - ook in prijs.
Bij grote aantallen ook

interessante kortingen.
Made in Holland
KLAAR VOOR GEBRUIK (incL voeding) zie foto

RS232-C interface
PROGRAMMEERT alle gebruikelijke E(E)PROM's
ASCII commando gestuurde operaties
De EPP-1 is een intelligent programmeer
apparaat. Geschikt voor het verwerken van
o.a. de bekende 27,16 t/m 27513 EPROM
familie. Daarnaast kunnen diverse andere
typen, zoals de 2516 EPROM en de 2864
E(EPROM) worden gelezen en/of geprogrammeerd. De EPP-1 selecteert automatisch de korrekte programmeer spanning
na invoer van de selectie kode. De volgende commando's zijn beschikbaar.
P Selecteer/display start adres

L Selecteer/display eind adres
0 Selecteer/display offset adres
T Test EIE)PROM op leegheid
R Lees (upload) E(E)PROM inhoud
(Intel formaat)
W Schrijf (download) naar E(E)PROM
(Intel formaat)
V Verifieer E(E)PROM inhoud
(Intel formaat)
G Display resultaat kode woord
S Selecteer E(E)PROM type
*Via RS/232 poort direkt aan te sluiten op Commodore en Atari Computers.

Tevens software voor IBM-compatible PC/XT/AT
(menu-gestuurd)
f 27,50 excl. BTW
VRAAG NAAR DEALERSLIJST

Hondsruglaan 93c
5628 DB Eindhoven
Telefoon 040.415547
ei's
Telec Distributors B.V.

Wiltonstraat 31
2722 NG Zoetermeer
tel. 079-422611 fax 079-412428
Vestigingen Telec Elektronica
Groningen
Steensti)straat 36
9711 GN Groningen
tel. 050-141616 fax 050-142413
Eindhoven
Kruisstraat 166
5612 CN Eindhoven
tel. 040-434449 fax 040-456802
distributeur voor Nederland
elektuur
oktober 1989
94
ItOOD2PAgZ22knOCAM, M (lij WDCAT

Tegenwoordig bouwen steeds meer muziekliefhebbers hun eigen boxen. De reden hiervoor is
duidelijk: Een maximum aan kwaliteit vooreen acceptabele prijs. De know-how van de gerenommeerde fabrikanten gecombineerd met onze service en begeleiding geeft u de garantie dat
u een topprodukt bouwt.
Omdat het essentieel is een luidspreker vooraf te beluisteren, hebben wij een keur aan zelfbouwontwerpen in onze luisterstudios opgesteld staan.
Bij ons zijn alle topmerken vertegenwoordigd. Ook voor alle filteronderdelen en extra benodigdheden bent u bij ons aan het juiste adres. Om zelfbouw voor iedereen nog aantrekkelijker
te maken leveren wij voor iedere kombinatie houtpakketten en kompleet gebouwde kasten.
Iedere zelfbouw-kombinatie gaat natuurlijk vergezeld van een duidelijke tekening met een zeer
heldere bouwbeschrijving.
:enen wij de meest veeleisende zelfbouwer ter zijde staan met onze hoogwaardige
en geavanceerde meetapparatuur. Hiermee geven wij als extra service iedereen de
held een gebouwde kombinatie op optimaal funktioneren te testen.
peciaalzaken hebben kennis en ervaring bij elkaar gevoegd en zijn hiermee tot een
_ kwaliteitsstandaard gekomen. Bel of schrijf voor een gratis brochure naar n van de
drie onderstaande adressen :
NkISME~".
I
tecd
Smalstraat 21 5341 TW OSS
Tel. 04120 - 47650
's maandags gesloten
hr
c
Linde 27 9940 SLEIDINGE
Tel. 091- 57 49 37 (BELGIE)
iedere dag na 18.0 en in het weekend geopend
Grote Leliestraat 45 9712 SP GRONINGEN

Tel. 050 - 144978
's maandags gesloten
dB-meter
Behoort u ook tot degenen die werkelijk willen weten hoe
hard het geluid is. Of wilt u misschien uw High-End-Boxen
inregelen? Met behulp van de ELV dB-meter SPM 130 is dit
mogelijk. Het apparaat is uitgevoerd met een hoogwaardige Sennheiser meetmicrofoon en heeft een 3cijferig display met een meetbereik van 40-130 dB in 3
trappen. Bovendien kan tussen verschillende tijdkonstanten ivm de gemiddelde waarde en Peak-display gekozen
worden.
Importeur voor Nederland en Belgi
r
MBINELL bv
Postbus 83, 7440 AB Nijverdal
Telefoon 05486 - 17475, telefax 05486 - 12678
VERKOOPADRESSEN: Utrecht Centrum Elektronica 030-319636; Display 030-315655;

Rotterdam Dil 010-4854213; Amsterdam Muco 020-183781; Emst De Weerd 05787-1559;
BredaJacobs 076-212881; Roermond Popular 04750-34394; Dordrecht Peko 078-162381;
Leeuwarden Het elektronicahuis 058-151171; Groningen Okaphone050-126819;Te1ec050-
Komplete bouwkit met printen en behuizing
Bestelnr: 472 BKL
243,95
Vanaf eind september is het nieuwe

Nederlandstalige ELV Journaal verkrijgbaar bij onderstaande ELV dealers.
141616; Assen Baas 05920-14401; Meppel Evers 05220-60069; Hoogeveen Deltronics 05280-68300;
Emmen Cresendo 05910-13580; Zwol Ie Cebra 038-21 1663; Display 055-214398; Apeldoorn van Essen
055-212485; Display 055-214398; Deventer van Schoor 05700-12760; Amersfoort van Hove 033635902 Veenendaal van Hove 08358-18228; Oldenzaal Paul's 05410-21683; Nijmegen Techn ica 080225210 Amsterdam Hecke 020-792459; Delft H.E.C. 015-140371; Goris 015-130489; Venlo Baur 077517154 Maastricht De Regenboog 043-212257; Sittard De Regenboog 04490-12355; Heerlen De
Regenboog 045-716829; Alkmaar Elektron 072-113180; Den Bosch Mulders 073-136968; Zaandam
Othec 075-354854; Gouda Radio Shack 01820-21718; Den Haag Westeiveld 070-836480; Meekit 070600357/609554; Hilversum H + G 035-45568; Arnhem Radio Piet 085-425950; Display 085-454518;
Hoorn Jonker 02290-14790; Bergen op Zoom Rein de Jong 01640-36028; Goes Electronicawinkel
01100-31276; N ijverdal Volkers 05486-12728; Alphen a/d Rijn Service Shop 01720-74888; Castricum
Vidiprom 02518-54638; Eindhoven Display 040-448827; Telec 040-434449; Haarlem Display 023322421; Zoetermeer Telec 079-422611; Enschede Display 053-315169. BELGIE; Genk Data
Elektronica 011-359128; Brugge 8000 Elektra 050-341007; Alken C.C.M. 011-314678; Gent Gentron ie
091-218169
W
N LIL
W
CO C
W
c
CC
W 1""
I
U W1
Lil co
(a)
CC
0
0
O
- Compleet met behuizing, voedings- en uitgangstrafo's
42 x 13 x 35 cm
CS)
- Afmetingen (bx hx d)
- Ingangsgevoeligheid
Ingangsimpedantie
- Kanaalscheiding
- Signaal/ruisverhouding 100 dB (A gewogen)
13-85KHz ( -3dB ref. 1 W)
X
ce
- Frequentiegebied
- Vermogen bandbreedte
Uitgangsimpedantie
v)
'b
rt..
to'
Yr
Uitgangsvermogen
c op
<
0.) CD
(t)
E {,9
b.-) 7c <C
*Lanceerprijs (vanaf1/12/8928.950bef / 1565 nlg )
Z
Zo
Lo
TECHNISCHEGEGEVENS
95
elektuur
oktober 1989
g,
elektuur
oktober 1989
96
IS ELEKTRONICA UW HOBBY ?
I.
Dan zijn woorden overbodig
U heeft een abonnement op Elektuur nodig!

1 7,25,Bfrs. 150
nr. 312 oktober 1989
E: TUU
maandblad voor elektronica
lo ic anal e
voor Atar
doka-klol
geeft tijd i
't donker
Voor een jaarabonnement betaalt u f 72,50/Bfrs. 1.500,.

Vul de kaart achterin het tijdschrift in en stuur deze op.
97
elektuur
oktober 1989
vn Irthtii
__:... : .:
Onder de naam Tango Series II introduceert Alopex Elektronica te

Voorburg de nieuwe generatie lowcost software voor Computer
Aided PCB Design in Nederland. Dit professionele pakket is in de
Verenigde Staten ontwikkeld door Accel Technologies en wordt daar
reeds door 10000 bedrijven met enthousiasme gebruikt. Het unieke van Tango Series II is zijn zgn ACCEL Productivity Interface
(API), een zeer gebruikersvriendelijke menubesturing, die ook door
de onervaren gebruiker moeiteloos is te bedienen. Verdere eigenschappen zijn oa:
1 mil Grid, 19 layers, 32 x 32 inch boards.
User-defined sizes pads, arcs, tracks, fills, text, grids.
Accepteert netlists van Tango, Orcad, Schema en vele andere
pakketten.
Volledige SMT ondersteuning.
Output naar printer, plotter, photoplotters en N/C drills.
Tango Series II dokumentatie is te verkrijgen bij
Alopex Elektronika te Voorburg, tel. 070 - 855704.
115
nar.
'.
-1i ;
war a
we Illtbi
i 111 1
git
l'i!l'
1111
Iglib,i
11;11'P li
i4 I
4) liVgi
MP itanikiJim
r MIIKENIP'
'' ,
Rillinglirik.
2 lentlifillillatinfr,,.:
ig
ium
alltirkr
711 a 1, ,I lKifil
',SAT N
arria;-.4.
Welkom in het land der

ongekende mogelijkheden
U heeft volkomen gelijk: als je zelf eens de handen uit de
mouwen steekt, kun je sound en design van je luidsprekerboxen precies op je persoonlijke smaak, op je eigen voorstellingen van het geluid, op je installatie, op je hele woninginrichting en op de akoestiek afstemmen.
Liever 'n Hameg.

De nieuwe Hameg 100 MHZ Oscilloscoop
HM-1005
100 MHZ
3 kanaals
Bandbreedte gevoeligheid 1 mv/div.
Triggering tot 130 MHZ en after-delay
triggering
Echte tweede tijdbasis
Vertraagde tijdbasis
Inclusief 2 probes & service manual
Exclusief bij HEC
prijs f 2648, ex. btw.
TELEFOON CENTRALE: phone 4

PTT goedgekeurd
1 netlijn/4 toestellen
autom. toon/puls
simpele aansluiting
privacy
wachtstand
alle toestellen sign.
buitenlijn
follow me
compl. huiskommunikatie
signalering binnen en
buitenlijn
exclusief
algemene en selectieve oproep
bij h.e.c. prijs:
nood stand bij
449,
stroomuitval
alle randapp. aansluitbaar
conferentie
signalering buiten oproep
RTT. toelatingsnum. NL-89051201
nederlands fabricaat
1 jaar garantie
nederlandse handleiding
Voor Verwende Oren I

2 x75 W power Booster
De echte zelfbouw-profs weten al lang dat de naam VISATON voor een optimaal resultaat van zulke doe-het-zelfinspanningen staat. Omdat bij VISATON gewoonweg alles
klopt: de kwaliteit van het luidsprekerchassis, de keuzemogelijkheden, de omvangrijke toebehoren en de enorme service. Je komt er nooit alleen voor te staan en moeilijke problemen kunnen zelfs direkt met onze technische medewerker worden besproken.
Maar pas op! Wie eenmaal begonnen is met het zelf bouwen van VISATON-boxen, houdt er niet zo snel meer mee
op. Dus als U ook eens wilt meemaken hoeveel meer plezier het bouwen van boxen met VISATON geeft en hoeveel
ongekende mogelijkheden U met VISATON heeft, dan is
de onderstaande bon de eerste stap in die juiste richting.
Zeker weten!
Coupon
Ja!
nu f 219,
Ingang voor Autoradio of Line (cd-player
o.i.d)
2x75 W / 4 Q uitgangsvermogen
freq.ber.: 25-20000 Hz
ingangsgev.: 65 mV-2,5 V regelbaar
ingangsimp.: low 23 Q / high 10 kQ
kanaalscheiding: > 40 db
signaal/ruisverhouding: > 65 db
stroomverz.: 11-16 V= / 15 A max
Hoogh Electronic
Components
Molenstraat 4a
2611 KA Delft
Tel. (015) 140371
Fax. (015) 122498
Over het zelfbouwen van deze hoogwaardige

Luidsprekers zou ik gaarne meer willen weten.
Stuurt U mij vrijblijvend een informatiepakket hierover.
Naam:
Straat:
Plaats:
Telefoon:
VISAI AIN
WEST GERMANY
Hoofdvertegenwoordiger Benelux;
Hacave BV; Hag
5e
9r1h2opfw
N evgen
16
10;
wifP
elektuur
oktober 1989
98
Elektroniks koopjes
Verkrijgbaar bij:
VIDEO VERBETERAAR
Verminkte Sinc. of rasterpulsen?
Deze print wekt ze op en voegt ze aan het T.V. beeld toe.
GROOTAERS
Mariastraat 19
6211 EP Maastricht
ORBIT
Dus ook geschikt voor het kopiren van slechte videoopnames. Volledigheidshalve vermelden zij nog dat zowel
de ingang als de uitgang van een videosignaal moeten
worden voorzien. Dus ook op een scartplug aan te sluiten.
Voeding: 220 Volt
Afm. 10 x 16 cm.
prof. doorgemetaliseerde
Getest en afgeregeld.
99e
Westerstraat 33
1601 AB Enkhuizen
ELEKTRONIKA DUMP
Molukkenstraat 180
1094 BZ Amsterdam
Beperkt leverbaar
exclusief pennen.
Kompositie met twee 200 stops motoren
AFSTEM C. 2 x 15 pf
POSTORDERS
voor diverse elektuur bouwpakketten
14.90
MEEK IT
Stille Veerkade 17A
1 t/m 10
POSTADRES
4.90
Paviljoensgracht 35
2512 DL Den Haag
Leveringsvoorwaarden:
zie advertentie voor in elektuur
399.-
125,
200 stappen
Unipolair
Afm. 42 x 42 mm
12,50
12 Volt
10 stuks 35.-
070
462853
Elektuurprint voor sturing stappenmotoren

en hefmagneten (centronics)
(Bouwpakket)
STAPPENMOTOR
MEMBRAAM TOETSENBOARD
2582 BE 's-Gravenhage
Prijzen: Plotter bouwpakket, zoals afgebeeld,inklusief al

het draaien tapwerk, gaatjes boren, dat moet u zelf doen,
idem, echt bipolair

(voor elektuur plotter)
stappencontroller hiervoor (gebouwd)
SPEELGOEDMOTORTJE
Afm. 27 x 24 mrn -As 2x11 mm.
Spanning: 6 Vort
a 1.25
10 stuks 9.90
100 stuks 75.1000 stuks 690.-
AUDIO VIDEO
MIDDENFREQUENT
dus tuner aansluiten en u heeft een
komplete geluid en beeld ontvanger
T.V. STEREO-DECODER
gemonteerd en getest
39..
10 stuks 325,-
met aansluitgegevens
ASTEC MODULATOR
PHILIPS L.D.R.
Stuntprijsje
kanaal 34-46 regelbaar

voeding 5 Volt
Stuntprijs
4,90
2,90
RPY 84 ofm. 30 x 10 mm
49.50
RPY 85 afm. 15 x lOmm
19.90
Nieuw van printjoemt
SUPER TRIAC 400 Volt - 50 Amp. (W 1634)
FM MINI RADIO
gedemonteerd, echter nieuw
met phillips TDA 7000

freq. bereik 87-104 MHz
voedingsspanning 7-18 Volt
bouwset
19.90
DRAADLOZE PIEPER,
inklusref ontvanger
Bereik maximaal
100 meter
4 69,50
100 stuks 595,Kwaliteit, waar zeis onze PTT tevreden mee is, dus geen
SANYO CR 2430
goedkoop weggooivoedinkje.
+ 5 Volt
6 Volt
+ 12 Volt 0,7Amp.
- 12 Volt 0,7Amp.
+24 Volt 2 Amp.
Nieuw in doos.
Van 199,-voor
Lithium cel - 3 Volt - Vertikale montage.
"11..cat tlrir.
20 stuks 29.90
200 stuks 199,-
1,95
TELEFOON SCHAKELPRINT
Nu 2 toestellen aansluiten op n lijn,
-- *****
ATARI C.ASSETTEDEC
voor een gezellige prijs.
16,90
(retourgoed, dus zelf nazien)
~Ik
9.90
PROFESSIONELE KAST + VOEDING

EN TOETSENBOARD
FREQUENTIE COUNTER
ZELF-BOUWEN?
type: M061-FD-6120 t..

200 stappen...
5 Volt - 1 Am p
225,
Lippen kunnen verwijderd worden

Diam.: 24 mm.
79
.'" 0 = POP
SUPERIOR ELECTRIC
9,90
BOSCHERT VOEDING
Counter + prescaler IC: MSM 5523 MSL 2318+ kristal.

Ook voor de frequentie uitlezing van uw tuner.
kompleet.
roet stuurprmt
39.
lnklusief 2 printen,
kristal en 5 displays.
Rest van de onderdelen heeft u vast nog wel liggen.
AUTO QUARTZ KLOK

TRAFO STUNT
prim: 220 Volt
19.90
Sec. 1. 2 x 16,3 Volt 2 x 3,4 Amp

Sec .2 2x 15,1 Volt 2 x 800 mA
Sec. 3. 2 x 10,2 Volt 2 x 220 mA
Telefunken kwaliteit
Verzendkosten 25,Schaffner - NETFILTER
+ NET ENTREE
met spannings carousel en dubbele

zekering houder
10 stuks 125.-
1 5.-
99
Bij Aselcom moet u zijn

voor een waar prijzenfestijn
Aselcom is tevens Groothandel in alarm
materialen installateurs bel of kom eens
langs voor meer informatie
Transistoren per:
100xBC238
100x8C546b
100x8C547b
100x8C549b
100x8C5571,
10x2N2905A
1X2N3055RCA
1XBLW60
Lineaire IC's
7106
7107
TL074
TL084
LM311N8
LM324
LM339
NE555
LM723
UA741N8
MC1488
MC1489
ULN2003
.
,
8paor i
ng2
sr2e
l
aars
Alarmcentrale TE6
De TE6 is een eenvoudige alarmcentrale die makkelijk door een doe-het-zelver is aan te sluiten. Ondanks de compacte afmetingen heeft deze centrale
toch nog een groot aantal aansluitmogelijkheden. De
centrale heeft drie groepen, waarvan n vertraagde,
n directe en een antisabotagegroep. De vertraagde
groep biedt u de tijd om na het openen van de deur
het alarm uit te zetten. De in/uitstaptijd is instelbaar
in de centrale. Het is mogelijk om zowel een sirene
als een flitslicht aan te sluiten. De tijd dat de sirene
gaat is instelbaar, het flitslicht blijft na een alarmmelding in werking. De centrale beschikt daarnaast
over een aansluiting voor een code- of sleutelslot.
Daarmee is het mogelijk om de centrale uit het zicht
te plaatsen, terwijl hij wel makkelijk op afstand te
bedienen is. De centrale heeft een aantalleduitgangen die het mogelijk maken de toestand van de
centrale op de indicaties van het codeslot te laten
weergeven. Om passieve infrarood detectoren te
kunnen aansluiten heeft deze centrale een aparte
voedingsuitgang.
Bestelnr. 1974
1 249.00
Dit is slechts een greep uit ons programma. U kunt
ook bij ons terecht voor een van de volgende alarm
producten:
- Sirenes
- Sirenekooien
- Glasbreuk detektoren
- Trilkontakten
- Magneetkontakten
- Lichtstraalsystemen
- Gesloten TV-circuits
- Kodesloten
- Sleutelschakelaars
- Flitslichten
BEL VOOR MEER INFORMATIE
Super prijsverlagingen
Eproms
2716-450
2732-450
2764-250
27128-250
27256-250
27512-250
12.60
13.60
10.60
10.25
12.30
27.50
Dynamische Rams
4116-200
4164-120
41256-120
41256-150
8.75
8.95
15.95
13.95
Statische Rams
6116
6264LP-15
62256-15
12.95
28.90
58.95
9.25
9.99
9.99
9.99
9.99
4.90
2.95
35.00
9.95
10.95
1.50
1.38
0.62
0.58
0.64
0.58
0.70
0.52
0.86
0.86
1.06
7806 TO220
7808 10220
7812 TO220
7818 10220
7824 T0220
7905 T0220
7809 T0220
7912 10220
7918 TO220
7924 10220
0.65
0.65
0.65
0.65
0.65
0.65
0.65
0.65
0.65
0.65
0.65
brugcellen
B40C1500 rond
580C1500 rond
B400C25000
0.66
0.72
6.95
SN74LS..serie
LSOO
LSO1
LSO2
LSO3
LSO4
LSO5
LSO6
LSO7
LSO8
IS09
LS10
LS11
LS12
LS13
LS14
LS15
LS20
LS21
LS22
LS26
LS27
LS28
LS30
LS32
LS33
LS37
LS38
LS40
LS42
LS47
LS51
LS54
LS55
1S73
LS74
LS75
LS76
LS78
LS83
1S85
1S86
LS90
LS91
LS92
LS93
LS95
LS96
LS107
LS109
LS112
LS113
LS114
LS122
LS123
LS125
LS126
LS132
LS136
LS137
LS138
LS139
LS145
LS147
LS148
LS151
LS153
LS154
LS155
LS156
LS157
LS158
LS160
LS161
1S162
LS163
1S164
LS166
LS170
LS173
LS174
LS175
LS181
LS183
LS190
LS191
LS192
LS193
LS194
1S195
LS196
1S197
LS221
LS240
LS241
LS242
0.38
0.39
0.39
0.39
0.39
0.39
1.53
1.53
0.49
0.49
0.49
0.49
0.63
0.49
0.74
0.63
0.49
0.49
0.63
0.49
0.49
0.67
0.49
0.49
0.49
0.49
0.49
0.49
0.95
1.73
0.59
0.59
0.63
0.95
0.68
0.74
0.90
1.39
0.99
1.03
0.76
0.86
1.37
0.86
0.86
1.08
1.22
0.74
0.86
0.74
0.74
1.03
1.17
1.44
0.86
0.81
0.81
0.54
1.42
0.90
0.90
1,89
2.70
2.25
1.08
1.08
2.14
0.95
0.95
0.95
0.95
1.12
1.12
1.12
1.12
1.08
1.08
1.08
1.06
1.06
1.06
3.69
3.42
1.13
1.46
1.08
1.08
1.08
1.08
1.08
1.08
1.51
1.39
1.39
1.39
laan de klaprozen weg)
Elektuur Pakketten 1989
LS243
1.39
LS244
1.39
LS245
1.57
1.73
LS247
LS248
1.89
LS251
1.12
LS253
1.08
LS257
1.08
LS258
1.08
LS259
1.08
LS260
0.49
LS266
0.49
LS273
1.39
LS279
1.08
LS280
1,08
LS280
1.08
LS293
1.08
LS295
1.30
LS298
1.12
LS299
3.78
LS323
4.23
LS348
2.52
LS352
1.08
1.08
LS353
LS365
0.81
LS366
0.81
LS367
0.81
0.81
LS368
LS373
1.49
1.49
LS374
LS375
1.06
LS377
1.57
1S378
1.08
1.12
LS379
LS386
0.88
LS390
1.08
LS393
1.08
LS395
1.08
LS398
3.13
1.12
LS399
2.41
LS445
LS490
1.08
LS540
2.16
2.16
LS541
3.24
LS620
LS621
3.24
LS623
3.24
LS627
4.05
4.45
LS628
4.41
LS629
LS640
3.38
LS641
3.17
LS642
3.24
LS645
3.17
LS670
1.12
LS682
5.40
LS688
5.40
Andere typen zijn op voorraad, prijzen op aanvraag.
CD4000.. Serie
CD4000
0.49
CD4001
0.49
CD4002
0.49
CD4007
0.57
CD4008
1.43
CD4009
0.82
CD4010
0.63
CD4011
0.48
0.48
CD4012
CD4013
0.63
CD4014
1.06
CD4015
1.08
CD4017
0.99
CD4019
0.67
CD4020
1.24
1.01
CD4021
CD4022
0.99
CD4023
0,48
CD4024
0.97
CD4025
0.48
CD4026
1.24
CD4027
0.82
0.99
CD4028
0.97
CD4029
CD4030
0.63
CD4031
1.62
CD4033
1.62
C04035
1.24
CD4038
1.24
004041
1.05
1.14
CD4042
CD4046
1.24
CD4047
1.05
CD4049
0.68
CD4050
0.65
CD4051
0.95
CD4053
0.95
CD4056
0.97
CD4060
0.95
CD4066
0.63
CD4070
0.48
CD4071
0.48
CD4072
0.48
CD4073
0.48
CD4075
0.48
CD4076
1.05
CD4078
0.48
CD4081
0.48
0.76
CD4086
0.63
CD4093
CD4094
1.08
CD4095
1.24
CD4098
0.97
1.16
CD4099
CD4511
1.16
CD4512
0.95
CD4517
2.66
C04518
0.93
CD4522
1.90
CD4527
1.48
CD4528
1.25
1.24
CD4538
CD4555
1.14
CD4556
1.05
CD4585
1.10
CD40101
0.86
CD40102
1.71
CD40106
0.84
CD40107
0.95
CD40109
1,33
CD40161
1.62
CD40174
1.24
CD40192
1.62
CD40194
1.62
Andere typen zijn op voorraad, prijzen op aanvraag.
(Alle prijzen zijn inclusief
elektuur
oktober 1989
*Januari Elektuur pakketten

Edits Booster EPS 87291-6
Bestelnr. 7161
Lichtnet Modem EPS 880189
Bestelnr. 7162
Kleuren Testbeeld Generator
EPS880130 Bestelnr.7163
Fax Converter
EPS880109 Bestel nr.7164
Februari Elektuur pakketten
Midi-Control unit EPS880178-1+2
Bestelnr. 7230
Edits Hoofdbesturingsprint
EPS87291-5 Bestelnr 7231
Maart Elektuur pakketten
Afstandbediening Verlenger EPS890019-1
Bestelnr. 10302
P
,arins
mtrbuffer EPS890007-1+2 (zonder
f 239,00
f 159,00
f 239,00
f
75,00
f 415,00
f 437,50
f
Bestelnr.10303 met kast en konnektors .

Printerbuffer Ramprint (zonder ram's)
EPS890007-3 Bestelnr.10304
Edits Keyboard
EPS87291-7 Bestelnr. 10305
April Elektuur pakketten
Basicode-Modem EPS 890046
Bestelnr. 10322
Analoge multimeter EPS 890035
Bestelnr. 10323 (zonder meters) met
frontplaat
Juli/Augustus Elektuur pakketten
Add-on 1/0 Card
EPS 894005
Bestelnr.10371
Audio decibelmeter (met draaispoelmeter)
EPS 894024
Bestelnr.10372
Hoofdtelefoon (scan) versterker (met
koelmateriaal)
EPS894040
Bestelnr10373
Delay-Unit 2.5-25mS
EPS894055
Bestelnr.10374
Ultra Low-Noise microfoon versterker
EPS 894063
Bestelnr.10375
Vervanger voor TCA280 (viervoudig)
EPS 894078
Bestelnr10376
Omschakeling twee komputers op
n printer
EPS 894082
Bestelnr.10377
September nieuwe paketten
Centronics Monitor
EPS 890123
Bestelnr.10403
Lichtnet Babyfoon
EPS 890124
Bestelnr.10404
52,50
f 245,00
f
54,00
f 115,00
f
95,00
f 165,00
f
45.00
57.50
89.00
59.50
39.50
f 109.00
f
89.00
49.00
f 149.00
Nieuwe Elektuur oktober

pakketten 1989
CD foutmeter
EPS 890131
Bestelnr.10407
Doka klok (incl. software)
EPS 894027
Bestelnd0408
45.90
79.00
Natuurlijk zijn ook de pakketten van 1985,

1986, 1987,1988 nog leverbaar, voor een kompleet overzicht. Bel.: 020 -33.44.33 en vraag
naar de gratis Elektuur prijslijst.
Zo kunt u bestellen
1.
Per brief met ingesloten europostbankkaart,

cheque, of een
(pasnr niet vergeten).
f 7,00
Verzendkosten
geen minimum orderbedrag.
bank N.M.B.
Vooruitbetaling op
ostbanknr.
0 93 of P
69.
e ndkoste
V
479.
47 .1
f 7,00
Telefonisch
of per briefkaart
imum
3.
onder rembours50,00
,min
orderbedrag f
9,50.
U betaalt
Verzendkosten f
dan aan de postbode.
alleen na
door
4. Buitenland
ooruitbetaling,, uitsluitend
vo oruitbetaling
middel van Internationale
Postwissel. Verzendkosten
2.
f 10,00.
Openingstijden
tim Vrijdag 9.30-17.30 uur
Dinsdag
Zaterdag 10.00-15.30 uur
BTW)
IN KONTAKT MET DE TOEKOMST

Ti Vasumweg 4 1033 SC Amsterdam-Noord tel. 020-33.44.33
elektuur
oktober 1989
100
ALILESVEEIRigICA HOBBY
Hobby Electronica
Alles voor uw hobby in n boekwerk!
Actueel IC-Handboek
Onontbeerlijk bij reparaties: overzichtelijk, systematisch en geordend.
In deze 600 pagina's tellende uitgave worden alle aspecten

van de elektronica beschreven. De informatie is overzichtelijk
geordend, praktisch gericht en duidelijk geschreven. Complete bouwschema's worden meegeleverd. Zelf bouwen wordt
met Hobby Elektronica nu nog leuker!
Bij het zoeken naar de oplossingen van storingen komt het

vaak voor dat men stuit op IC's waarvan de functie en
gegevens u aanvankelijk onbekend zijn.ln dit soort gevallen kan
het Actueel IC-Handboek u uitkomst bieden.
Een greep uit de inhoud:
Alle voordelen van het IC-Handboek op een rij:
Principes
Belangrijke achtergrondinformatie wordt weergegeven over
allerlei elektronische componenten.
Voorbeeldschakelingen
Met o.a.: zelf te bouwen luidsprekers, alarminrichting met
dubbele beveiliging, verbindingstester.
U krijgt complete bouwbeschrijvingen met bij elke schakeling een:
- kant-en-klare printfolie (print lay-out);
- componentenopstelling;
- onderdelenlijst;
- overzichtelijk schema.
Datahandboek
In dit deel zijn aansluitgegeHobbyElektronica
vens, functie-omschrijvingen
en andere specificaties van
allerlei componenten zoals
transistoren, thyristoren, tiracs
en IC's, weergegeven.
Hobby Elektronica
Naslagwerk in luxe A4 ringband

met ca. 600 pagina's. Prijs f 99,incl. BTW excl. verzendkosten.
Elke 2 3 maanden ontvangt u
tot wederopzegging een aanvulling met ongeveer 120 pagina's. Prijs per aanvulling f 55,incl. BTW excl. verzendkosten.
Zeer overzichtelijk door het numeriek en functieregister.

Hierdoor is alles makkelijk en snel te vinden.
Niet merkgebonden: u krijgt een overzicht van merken en
typen.
Eguivalentielijsten van IC's geven overzicht van de beschikbare vervangende typen.
Praktisch gericht door de schakelingsapplicaties en testschakelingen die u voorbeelden geven waar u zo mee uit de
voeten kunt.
Altijd actueel door de losbladige opzet, waardoor u altijd
informatie heeft over de
nieuwste IC's.
*Nederlandstalig, dus makkelijk leesbaar.
Lineaire en digitale IC's
worden behandeld waardoor u
altijd n totaaloverzicht heeft.
De spoedinformatiekaart
maakt het u mogelijk snel de
benodigde inlichtingen te
krijgen over elk type IC.
Alle aansluitinggegevens per
IC: impulsvertragingstijd, belasting, typevariaties, interne
schakelingen, temperatuurBESTEL VANDAAG NOG
bereiken, paracitaire capaciteiten, producenten...
Voor bestellingen:
zie bijgaande
antwoordkaart
WEKA UITGEVERIJ
Postbus 61196
1005 HD Amsterdam
Tel. 020 867131
Is deze al door iemand anders gebruikt,

bel dan 020-867131
Actueel IC-Handboek
Naslagwerk in 2 luxe A4 ringbanden met ca. 1000 pagina's.

Prijs f 99,- incl. BTW excl. verzendkosten. Elke 2 3 maanden
ontvangt u tot wederopzegging
een aanvulling met ongeveer
150 pagina's. Prijs per aanvulling f 69,- incl. BTW excl. verzendkosten.
ULTicW.
Elektuur
boeken/printen/specials
bestelkaart
COMPUTER AIDED PCB DESIGN
Zie voor volledige informatie over elektuur-printen, frontplaten, softwarecassettes en paperware publikaties onze
eps/ess pagina's voorin dit blad. Voor informatie m.b.t. de
elektuur-boeken zie onze advertenties elders in dit blad.
Ik bestel het volgende:
Bestel-nr.
Guldens Bfrs.
Omschrijving
I .
.(--..-
.."
Guldens Bfrs.
Omschrijving:
9,75
195
PA-handboek
39,50
790
49,50
990
Elektronica Zakboekje '90
Verzend- en administratiekosten
5,00
99
totaal
Handtekening,
---.--.-
-
is___.:- ----
--
.==
si _,
--,"---
-/-
__ ****** 1 ..
-=4,.!iik_t___.
-/
_ yo e 5, ... ' ._-;
--,.
_,,,-- -
____
--=-_-_- _-__=. /
,... ___
By the superior performance from PC to

32 bit with unlimited design capacity,
ULTIboard surpasses other DOS Systems,
valling high priced workstations.
Compare these features:
Technologies
True SMT Support
Automatic Design Rule adaption
Various soldering techniques
Advanced multi-layer boards
Buried and blind vias of any pair order
Concurrent routing on 32 layers
Digital, Analog & mixed boards
All angle & arced traces
Flexibility
Intelligent editing
Fast learning curve by Real-Time DRC
Placement evaluation support
Reroute-Whlle-Move
Meer informatie bij:
Stuur voor een snelle afwerking van uw bestelling een girobetaalkaart of eurocheque mee.
in
___..-.1 .____!,
--=-"
' ll,
---i----- ----,--iiill jiiii

i I.,__141
/
..
H.
.,_;02.1
i
-- ,
Prijswijzigingen voorbehouden.
ET 312
-------*
....- ....
-.------------
__=
-""---------.
::-'- :------- =---=
- 1.
Boektitel/opbergcassette/special (s)
',,-0.
"0 II\
---:1,1k
e
l
...____
irH
:
1!.
.-(-----'-i
' t
._
,_____
___,
__
, _ __,
--t.-=
- - ...,-,. ,____
,_
--=.-=_/-'
-- -72,..-7
-
Aantal:
VERSION 4
..--------,
lift
Modular approach
Features modules
Expandable capacity (up to 24 Mb RAM)
Upward & downward compatible
Multiple Hardware Platforms
Open architecture
User adaptable I/O extensions
Interface to Industry-Standards
History independent ECO
Speed
Fast design throughput
Instant placement evaluation
REAL-TIME Editing Response
(<0.1 sec.)
4-5 SAX MIPS in 32 bit mode
Efficiency
High result/investment ratio
Pre-checked manufacturability
ULTlboard provides savings by true
Design Integrity & Design for
Manufacturability on a Personal Computer.
POST ELECTRONICS
Energiestraat 36, 1411 AT Naarden
Postbus 5166, 1410 AD Naarden
tel. 02159-41774*, telex 73415, telefax 02159-43345
ALLES\IIF'HT:N
Bestelkaart
gJa, zend mij direct*

E Handboek Hobby Elektronica. Basiswerk 600 pagina's.
Prijs f 99,- (incl. BTW en excl. verzendkosten). Elke 2 3
maanden ontvangt u -tot wederopzegging- een aanvulling
van ca. 120 pagina's. Prijs f 55,- (incl. BTW en excl. verzendkosten).
D Actueel I.C. Handboek. Basiswerk 1000 paginds in twee
luxe banden. Prijs fl. 99,- (incl. BTW en excl. verzendkosten). Elke 2 3 maanden ontvangt u -tot wederopzegging- een aanvulling van ca. 150 pagina's. Prijs f 69,- (incl.
BTW en excl. verzendkosten).
HobbyElektronica
(smp. invullen in
blokletters)
naam.
straat:
postcode/plaats:
datum.
*of via boekhandel
52899
Handtekening
te
Postzegel is niet nodig
tiLiinisC)&rWi 1113IW,P
COMPUTER AIDED PCB DESIGN SCHEMATIC CAPTURE
ANTWOORDKAART
Uitsluitend voor
bedrijven en instellingen
Firmanaam:
Afd.
t.a.v
Telefoon:
Adres:
Postcode.
Plaats:
Wij zijn geinteresseerd in:

O ULTIcap Schematic Capture
O ULTlboard Professional V4
0 ULTlboard DOS V3
O Stuur ons ee-n gratis demodisk en dokumentatie.
O Bel ons voor een afspraak voor een demonstratie.
CD
CD
d.
_C2
CL
Cr)
CL a)
cn
_cm U
CD
CDG.)
s_
C1.2
C)
O
O
-C)
tv
C13
ca
co
O
ce
CD
-C
CD _ C/2
ce
ce
cC
C)
O
a) Cr)
cz)
E 7,5 _{5}
-c' E c') ct.
EcrsE= 6") Cf2
Ce
Cl- CD
CL
G,
Cr) cr2 Cr3)
CD
CL c/5C) CD
C>
(1)
C
<1.2
CL
Ct5
122
E cc,
c:'
'Tb C) (L)
ce
C-)
W:2
c., CD Cl"
co
cr) Cf) 75 -C)
crS
in
c)._ c) 23
-C)
cz$
cri
C) -C75
ci)
EE EE
SNELLER
ROND
EL-CONTRONIC
CRD MOBIEL SER,I,
lig ijit 0
0000 0
J1
.*
11111
1111
- CR7 'CR9CR5CR4 01
n:1 r7I
CR8. CR3 6 U10
'm1111111111
rff;
11111111111
023
rr. T
**'-* cp to .o .** s.1

01 'Q
em
R7
liamat iora isin ui004
1f;
R1
el]
***
J2
Ik
CAD Mobiel Service...

Experts in printontwerp en produktie
Nederland: Rembrandtlaan 36, Postbus 351, 3720 AJ Bilthoven,
Telefoon (030) 29 15 04, Fax (030) 29 07 04
Belgi: c/o Electronic Apparatus, Industriepark Essenschot,
3980 Tessenderlo, Telefoon (013) 66 46 44, Fax (013) 66 77 92
el-contronic bv
Ongelimiteerde komplexiteit & ontwerpgrootte:
&'B
V4
Deze 4-layer Dubbel-Eurokaart werd binnen n

etmaal ontworpen op de nieuwe ULTlboard
Professional DOS+ versie (Fl. 12.950.-).
Real-time force vectors en histogrammen zijn
een belangrijk hulpmiddel voor een goede plaatsing. Real-time Design Rule Check tot 32 layers,
Soldeerrichting en -technologieafhankelijke ontwerpregels, buried & blind VIA's.
Reroute-While-Move, Trace-Shoving en Component Dragging met volautomatische rerouting zijn

belangrijke tijdbespaarders.
All angle traces, arcs & cirkels bieden U maximale
ontwerpvrijheid; met name van belang bij analoge
designs.
Ontwerpt U nog grotere en/of complexere PCBdesigns? Kies dan ULTlboard Professional 286 of
-386 (32 bit; 4-5 VAX M I PS!!) met praktisch
ongelimiteerde ontwerpgrootte en komplexiteit.
SCHEMATIC CAPTURE
Low cost & 100% V4 compatible:
LILTV"
V3
lU
CL,DIEIDUCCIDIM
m g
I
ij
l
E:A
.52:,
- j .Z:Er
!
...: El:
:
17
1a it;iriillr
ir- l. fillir
i9iPi2j:
i1 111
ril .t- iiiiiibiia111Ejiw
ii-111022:
r1r"7' 'rl''.111 d
7iil1iir!
7,. t al ri
.;.-C
5_1LLi
SE
gi..... 5air
--fWrzirtr
ti'i
i:ETP"ii
:::::',, InZliiiitt
j
edgliR01m
5,41 2., El
ii li-'L
_;;; L -ri
i' -,
3'
fr.2#
iljr
0__Oliggi.
r
,
1
fr41
7
.
4
i
:
ir
l
i
it
1
"ii
1
1
1
,
1
,
1
",.
1[0=
ir -~'
.
-iidniiiiihiii
;
:ei-lilmgrgrtgr
:1,,,,:,iiiii
1ill'alligidtri
.1.....--....-i.. ~51_11-iglil ara,:::::=::
g9i_
.. =-.irion
drrigel J1i141~
1L"'-i ii0
Hliiiiiiiii nI
-=__
:
1 :nii..
!"t
,i, aIra_.
-~j~2!--Iii Mg 911lie Le
II!
l
i
Ii,
De ideale partner voor ULTlboard. NEN/IEC en US normen. Volautomatische

funkties, o.a. auto-pan, automatic junctions, guided automatic wiring, auto snapto-pin, auto-bus labeling, auto-part annotation. Real-time designcheck!
U wijst 2 punten aan, en ULTIcap legt de verbinding automatisch volgens de door
U bepaalde tekenregels. . . U verplaatst een komponent, en ULTIcap re-route
automatisch alle verbindingen conform Uw tekennorm!
Tijdens de schema-invoer kunt U alle regels die later bij printontwerp en simulatie van belang zijn ingeven (bv. spoorbreedte en -clearance; SPICE attributen).
DOS-versie: FL. 1.495.-. 286/386 versie Fl. 1975. (ongelimiteerde ontwerpgrootte): ULTIcap converteert automatisch Orcad schema's n Libraries.
POST ELECTRONICS
Energiestraat 36, 1411 AT Naarden

Postbus 5166, 1410 AD Naarden
tel. 02159-41774*, telex 73415 telefax 02159-43345
Meer informatie via de antwoordkaart achterin dit blad.
Deze dubbelzijdige SMD-print werd binnen 16 uren geheel interaktief ontworpen op de ULTlboard DOS Basis versie (Fl. 995.-): een
low-cost interaktief print ontwerpsysteem. Sneller kan ook; met
ULTiboard's DOS Entry Level Systeem (Fl. 2.495.-, incl. Autorouter,
Gerber fotoplotter interface en backannotation) of het Advanced
DOS Systeem met Real -Time Design Rule Check (Fl. 6.575.-).
Doorcle 100% kom pati bi I iteit met de ULTlboard Prolessionalserie is
het upgrade-pad gewaarborgd.

Elektuur 312 1989-10

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Elektuur 312 1989-10

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

f 7,25/Bfrs.

nr. 312 oktober 1989

maandblad voor elektronica

VARTA hightech akku-packs voor elke

De bekende Dele RH-weerstanden met

Een 15-polige high-density D-konnektor

Uit voorraad leverbaar zijn meer dan 25

Een uitgebreid programma LCD's van 31/2

Grote vellen afwrijfsymbolen, 90x250mm,

Sinds kort heeft Display Elektronika een

Kompakte epromwisser voorzien van een

Een degelijke met aluminium versterkte koffer, welke

Als u uw televisietoestel tijdelijk of permanent op een andere plaats wilt hebben,

ELEKTRONIKA DISTRIBUTIE CENTRUM

Alle prijzen zijn inkt. BTW. Wijzigingen voorbehouden.

29e jaargang nr. 10, oktober 1989

Elektuur is een uitgave van:

Dokumentatie: P.J.H.G. Hogenboom

Druk: N.D.B., Zoeterwoude

Uitgeversmaatschappij Elektuur B.V. - 1989

leleloonit ,1451er 005-15105 VOOr PC Lelltnet.abyfoon mapnerostaten

gemiddelde waardering september-nummer: 7,3

38 logic analyzer voor Atari ST

dblad voor elektronliiical

25, - 493 programma voor

(E)PROM's kunt u door Elektuur B.V. laten

150,- 2955 8751 (geprogrammeerd) voor pCgestuurde voeding

86120-F 25,40 500 RMS-millivoltmeter

Wanneer u een printten) bestelt, kunt u

apparaten. Bij klasse-g-apparaten mag er geen aardpen in het chassis-deel zitten.

11 Een enkelpolige netschakelaar is toegestaan voor toestellen die worden

Figuur 3. Een steker met rendeerde

(links) en een euro-netsteker (rechts).

eantIgItare geleidende delen

de veiligheid van het apparaat tijdens

hebben we de knelpunten van kommentaar voorzien.

19, 20, 21, 22, 98 v.d. Donk

103 Post Electronics

104 Wegwijzer v/d Vakhandel

meten & testen

Verder in deze special:

En de prijs? Deze bedraagt slechts f 14,75/Bfrs. 290,

Wat gisteren nog nieuw was

Parkstraat 25, 6828 JC Arnhem. Telefoon (085) 544644.

i BON voor gratis studiegids

Erkend door de Minister van Onderwijs & Wetenschappen

HD 61830 B (Aanstuur IC t b.v. LCD

BC 5468, BC 547B, BC 549B

0,1 - I - 10 - 100 Hz schakelbaar.

Tijdbasis: 10 MHz en 3,90625 MHz.

Rood, groen, geel 3 of 5 mm

systemen, Spelletjes, Telefoonschakelingen, Video/TV-schakelingen,

REGULATORS TO-220 1,5 A

Met dit nauwkeurige

Bel 050-140937 of Fax 050-138005

AB 6050 parallel, 4 ingangen

HANDY SCANNER HS-3000

Met deze DATASWITCH kunt u

inklusief gratis DTP softwarepakket HALO DPE

(25p d connector naar 25p d)

Handgestuurde scanner met een resolutie van 400

AB 6010, 64K, 1 uitgang

26p Flatcable female header

Met dit uiterst handige hulpmiddel bent u